Skolioza u dzieci: objawy, przyczyny i leczenie

Wady postawy są w dzisiejszych czasach szczególnie częste, co wiąże się z siedzącym trybem życia i rozwojem komputeryzacji. Dotyczą zwłaszcza dzieci, których narząd ruchu jest jeszcze plastyczny i podatny na odkształcenia. Wśród wad postawy u dzieci prym wiodą skoliozy i boczne skrzywienia kręgosłupa, wymagające konsultacji z ortopedą oraz fizjoterapeutą. Co warto o nich wiedzieć?

Co to jest skolioza?

Wyróżnia się 2 rodzaje skolioz:

• funkcjonalne - skrzywienie kręgosłupa jest wtórne do patologii niezwiązanych bezpośrednio z kręgosłupem (pojawia się np. wskutek innych wad postawy);
• strukturalne - skrzywienie kręgosłupa jest wadą izolowaną, czemu towarzyszą zmiany w kształcie krążków międzykręgowych, asymetrie w obrębie więzadeł i torebek stawowych czy utrwalone zmiany mięśniowe.

Prawidłowo wykształcony kręgosłup człowieka posiada charakterystyczne przednio-tylne wygięcia - do przodu skierowana jest lordoza szyjna oraz lędźwiowa, z kolei do tyłu kifoza piersiowa, a także kifoza krzyżowo-guziczna. Skoliozą zwiemy trójpłaszczyznową, strukturalną deformację kręgosłupa, w której kąt odchylenia bocznego kręgosłupa oceniany według Cobba na zdjęciu RTG wynosi co najmniej 10°. Kręgosłup zamiast prostej linii przybiera kształt litery S lub C.

Przyczyny skoliozy u dzieci

Skolioza u dzieci rozwija się stosunkowo szybko, jeśli tylko na tak młody organizm zadziałają określone czynniki ryzyka. Są nimi przede wszystkim:

• brak wystarczającej ilości aktywności fizycznej, siedzący tryb życia;
• częste i długotrwałe korzystanie z laptopa, komputera, smartfonu;
• siedzenie w asymetrycznej pozycji, np. ze stopą pod pośladkiem;
• osłabienie mięśni;
• niedobory pokarmowe;
• asymetria kończyn dolnych, kolana koślawe, kolana szpotawe, rotacja miednicy lub inne wady postawy (wówczas skolioza jest kompensacją organizmu).

Dość kontrowersyjnym tematem wśród specjalistów jest skolioza u dzieci. Przyczyny bowiem wciąż nie zostały w pełni poznana. Doszukuje się ich we wrodzonych lub nabytych zaburzeniach budowy kręgów oraz zaburzeniach ogólnoustrojowych. Powyższe czynniki ryzyka znacznie zwiększają jednak predyspozycję dziecka do rozwoju omawianej wady.

Jakie są skutki skoliozy u dzieci?

Jeśli zostanie zdiagnozowana skolioza u dzieci, objawy stają się dla rodziców jeszcze bardziej widoczne. Dokładny obraz kliniczny zależy głównie od tego, którego odcinka kręgosłupa dotyczy wada - może obejmować przy tym 2, a nawet 3 odcinki. Na pierwszy rzut oka widać liczne asymetrie w sylwetce, takie jak:

• wyższe ustawienie jednego ramienia i kolca biodrowego przedniego górnego;
• nierówny trójkąt talii;
• pozorna różnica w długości kończyn dolnych;
• wystające łopatki;
• zniekształcenie zarysu grzbietu;
• zaburzenia funkcji chodu;
• częste bóle pleców lub głowy;
• mniejszy zakres ruchomości kręgosłupa.

