Jak długo trwa rehabilitacja po endoprotezie stawu biodrowego?

Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest jedną z najczęściej wykonywanych, rutynowych zabiegów na oddziałach ortopedycznych, dotyczących pacjentów z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową stawów. Pozwala pozbyć się dolegliwości bólowych i powrócić do maksymalnej możliwej sprawności. Aby tak się jednak stało, kluczowa jest starannie prowadzona rehabilitacja. O czym należy pamiętać?

Na czym polega zabieg endoprotezy biodra?

Zabieg endoprotezy biodra polega na chirurgicznym usunięciu zniszczonych elementów stawu biodrowego i wymianie ich na sztuczne zamienniki. Trwa przeważnie do 2 godzin i wykonuje się go w znieczuleniu zewnątrzoponowym (rzadziej ogólnym). Dzięki temu pacjent pozostaje świadomy, lecz nie odczuwa niczego od pasa w dół. Gdy znieczulenie zacznie działać, chirurg ortopeda nacina tkanki w okolicy biodra i uzyskuje tym samym dostęp do chorego stawu. Następnie z dużą dokładnością usuwa zniszczone procesem patologicznym tkanki stawu, aby na ich miejsce włożyć precyzyjnie i indywidualnie wykonaną endoprotezę, świetnie odwzorowującą naturalny staw. 

Przeważnie do kanału kości udowej wprowadza trzpień protezy, a do kości biodrowej przyczepia sztuczną panewkę. Po dopasowaniu obu elementów dokładnie zaszywa ranę operacyjną i zakłada opatrunek (w tym dreny). Rodzaj endoprotezy także dobierany jest indywidualnie — podstawowy podział wyróżnia protezy cementowe i bezcementowe.

Czy rehabilitacja po endoprotezie stawu biodrowego jest konieczna?

Działania fizjoterapeutyczne po endoprotezie stawu biodrowego wdrażane są tak naprawdę już od pierwszego dnia po operacji, choć coraz więcej szpitali przykłada wagę do edukacji pacjenta jeszcze przed wykonaniem zabiegu. Dąży się wówczas m.in. do wzmocnienia mięśni, dzięki czemu pacjent szybciej wróci do sprawności, a także do nauki korzystania z kul, aby nie tracić czasu na nią po zabiegu, gdy pacjent od razu będzie musiał z nich korzystać. Każdy dobry ortopeda zachęca pacjenta do zadbania o właściwe przygotowanie ciała. 

Rehabilitacja po endoprotezie biodra jest niezmiernie ważna, ponieważ:

• uczy pacjenta, jak żyć i funkcjonować z wymienionym stawem, aby nie wyłamać protezy oraz móc pozostać aktywnym fizycznie;
• obejmuje mobilizację blizny pooperacyjnej, przez co nie dochodzi do utworzenia się bolesnych zrostów;
• zmniejsza przykurcze w stawach biodrowych;
• działa przeciwobrzękowo i przeciwzakrzepowo, przeciwdziała wielu powikłaniom;
• poprawia krążenie krwi;
• wzmacnia mięśnie i przyspiesza gojenie się tkanek, przez co pacjent może szybciej wrócić do sprawności, a niekiedy nawet do wcześniej wykonywanych sportów (jeśli pozwala na to dopuszczalny zakres ruchomości biodra).

Rehabilitacja po endoprotezie biodra początkowo ma odgórnie ustalony schemat, jednak w późniejszych etapach usprawniania techniki dobierane są indywidualnie do pacjenta. Dlatego tak ważne jest, aby współpracować nie tylko z fizjoterapeutą pracującym na oddziale szpitalnym, ale i później, prywatnie. 

Jak wygląda rehabilitacja po endoprotezie stawu biodrowego?

Rehabilitacja po endoprotezie stawu biodrowego składa się z kilku etapów w zależności od tego, ile czasu upłynęło od wymiany biodra. Rozpoczyna się już na oddziale szpitalnym. Wcześniej pacjent musi zostać poinformowany, czego absolutnie nie wolno mu robić. Zarówno w trakcie ćwiczeń, jak i po wyjściu do domu. Podstawowe zalecenia:

• unikanie zginania nogi w stawie biodrowym powyżej 90 stopni;
• unikanie krzyżowania nóg i rotowania operowanej kończyny pod obciążeniem;
• unikanie gwałtownych skrętów tułowia, biegania, podskoków, dźwigania ciężarów, robienia przysiadów;
• kontrolowanie masy ciała, profilaktyka nadwagi.

Sama rehabilitacja składa się zarówno z terapii manualnej, jak i fizykoterapii czy kinezyterapii (leczniczych ćwiczeń).

