Jakie badania na boreliozę warto wykonać?

Spis treści

• Ugryzł Cię kleszcz? Sprawdź, jakie badania wykonać na boreliozę
• Borelioza – które testy dają wiarygodny wynik?
• Diagnostyka boreliozy – ELISA, Western blot i nie tylko
• Jak skutecznie wykryć boreliozę? Przewodnik po badaniach

Ugryzł Cię kleszcz? Sprawdź, jakie badania wykonać na boreliozę

Ugryzienie przez kleszcza zawsze budzi niepokój - i słusznie. Choć nie każdy kleszcz jest nosicielem groźnych chorób, to ryzyko zakażenia boreliozą istnieje zawsze. Jeśli zauważyłeś, że ukąsił Cię kleszcz lub masz objawy mogące wskazywać na boreliozę, warto jak najszybciej dowiedzieć się, jakie badania na boreliozę wykonać.

Diagnostyka boreliozy opiera się głównie na testach serologicznych, gdzie ELISA służy jako pierwszy krok, a Western blot potwierdza wynik. PCR pomaga w wykrywaniu bakterii we wczesnym stadium lub przy neuroboreliozie, choć jego czułość jest zmienna. LTT bywa stosowany przy przewlekłych, trudnych przypadkach, ale nie jest standardem. W przypadku objawów neurologicznych kluczowe jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, które potwierdza zajęcie układu nerwowego. Doborem diagnostyki zajmuje się lekarz prowadzący.

Borelioza – które testy dają wiarygodny wynik?

Skuteczna diagnoza boreliozy opiera się na analizie objawów oraz wykonaniu odpowiednich badań laboratoryjnych. Ale jakie badania na boreliozę są naprawdę wiarygodne? Poniżej zestawienie najczęściej stosowanych testów:

1. Test ELISA - podstawowy test przesiewowy, wykonuje się go jako pierwszy, gdy pojawiają się objawy boreliozy lub po ukąszeniu kleszcza. Jego wynik musi być potwierdzony bardziej dokładnym testem Western blot;
2. Western blot - test potwierdzający obecność przeciwciał skierowanych przeciwko konkretnym białkom bakterii Borrelia. Stosuje się go po dodatnim lub niejednoznacznym wyniku testu ELISA, by uzyskać wiarygodniejszą diagnozę. Jest bardziej precyzyjny i uznawany za złoty standard w diagnostyce boreliozy;
3. PCR - wykrywa DNA bakterii w różnych płynach ustrojowych, np. krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym. Robi się go szczególnie przy wczesnej boreliozie lub podejrzeniu neuroboreliozy, gdy przeciwciała mogą jeszcze nie być wykrywalne;
4. LTT - ocenia czy organizm „pamięta” kontakt z bakterią. Stosowany jest głównie w trudnych diagnostycznie przypadkach, przy przewlekłych objawach i niejednoznacznych wynikach innych testów. Nie jest jednak powszechnie uznawany i nie znajduje się w oficjalnych rekomendacjach;
5. Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego - inwazyjne badanie, polegające na pobraniu płynu z kanału kręgowego w celu analizy przeciwciał. Wykonuje się je przy podejrzeniu neuroboreliozy, zwłaszcza gdy występują objawy neurologiczne, takie jak drętwienie, bóle głowy czy porażenia nerwów. Jest kluczowe w potwierdzeniu zajęcia układu nerwowego przez bakterie.

Diagnostyka boreliozy – ELISA, Western blot i nie tylko

W praktyce medycznej stosuje się dwustopniowe podejście diagnostyczne, rekomendowane przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) oraz Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC). Taka metoda pozwala na zwiększenie dokładności diagnozy oraz uniknięcie leczenia przypadków fałszywie dodatnich.

