Ostroga piętowa - jakie daje objawy i jak ją leczyć?

Ostroga piętowa jest często diagnozowanym schorzeniem ortopedycznym w obrębie stopy. Jej obecność znacznie ogranicza aktywność fizyczną, generuje ból i tym samym pogarsza jakość życia pacjenta. Jeśli pojawiają się charakterystyczne dla tej dolegliwości objawy, należy udać się do ortopedy, a pomocniczo również do fizjoterapeuty. Zwłaszcza w początkowych stadiach rokowania terapeutyczne są dobre. Jak pozbyć się ostrogi piętowej i skąd się ona bierze?

Czym jest ostroga piętowa?

Ostroga piętowa to charakterystyczna, adaptacyjna narośl kostna umiejscowiona w pobliżu wyrostka przyśrodkowego guza piętowego kości piętowej. Ból i dyskomfort zlokalizowany w obrębie stopy jest przyczyną około 15% wizyt w gabinetach lekarskich i fizjoterapeutycznych, z czego większość wiąże się właśnie z obecnością ostrogi piętowej. Wskazuje to na ogromne znaczenie tej dolegliwości we współczesnej medycynie i wymaga znajomości jej przyczyn, diagnostyki, objawów i metod leczniczych.

Ostroga piętowa - przyczyny powstawania

Ostroga piętowa często zwana jest zamiennie zapaleniem rozcięgna podeszwowego, jednak są to dwie różne dolegliwości. Zapalenie rozcięgna podeszwowego to choroba pierwotna, która wiąże się z występowaniem stanu zapalnego w obrębie tej struktury. Ostroga piętowa jest natomiast naroślą kostną, a więc konsekwencją przewlekłego lub nieleczonego stanu zapalnego rozcięgna podeszwowego. Choć przyczyny powstawania ostrogi piętowej wciąż nie są do końca znane, uważa się, że dolegliwość ta niemal zawsze tworzy się w konsekwencji procesu zapalnego w okolicy przyczepu rozcięgna podeszwowego. Jest patologią chrzęstno-włóknistą ścięgna Achillesa, rozcięgna podeszwowego, mięśnia zginacza krótkiego palców.

Czynniki ryzyka predysponujące do wystąpienia ostrogi piętowej to przede wszystkim:

• praca stojąca;
• nadwaga i otyłość;
• płaskostopie;
• niewygodne, źle dobrane obuwie, zaś w przypadku kobiet dodatkowo częste i długotrwałe noszenie butów na wysokim obcasie (co dodatkowo zwiększa ryzyko haluksów);
• zmniejszony zakres zgięcia grzbietowego w stawie skokowo-goleniowym, np. w związku z brakiem aktywności fizycznej lub po przebytych urazach narządu ruchu (skręcenie / zwichnięcie tego stawu, złamanie kości kończyny dolnej);
• urazy kości piętowej.

Podsumowując, przyczyną powstawania ostrogi piętowej jest przeciążenie rozcięgna podeszwowego wskutek powyższych czynników ryzyka, co inicjuje stan zapalny tej okolicy. Jeśli jest on długotrwały i często powtarzający się, miejsce ma odkłada nie się złogów wapnia w okolicy guza piętowego. W konsekwencji tworzą się ostrogi piętowe. Wyszczególnienie czynników ryzyka u danego pacjenta jest ważne, ponieważ pozwala określić najskuteczniejsze metody, jak leczyć ostrogę piętową.

Jakie objawy daje ostroga piętowa?

Ostroga piętowa może mieć zarówno 2 mm, jak i kilkanaście mm, a jej rozmiar nie wpływa na objawy, jakie wywołuje. Niezwykle silne mogą pojawiać się nawet w przebiegu najmniejszych narośli kostnych. Lokalizują się one najczęściej w górnej okolicy wyrostka przyśrodkowego guza kości piętowej. W ortopedii wyróżnia się ostrogę piętową podeszwową (wrasta w rozcięgno podeszwowe wzdłuż linii nacisku kości piętowej) oraz grzbietową (wrasta w ścięgno Achillesa). Objawy typowe dla tego schorzenia to:

• ból pod piętą lub nad piętą, nasilający się w trakcie obciążania kończyny dolnej (chodzenie, bieganie, skakanie, stanie);
• zmiana zarysu kości piętowej (jeśli narośl jest większa, można zaobserwować ją bez konieczności wykonywania badań obrazowych, choć są one niezbędne dla trafnej diagnostyki);
• stan zapalny w tylnej części stopy.

