Jakie badania krwi warto zrobić raz w roku? Przegląd badań

Systematyczne monitorowanie stanu zdrowia za pomocą badań krwi pozwala na wczesne wykrycie ewentualnych patologii i chorób, co z kolei przekłada się na szybkie wdrożenie leczenia i lepsze rokowania. Skierowanie do punktu pobrań może wystawić każdy lekarz rodzinny lub specjalista, można też wykonać te badania prywatnie. Z całą pewnością jednak warto się na nie zdecydować raz w roku, bez względu na ogólny stan zdrowia.

Dlaczego warto robić badania krwi regularnie?

Regularne badania krwi raz do roku pozwalają zachować stałą kontrolę nad swoim stanem zdrowia. Jeśli więc wykryte zostaną nieprawidłowości, których nie było na poprzednim badaniu rok wcześniej, mamy pewność, że są one stosunkowo świeże, zatem łatwiej będzie je leczyć, kontrolować i zapobiegać im w przyszłości. Szybkie wdrożenie leczenia lub zmiany nawyków dnia codziennego (zwłaszcza żywieniowe i związane z ruchem) zwiększają rokowania pacjenta, poprawiają samopoczucie, wzmacniają czynność wszystkich układów ustroju.

Przegląd badań, które warto wykonać raz w roku

Badania krwi najczęściej zlecane są przez lekarza rodzinnego, dlatego warto się z nim skonsultować i ustalić, które parametry powinny być sprawdzone u danego pacjenta. Być może przepisze on jeszcze inne badania, w zależności od chorób istniejących w rodzinie czy wcześniejszej historii chorobowej pacjenta. Dodatkowo dzięki skierowaniu będą one darmowe. Każdy pacjent powinien zatem wiedzieć, jakie badania krwi warto zrobić raz w roku. Zostały one dokładniej przedstawione poniżej.

Morfologia krwi

Morfologia zwana jest również podstawowym badaniem krwi. Prywatnie kosztuje zaledwie 9 zł, zatem jej coroczne wykonywanie nie obciąża domowego budżetu, a może wiele powiedzieć o stanie zdrowia pacjenta. Wykonuje się ją na czczo, najlepiej z samego rana. Krew pobierana jest zazwyczaj z żyły łokciowej, co jest całkowicie bezbolesne. Morfologia obejmuje analizę parametrów takich jak:

• RBC - liczba krwinek czerwonych, czyli erytrocytów;
• HGB - stężenie hemoglobiny;
• HCT - hematokryt, czyli stosunek stężenia objętości wszystkich krwinek do osocza;
• MCV - średnia objętość erytrocytów;
• MCH - średnia waga hemoglobiny w krwince czerwonej;
• MCHC - średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach czerwonych;
• WBC - liczba białych krwinek;
• PLT - liczba płytek krwi (trombocytów).

Morfologia krwi pozwala na wstępne rozpoznanie niedokrwistości, stanów zapalnych, infekcji, spadków odporności, małopłytkowości. Ponadto zapewnia wstępną diagnostykę chorób nowotworowych szpiku kostnego i układu limfatycznego. Stanowi podstawowe badanie przy większości problemów zdrowotnych, dlatego jest tak ważna.

Profil lipidowy (cholesterol całkowity, HDL, LDL, triglicerydy)

Jakie badania wykonywać raz w roku poza podstawową morfologią? Równie istotne jest sprawdzenie profilu lipidowego (lipidogramu), zwłaszcza w dzisiejszych czasach, gdy spora część populacji zmaga się z nieprawidłowościami w tym zakresie w związku z siedzącym, mało aktywnym trybem życia, używkami oraz niezdrową dietą bogatą w tłuszcze nasycone i żywność wysokoprzetworzoną. Na podstawie lipidogramu sprawdza się poziom:

• trójglicerydów - prawidłowo poniżej 150 mg/dl;
• cholesterolu całkowitego - prawidłowo poniżej 190 mg/dl;
• frakcji LDL cholesterolu - prawidłowo poniżej 115 mg/dl;
• frakcji HDL cholesterolu - prawidłowo powyżej 40 mg/dl dla mężczyzn i powyżej 45 mg/dl dla kobiet.

Z zaburzeniami tych parametrów zmagają się osoby prowadzące nieodpowiedni tryb życia, a także otyłe, z cukrzycą, chorobami układu sercowo-naczyniowego. Zbyt wysoki poziom cholesterolu czy trójglicerydów znacznie zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2, miażdżycy, zakrzepicy, które z kolei mogą przyczyniać się do powikłań zagrażających życiu, w tym nawet do zawału serca i udaru mózgu.

Glukoza we krwi (na czczo)

Badanie glukozy wykonuje się na podstawie pobranej od pacjenta próbki krwi, podobnie jak ma to miejsce we wcześniej opisanych badaniach laboratoryjnych. Krew pobiera się na czczo, najlepiej około 12 godzin od momentu spożycia ostatniego posiłku. Dlatego najwygodniej do placówki przyjść z samego rana przed śniadaniem, gdy kolacja dnia wcześniejszego została spożyta maksymalnie do godziny 18:00.

To ważne badanie diagnostyczne, ponieważ niezdrowe nawyki dietetyczne i związane z aktywnością dnia codziennego przyczyniają się w dzisiejszych czasach do rozwoju cukrzycy typu 2, która jest chorobą nieuleczalną, związaną z licznymi powikłaniami (utrata wzroku, stopa cukrzycowa, tycie, neuropatie, pogorszenie odporności i gojenia się ran). Wczesne wykrycie nieprawidłowych norm glukozy skłania do bardziej szczegółowych badań i modyfikacji diety, co może uchronić nas przed tą chorobą lub jej powikłaniami.