Nieleczona skolioza ma tendencję do pogłębiania się, zwłaszcza jeśli w dalszym ciągu na kręgosłup oddziałują czynniki ryzyka. Konsekwencjami takiego stanu są m.in.:

• przemęczenie mięśni;
• częste bóle głowy;
• bruksizm i wady zgryzu;
• szybsze tworzenie się zmian zwyrodnieniowych już w młodym wieku;
• zmniejszenie pojemności oddechowej płuc, co prowadzi do spadku wydolności organizmu (głównie przy skoliozach odcinka piersiowego);
• następcze wady postawy dotyczące innych części ciała;
• wzrost ryzyka dyskopatii w późniejszym wieku.

Skolioza jest poważnym problemem zdrowotnym w XXI wieku, jednak dzięki wczesnej, prawidłowej interwencji rokowania są dobre. Współczesne metody terapeutyczne są na tyle innowacyjne i skuteczne, że pozwalają na przywrócenie symetrii kręgosłupa przy mniej nasilonych wadach.

Na czym polega leczenie skoliozy u dzieci?

Podstawowe cele leczenia skolioz u dzieci są następujące:

• zatrzymanie progresji skrzywienia w okresie dojrzewania oraz odwracanie go;
• zapobieganie lub leczenie dysfunkcji układu oddechowego oraz dolegliwości bólowych;
• poprawa wyglądu i symetrii postawy.

Leczenie składa się z wielu etapów i zawsze dobierane jest indywidualnie, w zależności od przyczyn skoliozy, jej zaawansowania i lokalizacji, występujących dolegliwości oraz wieku dziecka. W leczeniu zachowawczym podstawą jest rehabilitacja ruchowa, a więc odpowiednio prowadzone ćwiczenia (nawet codziennie) połączone z terapią manualną (mobilizacje i manipulacje stawów), masażami, kinesiotapingiem. Dziecko powinno unikać czynności i pozycji asymetrycznych, nasilających skrzywienie kręgosłupa. Ważna jest natomiast codzienna aktywność fizyczna, jednak właściwie dobrana.

Leczenie operacyjne skoliozy u dziecka podejmuje się w określonych przypadkach. Są to: skrzywienie powyżej 50 stopni, skrzywienia wywołujące deficyty neurologiczne, znaczne pogorszenie się sylwetki pacjenta i mechanizmu chodu, utykanie.

Jakie ćwiczenia na skoliozę u dzieci?

Nie ma jednego schematu treningowego dla wszystkich dzieci, ponieważ ćwiczenia dobiera się zawsze do rodzaju i kierunku skrzywienia. Istnieje odgórna zasada mówiąca, że kluczowe jest:

• rozciąganie mięśni po stronie wgłębienia skrzywienia;
• wzmacnianie mięśni po stronie wypukłości skrzywienia;
• wdrażanie do dnia codziennego dziecka ćwiczeń równoważnych oraz chodzenia boso po różnym, także nierównym podłożu;
• stymulowanie czynności układu oddechowego poprzez ćwiczenia oddechowe;
• wzmacnianie mięśni posturalnych (tzw. mięśni CORE odpowiadających za postawę ciała, równowagę).

Większość ćwiczeń ma charakter asymetryczny, ponieważ każda strona kręgosłupa potrzebuje innych bodźców. Właśnie dlatego jedynym skutecznym i bezpiecznym sposobem jest konsultacja fizjoterapeutyczna, aby specjalista mógł dobrać indywidualny zestaw ćwiczeń dla danego dziecka.

Profilaktyka skoliozy u dzieci

Profilaktyka skolioz dotyczy przede wszystkim unikania długotrwałego przebywania w asymetrycznej pozycji, w tym noszenia plecaka wyłącznie na jednym ramieniu, leżenia przed telewizorem zawsze na jednym boku z podparciem się przedramieniem itd. Dieta dziecka powinna być przy tym zróżnicowana, bogata w minerały, witaminy, białko. Rodzice powinni zwrócić uwagę, aby miało ono w swoim życiu sporą dawkę ruchu - zarówno w ramach zajęć zorganizowanych, jak i koło domu. Jeśli natomiast dziecko zmaga się z innymi wadami postawy, należy je jak najszybciej wyleczyć, aby nie doszło do wtórnego rozwoju skoliozy.