Blokada nadtwardówkowa - alternatywa dla operacji przy bólu kręgosłupa?

Spis treści:

Czym jest blokada nadtwardówkowa i gdzie można ją wykonać w ramach NFZ?

Blokada nadtwardówkowa (epiduralna) to procedura medyczna polegająca na podaniu leku (najczęściej środka znieczulającego lub przeciwbólowego) do przestrzeni nadtwardówkowej kręgosłupa — czyli między oponę twardą rdzenia kręgowego a ścianę kanału kręgowego. Lekarz pod kontrolą USG wprowadza cienką igłę lub cewnik do przestrzeni nadtwardówkowej, zwykle w odcinku lędźwiowym lub piersiowym kręgosłupa. Następnie podaje nią lek, który blokuje przewodzenie bodźców bólowych w nerwach wychodzących z rdzenia kręgowego.

Rezultatem takiego działania jest zniesienie bólu w określonym obszarze ciała (np. kończyny dolne, miednica, brzuch). Wcześniej należy się upewnić, że problem pacjenta rzeczywiście ma szansę dobrze zareagować na farmakoterapię iniekcyjną. Dlatego też decyzja o podaniu blokady nadtwardówkowej powinna opierać się na wykonaniu rezonansu magnetycznego.

Gdzie można wykonać blokadę nadtwardówkową w ramach NFZ? Takich miejsc jest wiele, a jednym z nich jest oddział ortopedyczny szpitala Salve w Łodzi. Najczęściej blokadę nadtwardówkową podaje lekarz ortopeda lub lekarz neurolog.

Kiedy stosuje się blokadę nadtwardówkową w odcinku lędźwiowym?

Blokadę nadtwardówkową w odcinku lędźwiowym kręgosłupa podaje się celem leczenia bólu kręgosłupa i kończyn dolnych, najczęściej w przebiegu takich problemów zdrowotnych jak:

• rwa kulszowa — w momencie wypuklin i przepuklin dysków (krążków międzykręgowych), które uciskają na okoliczne struktury nerwowe, dając objaw rwy kulszowej (ucisk na nerw kulszowy manifestujący się promieniowaniem przez bok lub tył nogi, niekiedy aż do stopy, drętwieniem, mrowieniem, osłabieniem siły mięśniowej w nodze);
• zwyrodnienia kręgosłupa lędźwiowego — zmiany degeneracyjne prowadzące do przewlekłego bólu i ograniczenia ruchomości;
• dolegliwości bólowe po operacjach kręgosłupa lędźwiowego — mogą utrzymywać się nawet kilka miesięcy po zabiegu. Blokada nadtwardówkowa w połączeniu z indywidualnie prowadzoną rehabilitacją może znacząco poprawić sprawność pacjenta i zapobiec konieczności reoperacji;
• stenoza kanału kręgowego na odcinku lędźwiowym, czyli jego zwężenie, co zwiększa ryzyko ucisku na struktury nerwowe;
• zespół ogona końskiego, czyli zespół objawów neurologicznych spowodowany uciskiem lub uszkodzeniem wiązki korzeni nerwowych tworzących koński ogon w dolnej części kręgosłupa (jednak wyłącznie w wybranych przypadkach).

Kwalifikacją do zabiegu zawsze zajmuje się lekarz prowadzący po zapoznaniu się z wynikami badań, w tym zwłaszcza obrazowych.

Jak wygląda sam zabieg krok po kroku?

Blokada nadtwardówkowa jest dość prostym zabiegiem, a dla wielu pacjentów stała się sposobem na bezbólowy powrót do życia, obowiązków i codziennych aktywności. Można przedstawić ją krok po kroku w następujący sposób:

• kwalifikacja pacjenta do zabiegu — odbywa się w gabinecie lekarza, który przeprowadza z pacjentem wywiad zdrowotny, wykonuje proste testy oraz analizuje wyniki badań obrazowych;
• przygotowanie pacjenta do zabiegu — powinien w trakcie zabiegu przyjąć pozycję siedzącą lub leżącą na boku z podkulonymi nogami (tzw. pozycja embrionalna), by odsłonić przestrzeń międzykręgową. Następnie lekarz dezynfekuje skórę w miejscu, w którym wykona wkłucie oraz ją osusza;
• podanie znieczulenia miejscowego, dzięki czemu cała procedura jest minimalnie traumatyczna i bolesna, przebiega raczej komfortowo;
• wprowadzenie igły do przestrzeni nadtwardówkowej pod kontrolą USG lub RTG, by tym samym maksymalnie trafnie dotrzeć do docelowego miejsca;
• podanie wybranego indywidualnie do potrzeb i stanu zdrowia pacjenta leku — do przestrzeni nadtwardówkowej podawany jest lek, najczęściej steryd (np. betametazon) i/lub środek znieczulający (np. lidokaina).

