Przerost migdałka gardłowego u dzieci - objawy, przyczyny i metody leczenia

Spis treści:

Czym jest przerost migdałka gardłowego u dzieci?

Migdałki, pasma boczne i grudki zlokalizowane na tylnej ścianie gardła oraz migdałki trąbkowe, które są obwodowymi narządami limfatycznymi, wchodzą w skład tzw. pierścienia Waldeyera. Stanowią one część tzw. układu MALT, pełniącego funkcję immunologiczną. Układ ten rozsiany jest wzdłuż dróg oddechowych i pokarmowych, zaś poprzez wytwarzane limfocyty B i T oraz komórki NK reaguje na antygeny. Ma kluczowe znaczenie w odporności człowieka, zwłaszcza w tak młodym wieku, gdy dopiero się ona kształtuje.

Migdałek gardłowy wzrasta systematycznie do 3. roku życia, największe rozmiary osiągając między 3. a 7. rokiem życia. Następnie migdałek gardłowy ulega stopniowemu zanikowi i u nastolatków (w okolicach 17.-20. roku życia) obserwuje się już tylko jego
resztki. W wieku późniejszym przeważnie już się go nie stwierdza. W niektórych sytuacjach obserwuje się jednak patologiczny przerost migdałka gardłowego u dzieci, co może mieć wiele przyczyn.

Jakie są objawy przerostu migdałka gardłowego u dzieci?

Jeśli zostanie stwierdzony przerost migdałka gardłowego u dzieci, objawy są dość proste w rozpoznaniu. Przede wszystkim warto zaznaczyć, że problem ten wymaga leczenia, ponieważ przerośnięty migdałek gardłowy może stanowić przyczynę wyjściową wielu złożonych i nieraz groźnych patologii w obrębie narządu słuchu oraz układów: oddechowego i krążenia. Prowadzi też do zmiany toru oddechowego i stanów przejściowego niedotlenienia, czego konsekwencjami są zaburzenia w ogólnym rozwoju somatycznym, intelektualnym i emocjonalnym dziecka. U dzieci z przerośniętym migdałkiem gardłowym obserwuje się m.in.:

• wadliwą wymowę, różnego rodzaju wady wymowy;
• charakterystyczny wyraz twarzy, określany jako twarz adenoidalna;
• mocne wystawanie kości policzkowych (jeśli problem trwa przez dłuższy czas);
• wady zgryzu, w szczególności z grona zgryzów otwartych;
• niedosłuch;
• częste infekcje górnych dróg oddechowych;
• częstsze bóle głowy;
• senność, znudzenie, zmęczenie.

Jeżeli migdałek gardłowy osiąga większe rozmiary u dziecka 3-letniego i jednocześnie prowadzi do pojawienia się jednego lub kilku z opisanych objawów, to należy rozważyć adenotomię. Gdy jednak w związku z przerostem migdałka diagnozuje się niedosłuch, stanowi on pilne i bezwzględne wskazanie do zabiegu. Odwlekanie w czasie zabiegu usunięcia migdałka gardłowego powoduje dodatkowe dolegliwości i może skutkować rozszerzeniem zabiegu adenotomii.

Przyczyny przerostu migdałka gardłowego u dzieci - co wpływa na jego powiększenie?

Przerost trzeciego migdałka u dzieci może być spowodowany licznymi czynnikami. Za najbardziej kluczowe uznaje się predyspozycje konstytucjonalne połączone z nawrotowymi infekcjami górnych dróg oddechowych. U podstaw patologii leży przede wszystkim jego stan zapalny, podłożem tego jest zaś zaleganie treści pokarmowej i bakteryjnej w anatomicznych kryptach w obrębie gardła. Do grona czynników ryzyka omawianego problemu należą:

• narażenie na dym tytoniowy (np. mieszkanie w domu, w którym pali się papierosy nie wychodząc na zewnątrz);
• chrapanie;
• oddychanie przez usta;
• bezdechy senne, zaburzenia snu;
• alergie;
• refluks żołądkowo-przełykowy.

Udowodniono również, że mutacje w niektórych genach mogą powodować silniejszą odpowiedź zapalną w migdałkach, co prowadzi do ich przerostu. Czynniki genetyczne nie pozostają więc bez znaczenia w rozwoju omawianej patologii.

Jak diagnozuje się przerost migdałka gardłowego u dzieci?

Diagnostyka przerostu migdałka gardłowego w przypadku dzieci rozpoczyna się przeprowadzeniem szczegółowego wywiadu zarówno z dzieckiem, jak i z rodzicem. Rozmawiając z dzieckiem, warto zwrócić uwagę na sposób wymowy, obecność wad mowy i wad zgryzu, jak również sposób ułożenia warg (czy są one lekko uchylone, gdy dziecko nic nie mówi). Z kolei rozmowa z rodzicem dotyczy m.in. chorób występujących w rodzinie, chorób zdiagnozowanych u dziecka, danych medycznych dziecka i wielu innych kwestii.

Następnie dokonuje się oględzin jamy ustnej i gardła dziecka. Lekarz w dobrym oświetleniu sprawdza wielkość, kształt, zabarwienie i ułożenie migdałków, jednocześnie oceniając drożność nosa i gardła. Istotnym badaniem jest fiberoskopia, polegająca na endoskopowym oglądaniu migdałka gardłowego (endoskop wprowadza się przez nos, co jest jednak bezpieczne dla młodego pacjenta).

Jakie są metody leczenia przerostu migdałka gardłowego u dzieci?

W początkowej fazie leczenia stosuje się leki przeciwzapalne, takie jak glikokortykosteroidy donosowe, które pomagają zmniejszyć stan zapalny i obrzęk migdałka. W przypadku zdiagnozowania infekcji bakteryjnych mogą być także przepisywane antybiotyki. Głównym celem farmakoterapii jest usunięcie infekcyjnej przyczyny późniejszego przerostu migdałka gardłowego, a więc tak naprawdę zapobieganie takiej sytuacji.

Jeśli leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów lub migdałek jest znacznie powiększony, niezbędne staje się jego chirurgiczne usunięcie, co zawsze należy skonsultować z doświadczonym lekarzem. Zabieg zwie się adenotomią i nie jest on szczególnie skomplikowany. Wymaga znieczulenia ogólnego, jednak płytkiego (do 20 minut), w związku z czym już kolejnego dnia dziecko może wrócić do domu. W ciągu około 2 tygodni widać dużą zmianę.

Kiedy konieczna jest operacja usunięcia migdałka gardłowego?

Adenotomia jest niezbędna w następujących przypadkach:

• bezdechy senne;
• trudności w oddychaniu w ciągu dnia lub w nocy;
• niedosłuch;
• nawracające infekcje;
• brak skuteczności leczenia zachowawczego;
• zaburzenia mowy i wady zgryzu w związku z przerostem migdałka.

Jeśli bowiem infekcje często nawracają, co jest związane z przerostem migdałka gardłowego, dojść może do rozsiewania się zarazków po całym organizmie dziecka, co zwiększa ryzyko groźnych chorób w wieku późniejszym. Z kolei niedosłuch czy zaburzenia mowy upośledzają ogólny rozwój psychofizyczny dziecka, a więc spowalniają go, przez co wyniki nauki czy zdolność osiągania kolejnych kamieni milowych są wyraźnie zaburzone.