Hiperprolaktynemia - co oznacza i do czego może doprowadzić?

Spis treści:

Hiperprolaktynemia - co to jest i jak wpływa na organizm?

Nierzadko spotkać się można z pojęciem takim jak hiperprolaktynemia. Co to jest i jakie ma konsekwencje w odniesieniu do organizmu kobiety i mężczyzny? Otóż mianem hiperprolaktynemii określa się zaburzenie polegające na stałym lub występującym okresowo wzmożonym wydzielaniu prolaktyny. Prolaktyna z kolei stanowi hormon produkowany przez przedni płat przysadki mózgowej, a jej główną rolą jest stymulacja rozwoju gruczołów piersiowych u kobiet oraz indukcja i podtrzymanie laktogenezy podczas ciąży i po porodzie.

W określonych przypadkach wysoki poziom prolaktyny jest bardzo ważny. Mowa głównie o kobietach ciężarnych, jako że hormon ten jest kluczowy do karmienia piersią - stymuluje produkcję kobiecego mleka, którym żywi się niemowlę. W niewielkich stężeniach prolaktyna występuje także u mężczyzn. Wówczas pośrednio pobudza jądra do produkcji testosteronu, wzmacnia odporność oraz warunkuje wytrzymałość organizmu na stres.

Problem pojawia się w momencie, w którym przysadka mózgowa zaczyna produkować więcej prolaktyny, niż wynika to z chwilowego zapotrzebowania organizmu. Taka sytuacja może przytrafić się zarówno kobiecie, jak i mężczyźnie. Wówczas należy szukać pomocy u endokrynologa, zaś kobiety dodatkowo u ginekologa.

Najczęstsze przyczyny hiperprolaktynemii

Omawiany problem zdrowotny może być powodowany przez czynniki fizjologiczne oraz patologiczne. Wyróżnia się hiperprolaktynemię czynnościową oraz tzw. samoistną. Hiperprolaktynemia czynnościowa może być konsekwencją:

• niedoczynności tarczycy;
• niewydolności nerek;
• zespołu policystycznych jajników u kobiet;
• przyjmowania niektórych leków, zwłaszcza przeciwdepresyjnych, neuroleptyków, przeciwwymiotnych,
• poprawiających perystaltykę jelit, obniżających ciśnienie tętnicze krwi;
• guzów przysadki mózgowej.

Z kolei postać samoistna pojawia się bez konkretnych przyczyn, dlatego jej leczenie jest nieco trudniejsze. Warto wspomnieć, że w określonych przypadkach zwiększony poziom prolaktyny jest fizjologiczny i wręcz wskazany. Fizjologiczne, nawet 10-krotne zwiększenie stężenia prolaktyny, obserwuje się w ciąży oraz u noworodków. Już od 8. tygodnia ciąży miejsce ma stały jego wzrost w surowicy ciężarnej, który jest maksymalny w okresie okołoporodowym, gdy może dochodzić nawet do 200 ng/ml. Uważa się, że estrogeny odpowiadają za tak istotne zwiększenie stężenia prolaktyny w ciąży na drodze hamowania działania dopaminy oraz stymulowaniu transkrypcji genu prolaktyny w laktotropach przysadki mózgowej.

Objawy hiperprolaktynemii - kiedy zgłosić się do lekarza?

Jeśli już wiemy, czym jest hiperprolaktynemia, objawy również powinny być nam znane, aby z łatwością rozpoznać ten problem zdrowotny. W przypadku kobiet najczęstszymi objawami są:

• zaburzenia cyklu miesiączkowego;
• zaburzenia seksualne, w tym spadek libido i problemy z lubrykacją;
• depresja i wahania nastroju;
• niepłodność;
• trądzik;
• nadmierne owłosienie na ciele.

Z kolei w przypadku mężczyzn klasycznymi objawami hiperprolaktynemii są:

• obniżone libido i zaburzenia erekcji;
• oligospermia, zmniejszenie objętości ejakulatu, spadek ruchliwości plemników i związana z tym następcza niepłodność;
• ginekomastia;
• hipotrofia jąder.

Zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn typowa jest większa tendencja do otyłości i odkładania się tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha, czemu może towarzyszyć skłonność do depresji i lęków.

Jakie badania wykonać przy podejrzeniu hiperprolaktynemii?

Rozpoznanie hiperprolaktynemii ustala się na podstawie co najmniej 2-krotnego oznaczenia stężenia prolaktyny w surowicy, co oznacza dla kobiet przekroczenie stężenia tego hormonu powyżej 20 ng/ml (powyżej 400 mU/l), natomiast dla mężczyzn powyżej 15 ng/ml (powyżej 300 mU/l). Rutynowo zleca się więc badanie krwi. Jeśli istnieje podejrzenie problemów związanych z przysadką mózgową, dodatkowo rekomenduje się wykonanie badań obrazowych głowy, np. rezonansu magnetycznego. Dodatkowo kobiety powinny zostać przebadane przez ginekologa pod kątem czynności i kondycji jajników, mężczyźni zaś powinni udać się do urologa celem oceny jąder.

Hiperprolaktynemia a płodność

Jeśli zostanie zdiagnozowana hiperprolaktynemia, czy można zajść w ciążę? U mężczyzn hiperprolaktynemia wiąże się z niepłodnością z powodu oligospermii i zmniejszonej objętości nasienia. Plemniki są mniej ruchliwe i nie spełniają swojej funkcji. Z kolei w przypadku kobiet niepłodność wiąże się z zahamowaniem owulacji, a więc momentu utworzenia się komórki jajowej gotowej do zapłodnienia. Podsumowując, stwierdzenie hiperprolaktynemii u kobiety lub u mężczyzny starających się o potomstwo może stanowić znaczne utrudnienie na ich drodze. Niemal wyklucza możliwość zajścia w ciążę, choć nie jest to całkowicie niemożliwe.

Leczenie hiperprolaktynemii - dostępne metody i zalecenia

Każdy problem zdrowotny związany z zaburzeniem wydzielania hormonów wymaga profesjonalnego leczenia, w tym także hiperprolaktynemia. Leki odpowiednio dobrane mogą wpłynąć na przywrócenie właściwego działania przysadki mózgowej i gonad. Leczenie farmakologiczne prowadzone jest przy użyciu agonistów dopaminy, zazwyczaj takich jak: bromokryptyna, kabergolina, chinagolid oraz pergolid. Wskazania do leczenia operacyjnego w przypadku guzów przysadki wywołujących hiperprolaktynemię należy dobrze rozważyć, głównie ze względu na duże ryzyko powikłań, w tym wystąpienia niedoczynności przysadki i nawrotu choroby. Jeśli przyczyną problemu jest guz, można też rozważyć radioterapię.

Nieleczona hiperprolaktynemia - do czego może prowadzić?

Długo trwająca i nieleczona hiperprolaktynemia silnie oddziałuje na niemal cały organizm pacjenta. Obserwuje się nie tylko wyżej wymienione problemy zdrowotne, ale i rozwój osteoporozy, schorzeń tarczycy, spadek masy mięśniowej i wydolności mięśnia sercowego. U mężczyzn narasta ginekomastia, co jest w późniejszym czasie trudniejsze do wyprowadzenia za pomocą leków. Dlatego nie należy zwlekać z wykonaniem badań kontrolnych oraz z podjęciem profesjonalnego leczenia.