Jeśli wszystko przebiega prawidłowo, pacjent może wrócić do domu. Zaleca się jednak odpoczynek i unikanie wysiłku fizycznego przez 24–48 godzin. Po tym czasie pacjent musi wrócić do dalszej rehabilitacji (głównie bazuje ona na ćwiczeniach, których celem jest podtrzymanie efektu blokady).

Skuteczność blokady nadtwardówkowej w leczeniu bólu kręgosłupa

Blokada nadtwardówkowa jest efektywną i dzięki temu często polecaną metodą leczenia bólu kręgosłupa, przynoszącą ulgę u około 70-90% pacjentów, w szczególności gdy jest stosowana we wczesnych etapach schorzenia (do 3 miesięcy) i w połączeniu z fizjoterapią oraz zmianami stylu życia. Efekt przeciwzapalny sterydu pojawia się po kilku dniach, a poprawa może trwać od tygodnia do roku. Dłuższe rezultaty obserwuje się w sytuacjach, gdy blokada nadtwardówkowa jest elementem procesu składającego się z kilku metod leczenia (farmakoterapia, fizjoterapia, zmiana nawyków, redukcja masy ciała, jeśli jest konieczna i inne).

Zalety i ograniczenia w porównaniu z operacją

Blokada nadtwardówkowa i operacja kręgosłupa to dwie różne metody leczenia bólu — każda ma swoje miejsce w terapii, zależnie od przyczyny, nasilenia objawów i ogólnego stanu pacjenta. Blokada nadtwardówkowa:

• jest małoinwazyjna, nie wymaga cięć, hospitalizacji, bardziej inwazyjnego znieczulenia;
• daje szybki efekt przeciwbólowy;
• jest bezpieczna, wykazuje znacząco mniej powikłań w porównaniu do zabiegu chirurgicznego;
• daje możliwość nawet kilkukrotnego powtarzania na przestrzeni czasu;
• nie ma niezbędnego okresu rekonwalescencji, pacjent może od razu wrócić do domu.

Z kolei operacja chirurgiczna ma następujące zalety:

• usuwa bezpośrednio przyczynę bólu, nie działa jedynie objawowo, jak blokada;
• daje trwały efekt, jeśli pacjent stosuje się do zaleceń pozabiegowych.

Niestety operacja jest inwazyjna, wiąże się z ryzykiem powikłań, wymaga hospitalizacji i znacznie dłuższej rehabilitacji, co wyklucza pacjenta z pracy zawodowej nawet na kilka czy kilkanaście miesięcy. Mimo operacji zawsze pojawia się ryzyko nawrotu objawów. Wadami blokady nadtwardówkowej są natomiast: działanie jedynie tymczasowe, brak usunięcia przyczyny problemu, skuteczność zależna od pacjenta (nie zawsze się sprawdzi).

Dla kogo blokada nadtwardówkowa w Szpitalu Salve może być najlepszym rozwiązaniem?

Blokada nadtwardówkowa w Szpitalu Salve w Łodzi kierowana jest zwłaszcza do pacjentów, którzy zmagają się z rwą kulszową, rwą udową lub rwą ramienną, cierpią na przewlekłe bóle kręgosłupa, mają przepuklinę krążka międzykręgowego, doświadczają bólu po operacji kręgosłupa. To rozwiązanie również dla tych osób, które szukają alternatywy dla długotrwałego stosowania leków przeciwbólowych, mogących zresztą obciążać organizm.

Warto zaznaczyć, że wcześniej należy spróbować fizjoterapii bazującej na terapii manualnej w połączeniu z ćwiczeniami do domu. Jeśli nie przynosi rezultatów lub są one niepełne, blokada nadtwardówkowa może wesprzeć proces terapeutyczny.

Źródła:

1. Koszewski W., Leczenie zespołów bólowych kręgosłupa w przebiegu dyskopatii, Lekarz POZ, 1/2015.
2. Mayer S., Louis E., Noble J., Merritt Neurologia, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2023.