Bóle reumatyczne - objawy, jak ulżyć, co robić?

Bóle reumatyczne to szereg różnego rodzaju dolegliwości bólowych pojawiających się w przebiegu chorób reumatycznych u dzieci i dorosłych, zwłaszcza w okresie ich zaostrzenia. Jako że nie da się całkowicie wyleczyć chorób reumatycznych, zaleca się postępowanie objawowe i uśmierzające. Co warto wiedzieć w tym temacie?

Czym jest reumatyzm?

W pierwszej kolejności należy dowiedzieć się, czym jest reumatyzm. Pozwoli to lepiej poznać specyfikę objawów. Mianem tym określa się szeroką grupę różnych schorzeń charakteryzujących się zmianami w obrębie tkanki łącznej, przeważnie w stawach. Choć reumatyzm uznawany jest za chorobę osób dorosłych i seniorów, może rozwinąć się również u dzieci. Przykładami chorób reumatycznych są m.in.: 

• MIZS (młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów);
• RZS (reumatoidalne zapalenie stawów);
• toczeń rumieniowaty układowy;
• twardzina układowa;
• zespół Sjogrena;
• zapalenie wielomięśniowe;
• dna moczanowa.

Wielu pacjentów po usłyszeniu diagnozy zastanawia się, czy reumatyzm można wyleczyć. Niestety w związku z brakiem znajomości jego dokładnych przyczyn, nie istnieją leki czy terapie pozwalające na całkowity powrót do zdrowia. Wczesne rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenia pozwala na uzyskanie długotrwałej remisji, jednak zawsze istnieje ryzyko nawrotu choroby, czyli wystąpienia i zaostrzenia dolegliwości. Częste okresy remisji i zaostrzeń są typowe zwłaszcza dla pacjentów po 50. roku życia. Problemem są w szczególności dolegliwości bólowe, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie, ograniczają sprawność oraz znacznie pogarszają samopoczucie. Uznaje się je wręcz za czynnik ryzyka depresji i spadku nastroju u pacjentów. 

Diagnostyką i leczeniem chorób reumatycznych zajmuje się reumatolog. Do rozpoznania niezbędne są szczegółowe badania laboratoryjne i obrazowe (zwłaszcza USG stawów, jako że niemal stałym elementem tych chorób są bóle reumatyczne stawów).

Bóle reumatyczne - objawy

Bóle reumatyczne mogą manifestować się na kilka sposobów, a zależy to przede wszystkim od rodzaju stwierdzonej choroby. Najczęściej diagnozuje się RZS, zatem warto przyjrzeć się bliżej tej chorobie. Jej typowym, wczesnym objawem jest symetryczne zapalenie stawów prowadzące do wystąpienia silnych dolegliwości bólowych i obrzęku stawów. Pojawia się też sztywność poranna trwająca nawet do 60 minut. Stan zapalny zwykle obejmuje drobne stawy palców, nadgarstków i stóp, wówczas ból nasila się np. podczas wykonywania prac manualnych lub w trakcie chodzenia. 

Dla porównania w przebiegu dny moczanowej dolegliwości bólowe obejmują głównie stopy, zwłaszcza staw śródstopno-paliczkowy I palca (palucha). Nasila się podczas chodzenia, obciążania stopy, a nawet po założeniu zbyt ciasnego obuwia. Z kolei przy zapaleniu wielomięśniowym przewlekłe, silne bóle obejmują mięśnie różnych grup, co prowadzi do ich usztywnienia, osłabienia i utraty funkcji. 

Na podstawie specyfiki dolegliwości bólowych bardzo często można ustalić wstępne rozpoznanie choroby. Aby jednak je potwierdzić, wymagane są szczegółowe badania pod okiem reumatologa.

Jak boli reumatyzm?

Wiele osób zastanawia się, czy reumatyzm boli. Otóż w przebiegu chorób reumatycznych mogą pojawić się 2 formy bólu:

• ból ostry - charakterystyczny dla okresów zaostrzeń. Szybko narasta i ma duże natężenie, wręcz uniemożliwia normalne funkcjonowanie w życiu codziennym i zawodowym. Trwa jednak krótko i przemija samoistnie lub po zastosowaniu metod przeciwbólowych. Towarzyszą mu objawy wegetatywne, np. nudności, nadmierna potliwość ciała, lęk;
• ból przewlekły - trwa od dłuższego czasu, najczęściej ponad 3 miesiące. Jest typowy dla zaawansowanych już chorób reumatycznych oraz dla okresów remisji. Zazwyczaj jest słabszy, tępy, rozlany. Nie ogranicza aktywności codziennej, jednak jest stale odczuwany przez pacjenta.

Ból w chorobach reumatycznych to przede wszystkim ból przewlekły. Jego przyczyną jest zwłaszcza toczący się w tkankach proces zapalny, utrata chrząstki stawowej, zmiana napięcia mięśni i osłabienie siły mięśniowej, podrażnienie lub ucisk nerwu, mikrozłamania kostne lub wyrośla, ale także naprężenia i naderwania struktur okołostawowych. 

Z czym do reumatologa?

