Dyskopatia - objawy, leczenie i rehabilitacja

Spis treści

• Co to jest dyskopatia?
• Dyskopatia - jak ją rozpoznać?
• Ból kręgosłupa? To może być dyskopatia
• Leczenie dyskopatii - od objawów do rehabilitacji
• Jakich ćwiczeń unikać przy dyskopatii?
• Jak radzić sobie z dyskopatią? Nowoczesne metody terapii

Co to jest dyskopatia?

Dyskopatia to inaczej choroba krążków międzykręgowych, przy czym pojęcie to nie odnosi się do niczego konkretnego. Właśnie dlatego stwierdzenie dyskopatii musi koniecznie zostać zawężone do konkretnego rozpoznania, co ustala się na podstawie rezonansu magnetycznego, jako że badanie RTG jest przy schorzeniach dysków nieuzasadnione (pokazuje wyłącznie tkanki twarde takie jak kości i stawy, bez jednoczesnego ukazywania tkanek miękkich takich jak więzadła czy dyski). Do podstawowych problemów w obrębie krążków międzykręgowych zaliczamy:

• wypukliny - przerwanie części włókien tworzących pierścienie włókniste, wewnątrz których znajdują się jądra miażdżyste (właściwe “dyski”, które mogą “wypadać”). Jako że nie jest to przerwanie całkowite, galaretowate jądra miażdżyste wciąż nie przedostają się poza obręb dysku i nie uciskają na okoliczne struktury nerwowe;
• przepukliny - przerwanie całkowite włókien tworzących pierścienie włókniste, wskutek czego jądro miażdżyste wysuwa się w kierunku kanału kręgowego. Tam może uciskać na rdzeń kręgowy lub korzenie nerwowe, dając objawy bólowe i neurologiczne;
• dehydratacja - krążki międzykręgowe ulegają odwodnieniu, wskutek czego nie spełniają swojej roli amortyzacyjnej i są bardziej podatne na uszkodzenia;
• zwapnienia krążka międzykręgowego - staje się sztywny, twardszy, mniej podatny na odkształcenia, wskutek czego traci swoją pożądaną elastyczność. Jest bardziej narażony na uszkodzenia;
• zmiany typu Modic - związane nie tyle z samym dyskiem, ile z utratą przez niego swojej funkcji. W konsekwencji tego dochodzi do zapalenia kości kręgów.

Przy dyskopatiach obserwuje się również wiele innych schorzeń, np. spondylozę, czyli postępujący zespół zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa bądź stenozę, czyli zwężenie światła kanału kręgowego. Wszystko to można zaobserwować na zdjęciu MRI.

Dyskopatia - jak ją rozpoznać?

Jeśli wiemy już, co to jest dyskopatia, objawy nie powinny być trudne w rozpoznaniu. Najczęściej pacjenci zgłaszają ból kręgosłupa lub ból pleców (kolejno: odcinka lędźwiowego, odcinka szyjnego i najrzadziej odcinka piersiowego). Może mieć charakter ostry lub przewlekły, czemu nierzadko towarzyszą objawy neurologiczne, jeśli dojdzie do przepukliny lub stenozy i ucisku na struktury nerwowe. Są nimi:

• rwa kulszowa, rwa udowa i rwa ramienna - promieniowanie kolejno do kończyny dolnej przez jej tylną część, kończyny dolnej przez jej przednią część, kończyny górnej;
• mrowienie, drętwienie, parestezje kończyn;
• zaburzenia czucia skóry;
• utrata siły mięśniowej.

Na podstawie lokalizacji powyższych objawów z dużą dokładnością można wstępnie ustalić, na którym poziomie kręgosłupa znajduje się źródło problemu. Dodatkowo dla doświadczonego specjalisty ważne są też informacje dotyczące tego, czy ból pojawia się w siedzeniu, w leżeniu, podczas chodzenia, nocą lub w trakcie konkretnych ruchów. Dyskopatię rozpoznaje się również (nawet nie mając jeszcze wyników rezonansu) podczas wykonywania następujących testów:

• test Spurlinga — dotyczy odcinka szyjnego;
• test Laseq’a i test Slump — dotyczą odcinka lędźwiowego;
• badanie siły mięśniowej;
• badanie zakresu ruchomości kręgosłupa i ocena towarzyszących temu dolegliwości bólowych;
• testy neurologiczne, np. badające czucie na wybranym obszarze ciała.

Dla pewnego potwierdzenia obowiązkowo należy jednak wykonać rezonans magnetyczny. Zwłaszcza wtedy, gdy objawy neurologiczne utrzymują się przez dłuższy czas i nie reagują na prawidłowo prowadzoną fizjoterapię.

Ból kręgosłupa? To może być dyskopatia

Dolegliwości bólowe kręgosłupa, które mogą wskazywać na dyskopatię, to:

• ból ostry, promieniujący, zupełnie niereagujący na leczenie zachowawcze ukierunkowane na rozluźnianie mięśniowo-powięziowe lub reagujące niepełnie (wyklucza się w ten sposób przyczyny mięśniowe, np. przeciążenia);
• stały lub okresowo nawracający ból kręgosłupa;
• ból, któremu towarzyszy drętwienie, mrowienie, pieczenie;
• ból nasilający się w określonych pozycjach, np. po dłuższym siedzeniu, przy ruchach skrętnych, przy schylaniu się;
• ból łagodzony określonymi pozycjami, np. leżeniem na boku z podciągniętymi nogami.