Etap I — okres szpitalny

Pierwszej doby po operacji fizjoterapeuta uczy pacjenta, jak powinien siadać i wstawać, jak poruszać się o kulach oraz jak korzystać bezpiecznie z toalety, jeśli taki instruktaż nie miał miejsca wcześniej. Przez pierwsze dwa dni rekomenduje się chodzenie z pomocą balkonika, który zapewnia większą stabilność niż kule ortopedyczne. Trzeciego dnia zaczyna się nauka chodzenia o kulach, także po schodach. 

Ćwiczenia odbywają się głównie w pozycji leżącej i mają charakter izometryczny (napinanie mięśni bez zmiany ich długości). Ważne są ćwiczenia oddechowe i przeciwzakrzepowe, które mają zapobiegać powikłaniom wynikającym z długotrwałego leżenia. Należy przy tym pamiętać, aby nie zginać biodra powyżej 90 stopni — łóżko powinno być odpowiednio podwyższone, aby uniknąć tego podczas siadania i wstawania. 

Pobyt w szpitalu trwa średnio do 5 dni. Pod koniec tego okresu do planu rehabilitacji włącza się ćwiczenia czynne — stabilizacji centralnej, reedukujące chód, wzmacniające tzw. mięśnie CORE, zwiększające ruchomość w stawie biodrowym. Początkowo wykonuje się minimum 5 powtórzeń każdego ćwiczenia, stopniowo dążąc do uzyskania 30 powtórzeń. Ćwiczyć można kilka razy na dobę. Po zakończonej turze, w razie występowania bólu, do operowanego biodra przyłożyć można chłodny okład.

II etap — wczesna rehabilitacja poszpitalna

Wczesna rehabilitacja poszpitalna trwa do 2 miesięcy, a więc obejmuje cały okres, gdy pacjent porusza się jeszcze z kulami. Jeśli był on ogólnie sprawny i zdrowy, może odstawić kule już po 4 tygodniach. W tym czasie fizjoterapeuta dąży do uzyskania maksymalnego możliwego zakresu ruchomości w stawie operowanym. Bardzo ważne są też ćwiczenia wzmacniające równowagę, propriocepcję i siłę mięśniową, aby pod koniec tego etapu możliwe było bezpieczne odstawienie kul. 

Uzupełniająco wdrożyć można zabiegi fizykalne, takie jak laseroterapia, krioterapia czy ciepłolecznictwo. Ich celem jest poprawa krążenia i przyspieszanie gojenia się tkanek, a także łagodzenie dolegliwości bólowych. Na prywatnych wizytach u fizjoterapeuty wdrażana jest też terapia manualna, początkowo skupiająca się na mobilizacji blizny pooperacyjnej. Za pomocą różnych technik mięśniowo-powięziowych oddziałuje się też na przykurczone i spięte mięśnie.

III etap — późna rehabilitacja

Po około 3 miesiącach rehabilitant skupia się głównie na dążeniu do powrotu do pełnej sprawności. Ustala więc ćwiczenia, które jeszcze bardziej wzmacniają mięśnie i pozwalają na samodzielność. Dobierane są indywidualnie, ponieważ inny cel będzie mieć starsza pani, która chce jedynie bezboleśnie i komfortowo wykonywać domowe obowiązki i uczęszczać na codzienne spacery, a inne młodszy mężczyzna, który musi chodzić do pracy czy chce wrócić do sportu. 

Jak długo trwa rehabilitacja po endoprotezie stawu biodrowego?

Warto też wiedzieć, ile trwa rehabilitacja po endoprotezie stawu biodrowego. Przyjmuje się, że najkrócej trwa około 4-5 miesięcy, zaś w przypadku niektórych pacjentów może przedłużyć się nawet do roku. Warto skonsultować to ze swoim fizjoterapeutą. Uznaje się, że przez pierwsze 3 miesiące jest ona obowiązkowa dla powrotu do sprawności. 

Jakie czynniki wpływają na czas rehabilitacji?

Tak naprawdę nie sposób ustalić odgórnie norm czasowych, w których pacjent uzyska pełną sprawność. Zależą one od ogólnej sprawności i kondycji pacjenta, jego wieku, stanu zdrowia i zaangażowania w podejmowane działania fizjoterapeutyczne. Na wydłużenie czasu rehabilitacji wpływają m.in.: starszy wiek, niski stopień aktywności fizycznej przed operacją, choroby ogólnoustrojowe, wady postawy, nieodpowiednia dieta, nadwaga i otyłość, a nawet palenie papierosów.

Kiedy wraca się do pełnej sprawności po operacji?

W przypadku użycia endoprotezy cementowej czas trwania rehabilitacji wynosi zazwyczaj 3-4 miesiące, natomiast użycie protezy bezcementowej oznacza okres nawet 6 miesięcy rehabilitacji. Po upływie tego czasu pacjent uzyskuje zdolność bezbólowej aktywności w zakresie codziennej samoobsługi i komfortowego funkcjonowania. Aby wrócić do pełnej sprawności, należy dodać do tego jeszcze około 2 miesiące intensywnych ćwiczeń i przestrzegania zaleceń.