TSH (hormon tyreotropowy)

TSH oznacza się przy podejrzeniu problemów związanych z gruczołem tarczowym zlokalizowanym w przedniej części szyi na granicy z klatką piersiową. Charakterystyczną cechą tego badania jest jego ponadprzeciętna czułość, co umożliwia wykrycie zaburzeń tarczycy nawet wtedy, gdy choroba nie daje jeszcze żadnych wyraźnych dolegliwości.

TSH jest hormonem produkowanym przez przysadkę mózgową. Przyjmuje się, że w przypadku osób dorosłych wartości prawidłowe powinny znaleźć się w przedziale od 0,4 do 4,0 ml U/l. Do badania pobiera się krew ze zgięcia łokcia, a wyniki dostępne są jeszcze tego samego dnia lub na drugi dzień. Przy zaburzeniach w obrębie TSH pacjent może obserwować u siebie m.in.: przewlekłe zmęczenie, senność, zaburzenia apetytu, drżenia rąk, zaburzenia miesiączkowania i libido, nadmierną potliwość ciała.

Próby wątrobowe (ALT, AST, bilirubina, ALP)

Próby wątrobowe (inaczej panel wątrobowy) to badanie biochemiczne krwi umożliwiające dokładną analizę czynności wątroby, a także aktywności wytwarzanych przez nią enzymów. W ich skład wchodzą następujące parametry:

• ALT - aminotransferaza alaninowa;
• AST - aminotransferaza asparaginianowa;
• ALP - fosfataza zasadowa;
• GGTP - gamma-glutamylotranspeptydaza;
• bilirubina całkowita.

Wątroba jest jednym z najważniejszych narządów wewnętrznych człowieka, ponieważ spełnia wielokierunkowe funkcje. Jest magazynem krwi i hormonów, produkuje ważne enzymy i żółć niezbędną do trawienia, degraduje zbędne produkty przemiany materii i toksyny, zapewniając detoks organizmu. To właśnie dzięki niej krew jest wolna od toksyn i szkodliwych związków, co przekłada się na ogólne zdrowie i samopoczucie. Ze względu na tak wszechstronną rolę warto dbać o stałe zdrowie tego narządu. Tym bardziej że w dzisiejszych czasach jest on szczególnie narażony na uszkodzenia.

Kreatynina i mocznik

Zarówno kreatynina, jak i mocznik są sprawdzane celem analizy czynności nerek i chorób przemiany materii. Zastanawiając się, jakie badania robić co roku, z całą pewnością należy rozważyć te dwa parametry. Kreatynina jest produktem przemian metabolicznych białek, stanowiącym obok mocznika jeden z głównych związków azotowych we krwi. Wzrost ich poziomu świadczy o patologiach związanych z filtracją moczu w nerkach.

U dorosłych, zdrowych osób normy dla kreatyniny prezentują się następująco: 53–115 µmol/l (0,6–1,3 mg/dl). W przypadku mocznika są nimi natomiast: 2,0–6,7 mmol/l (15–40 mg/dl).

Elektrolity (sód, potas, wapń, magnez)

Równowaga wodno-elektrolitowa jest niezmiernie ważna w prawidłowej pracy całego organizmu. Wszelkie zaburzenia w jej obrębie skutkują pogorszeniem czynności niemal wszystkich układów organizmu. To badanie krwi sprawdza zwłaszcza poziom sodu, potasu, wapnia i magnezu. Za jedne z podstawowych funkcji tych pierwiastków uznaje się: regulację równowagi płynów, przewodzenie impulsów nerwowych, zapewnienie prawidłowej pracy mięśni, regulację pH oraz ciśnienia krwi i akcji serca.

CRP (białko C-reaktywne)

CRP znane również jako białko C-reaktywne to unikalne białko ostrej fazy, diagnozowane we krwi pacjentów z różnymi infekcjami i stanami zapalnymi w organizmie. Zwłaszcza jeśli mają one charakter ostry (przy stanach zapalnych przewlekłych większe znaczenie diagnostyczne ma OB, czyli Odczyn Biernackiego). Im wyższe CRP, tym gorsze rokowania dla pacjenta. Normalne wartości nie powinny przekraczać 5 mg/l. Te powyżej 10 mg/l wskazują na wysoki stan zapalny, natomiast wartości powyżej 100 mg/l są najczęściej związane z poważnymi chorobami, takimi jak choroby autoimmunologiczne lub groźne infekcje bakteryjne.

Jak przygotować się do badań krwi?

Jeśli już wiemy, jakie badania krwi zrobić co roku, warto też dowiedzieć się, jak się do nich przygotować, aby wyniki były wiarygodne i miarodajne. Do punktu pobrań materiału biologicznego należy stawić się z samego rana (między 7:00 a 10:00) na czczo. Ostatni posiłek powinien być spożyty najpóźniej do godziny 18:00 dnia poprzedniego. Leki przyjmowane na stałe mogą być wzięte rano i popite wodą, chyba że lekarz zaleci inaczej.

Dzień wcześniej należy całkowicie zrezygnować z alkoholu i papierosów, zaś w dniu badania rezygnuje się dodatkowo z nadmiernej aktywności fizycznej. Do placówki medycznej warto przyjść 15 minut wcześniej, aby móc chwilę odpocząć, złapać oddech i uspokoić serce. Zarówno w dniu pobrania krwi, jak i dzień wcześniej, zaleca się picie wody mineralnej, aby krew była rozrzedzona i tym samym, aby badanie przeszło sprawnie.