Dyskopatię odcinka szyjnego można podejrzewać dodatkowo wówczas, gdy pacjent odczuwa zawroty i bóle głowy. Przy dyskopatii odcinka piersiowego pojawić się mogą zaburzenia oddychania lub bóle zamostkowe (koniecznie należy zróżnicować je np. z zawałem serca). Natomiast przy dyskopatii lędźwiowej w cięższych przypadkach może dojść do nietrzymania moczu i/lub stolca.

Leczenie dyskopatii - od objawów do rehabilitacji

Jeśli u pacjenta stwierdzona zostanie dyskopatia, leczenie zachowawcze zawsze powinno być wdrożone jak najszybciej. Zdecydowanie podstawą są prawidłowo dobrane pod okiem fizjoterapeuty i po wykonaniu szeregu testów funkcjonalnych ćwiczenia na dyskopatię, które pacjent musi wykonywać samodzielnie codziennie w domu. Poprzez wzmocnienie gorsetu mięśniowego jesteśmy w stanie skutecznie odciążyć kręgosłup i stworzyć mu warunki do regeneracji. Udowodniono, że spora część przepuklin (także tych dużych) ma zdolność do “wchłaniania się”, co zajmuje jednak sporo czasu i wymaga zaangażowania pacjenta.

Poza codziennymi ćwiczeniami musi on zmienić nawyki, zwłaszcza:

• unikać długotrwałego siedzenia lub przyjmowania niewygodnej, nieergonomicznej pozycji;
• unikać dźwigania znacznych ciężarów;
• wprowadzić do życia ruch - spacery, jazda rowerem, pływanie i inne, które są dodatkiem do zleconych ćwiczeń, jako że krążki międzykręgowe najlepiej odżywiają się właśnie podczas ruchu;
• zredukować masę ciała, jeśli jest ona nadmierna;
• rozpocząć suplementację, zwłaszcza witaminy D, witamin z grupy B, kolagenu, chondroityny czy kwasów Omega 3 oraz zmienić dietę na zdrową, zbilansowaną;
• pić co najmniej 1,5 l wody dziennie, aby krążki międzykręgowe mogły skądś ją czerpać.

Wizyty u fizjoterapeuty odbywają się systematycznie raz na 1-4 tygodnie, a ich celem jest zmniejszenie napięcia mięśniowego, reedukacja nerwowo-mięśniowa, łagodzenie występujących dolegliwości i poprawa samopoczucia pacjenta.

Lekarz ortopeda może doraźnie przepisać farmakoterapię lub zalecić zastrzyk w kręgosłup, który zmniejszy dolegliwości bólowe w fazie ostrej, dzięki czemu pacjent szybciej będzie mógł wdrożyć powyższe zalecenia. Błędem jest jednak wyłącznie rozluźnianie kręgosłupa (masaże, ciepłe okłady, fizykoterapia) bez wspierania się ćwiczeniami, co doprowadzić może do większej destabilizacji kręgosłupa i do dalszego uwypuklania się dysku, pomimo że objawy bólowe będą zmniejszane, przez co pacjent może odczuwać ulgę.

Jakich ćwiczeń unikać przy dyskopatii?

Nie ma ćwiczeń, których należy bezwzględnie unikać przy każdej dyskopatii, jednak istnieją takie, które u jednych będą wysoce destrukcyjne i szkodliwe, u innych zaś mogą przynieść wiele dobrego. Przykładem są choćby ćwiczenia Mackenziego polegające na przeprostach odcinka lędźwiowego kręgosłupa. W przypadku przepuklin dobrzusznych mogą przynieść pacjentowi ulgę, jednak przy przepuklinach dogrzbietowych stwarzają ryzyko sekwestru (oderwania się przepukliny i jeszcze silniejszego ucisku na korzenie nerwowe).

Dlatego ćwiczenia powinny być zawsze dobrane do potrzeb i rodzaju dyskopatii danego pacjenta, jak również do jego wieku i możliwości. Z reguły bazują na wzmacnianiu brzucha, pośladków i całego gorsetu mięśniowego, rozluźnianiu mięśni zbyt napiętych oraz mobilizacji struktur nerwowych.

Jak radzić sobie z dyskopatią? Nowoczesne metody terapii

Jak zatem pacjenci mogą radzić sobie z dyskopatią? Przede wszystkim powinni uczęszczać na fizjoterapię i codziennie ćwiczyć, dbając o jak najlepsze warunki biomechaniczne dla swojego kręgosłupa. To powinno być uzupełnione zmianą nawyków dnia codziennego. Jeśli leczenie zachowawcze (niekiedy poparte farmakoterapią) nie działa przez dłuższy czas, dolegliwości bólowe znacznie się nasilają i uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie lub pojawiają się stałe objawy neurologiczne, pojawia się wskazanie do leczenia chirurgicznego.

Najczęściej wykonuje się mikrodiscektomię (usunięcie kawałka przepukliny uciskającego na nerwy), wstawia się protezę dysku, stabilizuje sąsiednie segmenty kręgosłupa lub kieruje pacjenta na zabieg discogelu. Tak naprawdę metoda leczenia operacyjnego lub inwazyjnego zawsze dobierana jest indywidualnie, kierując się dobrem pacjenta. Jest ich tak wiele, że w większości przypadków można skutecznie dobrać coś odpowiedniego. Tym zajmuje się już jednak lekarz neurochirurg.