Ból w przebiegu ostrogi piętowej jest intensywniejszy rano, może też nasilać się podczas chodzenia boso. Po pokonywaniu dłuższych dystansów obejmuje całą stopę. Ma często charakter ostry, wręcz promieniujący.

Jak leczyć ostrogę piętową?

Jeśli zdiagnozowana została ostroga piętowa, leczenie jest niezbędne. Nie jest to bowiem dolegliwość, która ma tendencję do samoistnego przemijania. W pierwszej kolejności wykonuje się zdjęcie RTG, aby uwidocznić tę patologiczną zmianę. Działania zawsze rozpoczyna się leczeniem zachowawczym, do którego należy rehabilitacja ruchowa, farmakoterapia, stosowanie odpowiedniego obuwia z wkładkami, zmiana nawyków nasilających dolegliwości. Jeśli przez kilka tygodni nie ma żadnych rezultatów, a ból nawet nie słabnie, ortopeda może podjąć decyzje o wstrzyknięciu w okolicę ostrogi piętowej steroidowego leku przeciwzapalnego lub o rozpoczęciu terapii koncentratem osocza bogatego w płytkopochodne czynniki wzrostu PRP.

Coraz częściej przy ostrodze piętowej zleca się USG. Specjalista określa, czy w obrębie uszkodzenia rozcięgna widać unaczynienie. Obecność unaczynienia świadczy o aktywnym procesie regeneracji, w związku z czym tym bardziej warto skupić się na leczeniu zachowawczym.

Jak leczyć ostrogi piętowe przy braku powodzenia leczenia zachowawczego? Wówczas należy zdecydować się na leczenie chirurgiczne. Klasyczne dojście do miejsca uszkodzenia rozcięgna piętowego nie musi być rozległe, coraz częściej przeprowadza się nawet leczenie endoskopowe. Działania chirurgiczne dążą do usunięcia narośli kostnej, choć w przypadku nadmiernie napiętego rozcięgna podeszwowego istnieje możliwość jego jednoczesnego wydłużenia. Okres gojenia rozcięgna po zabiegu chirurgicznym może sięgać 6 tygodni, a rehabilitacja trwa około 4-6 miesięcy.

Ćwiczenia i rehabilitacja na ostrogi piętowe

Jak wyleczyć ostrogę piętową w sposób zachowawczy? Rehabilitacja ruchowa składa się z kilku etapów i są to:

• masaże rozcięgna podeszwowego wraz z opracowywaniem bolesnych punktów spustowych nie tylko w obrębie stopy, ale i całej łydki;
• zabiegi fizykalne, zwłaszcza sonoterapia, fala uderzeniowa, laser wysokoenergetyczny, prądy TENS;
• terapia manualna zwiększająca mobilność stawów stopy (mobilizacje i manipulacje stawowe);
• kinesiotaping;
• indywidualnie dobrane ćwiczenia.

Jakie jest najlepsze ćwiczenie na ostrogę piętową? Nie ma określonego schematu działań, ponieważ pacjenci mogą zmagać się z różnymi wadami postawy lub z napięciem różnorodnych grup mięśniowych. Najczęściej jednak działania skupiają się na rozciąganiu rozcięgna podeszwowego, ścięgna Achillesa, mięśnia brzuchatego łydki oraz na wzmacnianiu mięśni posturalnych. Jeśli zdiagnozowana zostanie ostroga piętowa, ćwiczenia izolowane nie wystarczą. Każdorazowo warto je uzupełniać o rolowanie mięśni łydki oraz podeszwy stopy za pomocą specjalnych wałków z kolcami i gumowych rollerów.

Jakie są skutki nieleczonej ostrogi piętowej?

Brak podjęcia leczenia ostrogi piętowej sprawi, że będzie ona coraz bardziej narastać, a ból - nasilać się. Ostatecznie stanie się na tyle intensywny, że uniemożliwi sprawne wykonywanie aktywności fizycznych, a nawet bezbolesne chodzenie. Jej obecność zaburzy biomechanikę chodu, zwiększając ryzyko płaskostopia czy koślawienia stóp / kolan. Przewlekły stan zapalny sprawi, że rozwinąć się mogą zupełnie inne dolegliwości, takie jak np. metatarsalgia Mortona.