PSA i prostata

PSA to antygen wytwarzany przez prostatę. Badanie poziomu tego antygenu jest pomocne w wykrywaniu i śledzeniu przebiegu różnego rodzaju schorzeń prostaty. Dowiedz się wszystkiego na temat badania PSA!

Na początku warto wyjaśnić pewną z pozoru oczywistą kwestię, która jednak często jest przez pacjentów mylona. Prostata nie jest chorobą czy też zmianą pojawiającą się w wyniku procesu nowotworowego! Prostata to gruczoł krokowy, który posiada każdy mężczyzna. Co więcej, prostata pełni ważne funkcje w układzie moczowo-płciowym i dlatego warto o nią dbać poprzez regularną diagnostykę. Jej ważnym elementem jest omawiane w tym artykule badanie PSA.

Co to jest badanie PSA całkowite?

PSA (ang. Prostate Specific Antygen) jest białkiem, wytwarzanym przez komórki nabłonka prostaty i stamtąd uwalnianym do krwi. Jest wysoce specyficzny jako marker stanów fizjologicznych i patologicznych prostaty. Pomiar PSA całkowitego (ang. total PSA, tPSA) jest badaniem wykorzystywanym w diagnostyce, leczeniu i monitorowaniu przerostu prostaty i raka prostaty. Mówiąc inaczej, poziom całkowitego PSA jest wskaźnikiem różnego rodzaju zmian w obrębie gruczołu krokowego, w tym raka prostaty, który jest drugim najczęściej występującym nowotworem u mężczyzn po raku płuc.
Badanie tPSA wykonywane jest z próbki krwi żylnej pacjenta.

Fiolka z krwią do badania PSA - Salve aktualności

Badanie PSA - całkowite normy

Analiza wyniku poziomu PSA całkowitego powinna być dokonana przez lekarza, który poza samym wynikiem uwzględnienia dodatkowe czynniki, takie jak wiek, choroby towarzyszące, czy wyniki uzyskane z innych badań. Ponieważ stężenie antygenu PSA zmienia się wraz z wiekiem wyodrębniono 4 grupy wiekowe:

od 40. do 49. r.ż. ‒ 1,5 ng/ml,
od 50. do 59. r.ż. ‒ 2,5 ng/ml,
od 60. do 69. r.ż. ‒ 4,5 ng/ml,
od 70. do 79. r.ż. ‒ 7,5 ng/ml.

Powszechnie uważa się, że PSA całkowite na poziomie 4-10 ng/ml wymaga dalszej diagnostyki w kierunku różnego typu zmian w obszarze prostaty. Natomiast stężenie powyżej 10.0 ng/ml łączy się z 67% prawdopodobieństwem raka prostaty.

Badanie PSA wolne

Zdecydowana większość enzymu PSA obecnego we krwi występuje w formie związanej z białkami osocza. Cześć PSA niezwiązana określana jest jako PSA wolne i stanowi od 5 do 40% PSA całkowitego (tPSA). Stosunek wolnego PSA do PSA związanego zmniejsza się w przypadku rozwoju raka prostaty. Pojawiają się wówczas nieprawidłowo wysokie poziomy wolnego PSA. Uważa się, że wolne PSA jest bardziej czułym markerem raka prostaty niż tPSA. Zwykle lekarz zleca badanie PSA wolne w przypadku, gdy stężenie tPSA we krwi jest podwyższone, a badanie per rectum nie wykazuje niepokojących zmian.

Badanie PSA – kiedy i jak często?

Zaleca się, aby każdy mężczyzna po 50. r.ż. wykonywał oznaczane stężenie tPSA w surowicy krwi regularnie, czyli raz w roku. Mężczyźni z grupy podwyższonego ryzyka (nowotwory prostaty w wywiadzie rodzinnym) powinni wykonywać to badanie corocznie od 40 r.ż. Skierowanie na to badanie wydawane jest także pacjentom niezależnie od wieku, doznającym objawów wskazujących na powiększenie prostaty (np. trudności i zaburzenia w oddawaniu moczu, ból).

Badanie PSA – jak się przygotować?

Zaleca się wykonywać badanie rano, na czczo. Badania tPSA nie należy wykonywać po zabiegach i diagnostyce fizykalnej prostaty: biopsja prostaty, USG urologiczne, badanie per rectum. Na dwa dni przed badaniem należy unikać intensywnej aktywności fizycznej, która powoduje ucisk prostaty (np. jazda na rowerze) i seksualnej. U pacjentów hospitalizowanych i przebywających długo w pozycji leżącej może wystąpić czasowy obniżony poziom tPSA.

Powrót