Osoby, którym nie zdiagnozowano dotychczas żadnej choroby reumatycznej, powinny udać się do reumatologa natychmiast, gdy zaobserwują u siebie niepokojące objawy takie jak:

• ból obejmujący wiele stawów niezwiązany z ich przeciążeniem czy urazem, otrzymujący się dłuższy czas;
• zaczerwienienie i/lub obrzęk stawów pojawiające się samoistnie bez wcześniejszego urazu;
• przewlekłe bóle i stany zapalne mięśni;
• długotrwale utrzymujące się podwyższenie poziomu OB i CRP w badaniach laboratoryjnych;
• sztywność poranna stawów;
• nagłe i postępujące ograniczenie ruchomości kręgosłupa.

Pacjenci ze zdiagnozowanymi już chorobami reumatycznymi dokładnie znają specyfikę swojej dolegliwości i nie muszą zgłaszać się do lekarza z każdym bólem, który się pojawi. Przeważnie stosują wcześniej przepisane przez reumatologa leki czy zabiegi, a także korzystają z metod domowych. Wizyta wskazana będzie jednak w następujących przypadkach:

• silne zaostrzenie dolegliwości i ostry ból, który nie przemija podczas samodzielnych prób uśmierzania go;
• wystąpienie niepokojących objawów takich jak: bardzo wysoka gorączka, unieruchomienie stawów, bóle w klatce piersiowej, objawy upośledzenia funkcji narządów wewnętrznych (np. zatrzymanie moczu, powiększenie obwodu brzucha);
• zmęczenie i osłabienie uniemożliwiające wręcz poranne wstanie z łóżka czy codzienne funkcjonowanie;
• nagły i znaczący spadek masy ciała.

Nie należy bagatelizować sygnałów alarmowych, ponieważ mogą one świadczyć o rozwoju choroby lub wystąpieniu groźnych powikłań.

Bóle reumatyczne - jak ulżyć sobie w domu?

Objawem, który znacznie pogarsza jakość życia codziennego u pacjentów reumatologicznych, są właśnie bóle reumatyczne. Co robić, aby je złagodzić lub nawet całkowicie się ich pozbyć? Dobór metod zależy od tego, czy pacjent znajduje się w okresie zaostrzenia, czy remisji.

Okres zaostrzenia choroby reumatycznej

Ból w stanach zaostrzenia słabo reaguje na domowe metody, dlatego warto przede wszystkim bazować na indywidualnie dobranej farmakoterapii. W leczeniu chorób reumatycznych stosuje się leki takie jak: glikokortykoidy, metotreksat, niesteroidowe leki przeciwzapalne czy leki biologiczne, będące przeciwciałami hamującymi aktywność białek indukujących zapalenie. 

W okresie zaostrzenia należy dużo odpoczywać, nie przeciążać organizmu, jednak nie zaleca się pozostawiać biernym. Dobrze sprawdzają się spokojne spacery, dzięki którym nie obciąża się stawów, jednak wciąż pozostaje aktywnym fizycznie. Pomocniczo do stawów przykłada się zimne okłady, które także zmniejszają ból, obrzęk i stany zapalne. Uzupełnienie stanowi zdrowa, zbilansowana dieta i suplementacja o działaniu przeciwzapalnym. Rekomenduje się zwłaszcza stosowanie czarnuszki siewnej, kwasów tłuszczowych Omega-3, kolagenu, witaminy D3 oraz kurkuminy - wszystko po konsultacji z lekarzem reumatologiem.

Okres przewlekły choroby reumatycznej

W okresie przewlekłym warto postawić przede wszystkim na fizykoterapię. Zabiegi zmniejszające ból, napięcie mięśni, poprawiające ich odżywienie i dotlenienie oraz stymulujące produkcję endorfin (hormonów szczęścia, które dodatkowo działają przeciwbólowo) należą głównie do elektrolecznictwa. Wymienia się tu elektrostymulację, metodę TENS czy galwanizację. Warto zainwestować w przenośne urządzenie do elektrostymulacji TENS, którego koszt wynosi zaledwie około 200 zł. Wówczas w warunkach domowych można korzystać z zalet prądów - nawet codziennie, jako że są one w pełni bezpieczne.

Kolejnym kluczowym elementem jest regularna aktywność fizyczna, najlepiej wykonywana w maksymalnym, możliwym aktualnie zakresie ruchomości stawów. Przy braku świadomości właściwej techniki ćwiczeń warto skonsultować się z fizjoterapeutą. Systematyczny ruch pozwoli jak najdłużej zachować sprawność stawów, ma jednak znacznie więcej zalet - jest niezbędny do prawidłowej czynności układu krwionośnego, mięśniowego, nerwowego czy hormonalnego.

Do grona domowych sposobów na przewlekłe bóle reumatyczne zalicza się:

• normalizację masy ciała - nadwaga i otyłość powodują zbędne, nadmierne obciążenie stawów i nasilenie bólu;
• ciepłe okłady, kąpiele, polewania;
• unikanie przeciążania stawów, np. drogą częstego dźwigania ciężkich przedmiotów;
• okłady i kąpiele z dodatkiem olejków: sosnowego, rozmarynowego, z czarnuszki siewnej.

Także przy bólach przewlekłych ogromne znaczenie ma zbilansowana dieta i świadoma suplementacja, wysypianie się, unikanie stresu i rezygnacja z używek, a zatem ogólnie pojęty zdrowy tryb życia.