Anemia niedoborowa u dziecka – czym jest niedokrwistość, i co każdy rodzic musi o niej wiedzieć

Czym jest anemia?

Anemia (niedokrwistość) jest jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych dzieci. Szacuje się, że może występować nawet u około 40% dzieci w wieku do 2 lat. Nierozpoznana i nieleczona może powodować m.in. spowolnienie rozwoju czy problemy z uczeniem się. Dowiedz się, jakie są najczęstsze przyczyny anemii niedoborowej, jak ją rozpoznać, skutecznie leczyć, i jak powinna wyglądać dieta dziecka z anemią.

Anemia, czyli niedokrwistość, jest chorobą, w której we krwi występuje zbyt mała ilość czerwonych krwinek, lub gdy w ich wnętrzu jest zbyt mała ilość hemoglobiny. Nieleczona sprawia, że do tkanek i komórek transportowana jest za mała ilość tlenu . Ma to bardzo negatywny wpływ na mózg i serce dziecka, które są bardzo wrażliwe na niedotlenienie. Stan ten może mieć różne przyczyny i to od ich rodzaju zależy sposób leczenia anemii. W niniejszym artykule zajmiemy się najczęściej występującą u dzieci niedokrwistością, czyli anemią niedoborową. Jest ona spowodowana niedostateczną ilością określonych składników pokarmowych: żelaza lub kwasu foliowego i witaminy B12.

Anemia u dzieci – badania, diagnostyka i rozpoznanie

Jeśli zaobserwujesz u dziecka objawy mogące wskazywać na anemię, skonsultuj się z lekarzem pierwszego kontaktu lub pediatrą. Lekarz zleci wykonanie badań diagnostycznych. Podstawowym badaniem w diagnostyce anemii jest morfologia krwi obwodowej: zmniejszona ilość czerwonych krwinek, a także zmniejszone stężenie hemoglobiny (skrót Hb lub Hgb).

Typowe objawy anemii u dzieci

Objawy anemii są dość charakterystyczne. W przypadku ich rozpoznania należy niewłócznie udać się do lekarza w celu diagnostyki tej choroby:

• blade śluzówki i skóra,
• pogorszenie apetytu i słabsze przybieranie dziecka na wadze,
• osłabienie,
• upośledzenie koncentracji i uwagi, trudności w nauce,
• bóle, zawroty głowy,
• duszności,
• osłabienie kondycji włosów.

Stopnie niedokrwistości i dodatkowe badania przy anemii

W zależności od stężenia hemoglobiny, niedokrwistość klasyfikuje się jako łagodną, umiarkowaną, ciężką lub zagrażającą życiu (Hb <6,5 g/dl). W zależności od wyników morfologii krwi, lekarz może zlecić dodatkowe badania, takie jak: badania oceniające gospodarkę żelazową (poziom żelaza, stężenie ferrytyny, wysycenie transferyny), oznaczenie poziomu kwasu foliowego i witaminy B12. Istotnym badaniem jest również oznaczenie ilości retikulocytów we krwi. W różnicowaniu z niedokrwistością chorób przewlekłych pomocne będzie oznaczenie OB i CRP.

Anemia mikrocytarna i niedobór żelaza u dzieci

Najczęstszą przyczyną anemii u dzieci jest niedobór żelaza (anemia mikrocytarna). Pierwiastek ten jest podstawowym elementem składowym hemoglobiny i zapewnia prawidłowe działanie krwinki czerwonej. Do anemii z niedoboru żelaza zazwyczaj prowadzą błędy dietetyczne. Obecnie dzieci, podobnie jak dorośli, jedzą zbyt dużo produktów wysokoprzetworzonych, które na skutek obróbki technologicznej pozbawiane są wielu witamin i składników mineralnych, w tym żelaza. Niedoborom żelaza sprzyja również zbyt wczesne wprowadzenie do diety dziecka mleka krowiego (poniżej 12. miesiąca życia). Innymi przyczynami niskiego poziomu żelaza u dzieci mogą być:

• zespół złego wchłaniania żelaza w przewodzie pokarmowym,
• celiakia,
• nieswoiste zapalenia jelit (np. wrzodziejące zapalenie jelita, choroba Leśniowskiego i Crohna).

Inne przyczyny niedoborowej anemii u dzieci

Rzadszą przyczyną anemii niedoborowej u dzieci może być niedobór kwasu foliowego i witaminy B12 (anemia megaloblastyczna). Z powodu niedostatecznej ilości tych składników dochodzi do upośledzonego powstawania krwinek czerwonych, skrócenia ich czasu przeżycia oraz ich przedwczesnego niszczenia w szpiku. Na niedobór kwasu foliowego narażone są wcześniaki, które mają niewielkie zapasy kwasu foliowego oraz dzieci niedożywione lub na źle zbilansowanej diecie. Kwas foliowy należy do rozpuszczalnych w wodzie witamin z grupy B. Jego głównymi źródłami są zielone warzywa liściaste, buraki, pomidory, orzechy, pełnoziarniste pieczywo, owoce cytrusowe, drożdże. Źródłami witaminy B12 są produkty pochodzenia zwierzęcego (czerwone mięso, wątróbka). Z tego względu niedobór tej witaminy może pojawić się w wyniku stosowania diety wegańskiej (w tym przypadku warto rozważyć suplementację).

Dieta dziecka z anemią niedoborową

Profilaktyka anemii u dziecka polega głównie na stosowaniu urozmaiconej, dobrze zbilansowanej diety zapewniającej odpowiednią ilość żelaza. Pamiętać trzeba, że w produktach spożywczych żelazo występuje w dwóch formach: hemowej i niehemowej. Żelazo hemowe jest obecne w produktach pochodzenia zwierzęcego (czerwone mięso, podroby takie jaki wątróbka, serce, drób, ryby), a niehemowe – w produktach roślinnych (np. zielone warzywa liściaste, orzechy, pestki, strączki, kasze). Podstawowa różnica między tymi dwiema formami żelaza polega na ich przyswajalności, czyli dostępności dla naszego organizmu. Żelazo występujące w produktach zwierzęcych wchłania się w około 25%, natomiast to występujące w roślinach średnio tylko w około 4%. Stopień przyswajalności żelaza z produktów roślinnych jest zależny w dużej mierze od dodatkowych czynników, i dlatego umiejętne dobieranie produktów wchodzących w skład posiłku dziecka może znacznie poprawić przyswajalność żelaza niehemowego.

Leczenie anemii i niedokrwistości u dzieci