Atopowe zapalenie skóry – objawy, diagnostyka i metody leczenia

Jaką rolę pełni skóra?

Zdrowa skóra chroni nas przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych, takich jak zimno, promieniowanie słoneczne, szkodliwe substancje chemiczne czy drobnoustroje. Niestety coraz częściej nasza naturalna bariera ochronna przestaje funkcjonować w prawidłowy sposób, czego efektem jest podrażnienie, zaczerwienienie, swędzenie i łuszczenie skóry.

Co to AZS, czyli atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry (AZS), nazywane również wypryskiem alergicznym, jest zapalną, przewlekłą, nawrotową chorobą skóry o podłożu alergicznym i typowych zmianach. Jej pierwsze objawy pojawiają się we wczesnym dzieciństwie, zwykle przed ukończeniem 5. r.ż. Choroba nie jest zakaźna, a jej rozwój jest związany z miejscową nadwrażliwością na pewne substancje i czynniki zewnętrzne. W wyniku kontaktu z nimi dochodzi do stanu zapalnego skóry. Choć AZS jest dermatozą, czyli chorobą skóry, to w jej przebiegu dochodzi również do zmian w funkcjonowaniu układu immunologicznego (nadaktywność komórek dendrytycznych zlokalizowanych w głębszych warstwach skóry).

Objawy atopowego zapalenia skóry

Objawy, których doświadczają osoby zmagające się z AZS, spowodowane są toczącym się w tkankach skórnych procesem zapalnym. Aktywna postać choroby charakteryzuje się następującymi objawami:

• silny świąd skóry wywołujący potrzebę drapania,
• wyprysk (grudki, pęcherzyki),
• zaczerwienienie skóry,
• suchość, pękanie i łuszczenie się naskórka,
• obrzęk.

AZS charakteryzuje się okresami remisji (brak objawów) i silnymi nawrotami. Jeżeli rozpoznajesz symptomy mogące wskazywać na obecność tej choroby, niezwłocznie zgłoś się do specjalisty. Lekarz dermatolog postawi właściwą diagnozę, odróżniając AZS od innych chorób skóry mogących dawać podobne objawy oraz zaleci odpowiednie leczenie.

Trzy fazy (postaci) AZS

1. Okres niemowlęcy (do 2 r.ż.): Pierwsze objawy mogą pojawić się niebawem po narodzinach, ale najczęściej pojawiają się ok. 3 miesiąca życia. Zmiany mają ostry charakter (sączące się, zaczerwienione, swędzące grudki) i zlokalizowane są przede wszystkim na twarzy (policzki, płatki uszu, skóra głowy). W ostrym przebiegu zmiany mogą objąć całe ciało dziecka. Szacuje się, że u około połowy dzieci AZS zaczyna się w pierwszych 6 miesiącach życia;
2. Okres dzieciństwa (3-12 r.ż.): Zmiany zlokalizowane są symetrycznie, najczęściej na zgięciach łokciowych i kolanowych oraz w obszarze karku, oczu i ust. Zwykle dominującym objawem jest suchość skóry i jej dokuczliwe swędzenie wywołujące potrzebę drapania;
3. Okres młodzieńczy/AZS u dorosłych (powyżej 12 r. ż.): Zmiany zlokalizowane są symetrycznie, najczęściej w obszarze twarzy (okolice oczu, czoła i ust), szyi, łokci, kolan oraz górnej części klatki piersiowej. Zwykle dominujących objawem jest suchość skóry i jej dokuczliwe swędzenie wywołujące potrzebę drapania.

Leczenie atopowego zapalenia skóry

Podstawą sukcesu leczenia AZS jest oczywiście prawidłowa diagnoza uwzględniająca także wykrycie czynników drażniących (kontaktowych, pokarmowych, wziewnych). Atopowe zapalenie skóry jest chorobą nieuleczalną, nawracającą, dlatego celem leczenia jest uzyskanie zadowalającej poprawy zmian skórnych (remisja), a przez to poprawa jakości życia chorego. Choć AZS nie da się całkowicie wyleczyć, to dzięki zastosowaniu odpowiednich leków, właściwej pielęgnacji i ograniczeniu narażania na podrażnienia, objawy można kontrolować, a choroba może pozostawać długi czas w stanie uśpienia.

Pierwszym etapem leczenia atopowego zapalenia skóry jest jej właściwa pielęgnacja, bazująca na stosowaniu delikatnych substancji myjących, emitentów i preparatów utrzymujących odpowiednie nawilżenie skóry. Następnym etapem jest zastosowanie leków o działaniu miejscowym lub ogólnym. Obecnie dysponujemy nowoczesnymi terapiami farmakologicznymi i fototerapiami (UVA, UVB) o dużej skuteczności, a ich wybór zależy od stopnia zaawansowania choroby i indywidualnej reakcji pacjenta na zastosowane przez specjalistę leczenie.

Praktyczne wskazówki dla osób borykających się z AZS

1. Pamiętaj, że podstawą sukcesu leczenia AZS jest właściwa diagnoza postawiona przez specjalistę.
2. Unikaj czynników drażniących (kontaktowych, pokarmowych, wziewnych).
3. Stosuj zalecaną pielęgnację i leczenie – bądź cierpliwy i systematyczny!
4. Pamiętaj, że AZS to choroba przewlekła z tendencją do nawrotów, dlatego postaraj się podejść do niej na spokojnie.
5. Unikaj stresu, wypróbuj techniki relaksacyjne, takie jak mindfullness.
6. Unikaj nagłych zmian temperatur, bardzo suchego/wilgotnego powietrza.
7. Zamiast ciepłej, długiej kąpieli, bierz krótki prysznic w temperaturze do 30ºC.
8. Unikaj drapania skóry. Zamiast tego delikatnie gładź swędzące miejsca lub uciskaj je przez chwilę.
9. Noś ubrania z naturalnych tkanin i pierz je w delikatnych detergentach.
10. Uważaj na infekcje i zakażenie skóry (zwłaszcza gronkowcem złocistym).
11. Zadbaj o zdrową, dobrze zbilansowaną dietę. Szczególną uwagę zwróć na kwasy omega 3. W przypadku alergii pokarmowej, wyeliminuj produkty, na które jesteś uczulony.
12. Dbaj o skórę także w okresach remisji, kiedy nie masz objawów.