Biegunka u dzieci i niemowląt

Czy dziecięca biegunka to choroba?

Biegunka jest bardzo często występującą dolegliwością u dzieci i niemowląt. Statystyki pokazują, że dzieci do 3. r.ż. przechodzą średnio 1-2 epizody ostrej biegunki rocznie. Przyczynami biegunki mogą być m.in. zakażenia bakteryjne, wirusowe, zatrucia i alergie.

Biegunka jest objawem, a nie chorobą samą w sobie i może przebiegać jako stan ostry lub przewlekły. Charakteryzuje się zmianą konsystencji stolca na wodnistą/półpłynną i zwiększeniem liczby wypróżnień w ciągu doby. Stolce dziecka mogą zawierać śluz, krew lub ropę, a biegunce towarzyszyć może osłabienie, gorączka, wymioty i utrata apetytu.

Biegunka bakteryjna - objawy

Dużo rzadszą przyczyną biegunki ostrej jest infekcja spowodowana przez bakterie (Campylobacter i Salmonella) lub zatrucie egzotoksynami. Biegunce bakteryjnej często towarzyszy wysoka gorączka (nawet powyżej 40 stopni Celsjusza), ból brzucha i obecność krwi w stolcu. Niekiedy ostra biegunka może być również wynikiem zarażenia pierwotniakami. Ze względu na dużą zakaźność tego rodzaju infekcji choroba może łatwo rozprzestrzeniać się w żłobku, przedszkolu i innych miejscach, gdzie przybywają dzieci. Z tego powodu, w przypadku wyrycia choćby jednego przepadku biegunki w infekcji wirusowej lub bakteryjnej, zalecane jest wprowadzenie ścisłego reżimu higienicznego: izolacja, częste mycie rąk i urządzeń sanitarnych.

Leczenie ostrej biegunki - kiedy do lekarza

Każdy przypadek ostrej biegunki u dziecka należy skonsultować z lekarzem pediatrą, w szczególności, gdy objawy utrzymują się dłużej niż 7 dni. W uzasadnionych przypadkach lekarz może zdecydować o konieczności wykonania pogłębionej diagnostyki laboratoryjnej i mikrobiologicznej. W większości przypadków ostra biegunka zakaźna (zarówno wirusowa, jak i bakteryjna) ustępuje samoistnie i nie wymaga stosowania leków przeciwdrobnoustrojowych (antybiotyków lub chemioterapeutyków).

Domowe sposoby na biegunkę u dziecka

W domowym leczeniu ostrej biegunki należy przestrzegać następujących zasad:

Odpowiednie nawodnienie przy biegunce:

Podawaj dziecku doustnie płyny w większej ilości niż zwykle, tak, aby zapobiec ewentualnemu odwodnieniu. Możesz skorzystać z szerokiej oferty płynów aptecznych o specjalnym składzie lub powszechnie dostępnych płynów, takich jak woda, lekka herbata, herbatka z suszonych jagód, niesłodzony kompot, lekko posolone zupy. Nie podawaj dziecku słodzonych napojów i soków owocowych, które ze względu na wysoką zawartość cukrów mogą nasilić biegunkę.

Biegunka u dziecka a dieta

Właściwe żywienie przy biegunce jest bardzo istotne, dieta powinna być lekkostrawna i składać się z 4 do 5 regularnych posiłków w ciągu dnia. Zalecane są pokarmy zawierające węglowodany złożone w postaci kaszek zbożowych, ryżu, ziemniaków, a także chude mięso, jogurty, warzywa, musy (np. tarte jabłko).

Stała kontrola i opieka nad dzieckiem z biegunką

Obserwuj ogólny stan zdrowia dziecka i zwróć uwagę, czy nie pojawiają się u niego objawy odwodnienia. Niepokojące objawy niezwłocznie zgłoś lekarzowi.

Odwodnienie u dzieci - objawy

Im dziecko jest młodsze, tym większe istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia u niego odwodnienia. Odwodnienie może być niebezpieczne. W przypadku jego podejrzenia u dziecka bezzwłocznie skontaktuj się z lekarzem.
Przykładowe objawy odwodnienia spowodowanego ostrą biegunką:

• suchy język i błony śluzowe,
• zapadnięte gałki oczne,
• suchy płacz (bez łez),
• rzadkie i skąpe oddawanie moczu,
• rozdrażnienie, apatia, senność,
• niechęć do jedzenia i picia.

Uwaga: Najbardziej na odwodnienie narażone są niemowlęta. Wynika to gównie z faktu, że tak małe dzieci nie mają rozwiniętych mechanizmów oszczędzających wodę ustrojową. Co więcej, u niemowlaków stosunek masy ciała do jego powierzchni jest niekorzystny i może to prowadzić do dużej utraty wody na skutek parowania potu ze skóry.

Ile trwa przewlekła biegunka u dziecka?

O biegunce przewlekłej mówimy wtedy, gdy zwiększona liczba stolców o nieprawidłowej, luźnej konsystencji trwa dłużej niż 14 dni. Przyczyny biegunki przewlekłej mogą być różne.

Przewlekła biegunka - przyczyny

Do najczęstszych przyczyn przewlekłej biegunki zaliczamy:

• pasożyty (np. lamblie, pełzaki czerwonki, tasiemce),
• nadwrażliwości na niektóre składniki pokarmowe, u niemowląt jest to zwykle uczulenie na białka mleka krowiego i soję, u dzieci starszych dodatkowo na kurze jaja, orzechy, ryby,
• uczulenie na gluten - białko występujące w produktach zbożowych (celiakia, choroba Dϋringa),
• zespołu jelita drażliwego,
• mukowiscydoza,
• choroba Leśniowskiego-Crohna.

Biegunka przewlekła jest objawem bezwzględnie wymagającą konsultacji lekarskiej, ponieważ nieleczona może prowadzić do niedożywienia i upośledzenia rozwoju dziecka.

Leczenie biegunki przewlekłej

Zarówno biegunka ostra, jak i przewlekła, są tylko objawami choroby podstawowej np. infekcji wirusowej lub alergii na dany składnik pokarmowy. O ile jednak w przypadku krótkotrwałej biegunki ostrej ustalenie przyczyn nie jest niezbędne w procesie leczenia, bo ustępuje ona zwykle samoistnie, o tyle w przepadku biegunki przewlekłej konieczna jest zawsze pogłębiona diagnostyka. Rodzaj leczenia biegunki przewlekłej zależy bowiem od przyczyny, która ją wywołuje. I tak np. jeśli biegunka przewlekła jest spowodowana reakcją alergiczną na gluten, to konieczne jest wprowadzenie restrykcyjnej diety bezglutenowej. Jeśli przeprowadzona diagnostyka wskazuje na inną przyczynę np. na zakażenie pasożytami, konieczne jest leczenie przeciwpasożytnicze.

Szczepienia przeciwko rotawirusom

Najczęstszą przyczyną ostrej biegunki u dzieci jest zakażenie rotawirusami. Choć w Polsce szczepienia przeciwko rotawirusom nie są obowiązkowe (należą do szczepień zalecanych), warto rozważyć je w celu uniknięcia groźnych powikłań infekcji rotawirusowych.