Etap pierwszy - test ELISA

Pozwala wykryć obecność przeciwciał klasy IgM i IgG, które organizm wytwarza w odpowiedzi na kontakt z bakteriami. Test wykonuje się u pacjentów z podejrzeniem boreliozy po ukąszeniu kleszcza, w obecności rumienia wędrującego, objawów grypopodobnych, bólów stawów czy problemów neurologicznych.

ELISA jest szybka i łatwo dostępna, ale może dawać wyniki fałszywie dodatnie np. u osób z chorobami autoimmunologicznymi czy po innych infekcjach. Z tego powodu wymaga potwierdzenia dokładniejszym testem.

Etap drugi - test Western blot

Jeśli wynik testu ELISA jest dodatni lub niejednoznaczny, wykonuje się Western blot - test potwierdzający, który pozwala na wykrycie przeciwciał przeciwko konkretnym białkom Borrelia. Dopiero na podstawie dodatnich wyników obu testów (ELISA + Western blot) lekarz może potwierdzić rozpoznanie choroby i wdrożyć odpowiednie leczenie.

Dodatkowe badania - PCR i analiza płynu mózgowo-rdzeniowego

W sytuacjach gdy dotyka układu nerwowego czy serca, lekarz może zlecić dodatkowe badania. Jednym z nich jest test PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), który pozwala na wykrycie materiału genetycznego bakterii w płynach ustrojowych, takich jak krew, płyn stawowy czy mózgowo-rdzeniowy.
W przypadku objawów neurologicznych (np. bóle głowy, porażenie nerwów, drętwienie kończyn), niezwykle ważne może być badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Pozwala ono ocenić obecność przeciwciał wewnątrz ośrodkowego układu nerwowego oraz wykryć ewentualne stany zapalne.

Znaczenie przeciwciał IgM i IgG

Podczas interpretacji wyników badań serologicznych ważne jest rozróżnienie między przeciwciałami IgM i IgG.

• Przeciwciała IgM pojawiają się zazwyczaj w pierwszych tygodniach zakażenia i mogą świadczyć o jego aktywnej fazie;
• Przeciwciała IgG rozwijają się później, często dopiero po kilku tygodniach, i mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy lub nawet lat, nawet po zakończeniu leczenia.

Sama obecność przeciwciał nie oznacza aktywnej infekcji. Interpretacja wyników musi uwzględniać zarówno czas od możliwego zakażenia, jak i objawy kliniczne pacjenta. Zawsze powinna być przeprowadzana przez lekarza – najlepiej specjalistę chorób zakaźnych.

Jak skutecznie wykryć boreliozę? Przewodnik po badaniach

Wykrycie boreliozy nie zawsze jest proste - choroba może rozwijać się powoli i dawać nieoczywiste znaki. Oto, na co warto zwrócić uwagę i jakie badania na boreliozę są najbardziej pomocne:

1. Obserwuj objawy - zwracaj uwagę na wszelkie niepokojące sygnały po ukąszeniu kleszcza (rumień wędrujący, bóle stawów i mięśni, przewlekłe zmęczenie)
2. Zrób badania - najlepiej około 2-4 tygodnie po kontakcie z kleszczem, kiedy organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała. Test ELISA - pierwszy krok diagnostyczny, a potem potwierdź go Western blotem - testem dokładniejszym;
3. Rozważ badania dodatkowe - PCR (wykrywa DNA bakterii, przydatny we wczesnym etapie lub przy objawach neurologicznych) lub LTT (limfocytowy test transformacji - ocenia odpowiedź komórkową, używany głównie w diagnostyce przewlekłych form boreliozy);
4. Zbieraj dokumentację - notuj daty ukąszenia, zapisuj objawy, a w razie pojawienia się rumienia pomocne może być zdjęcie ukąszenia.

Borelioza to choroba, której nie da się zdiagnozować jednym testem. Liczy się całościowe podejście, obserwacja, właściwy moment i dobór badań. Wczesna reakcja zwiększa szansę na skuteczne leczenie.