Jakie badania warto wykonać po porodzie?

Poród (zarówno siłami natury, jak i poprzez cięcie cesarskie) jest dla organizmu kobiety znacznym obciążeniem. Po narodzinach dziecka nie tylko obserwuje się przemęczenie układów kobiecego ustroju, ale i liczne zmiany w obrębie gospodarki hormonalnej, które mogą nasilać i wywoływać dolegliwości zdrowotne. Każda świadoma swojego zdrowia kobieta powinna więc po porodzie wykonać pakiet badań kontrolnych.

Zdrowie po porodzie - kluczowe badania dla mamy

Powrót do sprawności i dobrego samopoczucia po porodzie wymaga czasu. Sam połóg trwa średnio 6 tygodni i jest to czas intensywnych zmian związanych z zakończeniem ciąży. W tym okresie należy skupić się na odpoczynku oraz na działaniach fizjoterapeutycznych mających na celu m.in. wstępną mobilizację blizn, przyspieszanie obkurczania się macicy czy reedukację mięśni dna miednicy. Równie istotne są badania kontrolne krwi i moczu. Jakie badania krwi po porodzie warto wykonać i jakie jeszcze (poza krwią) sprawdzą się idealnie?

Morfologia

Badanie morfologiczne jest podstawą diagnostyki większości problemów zdrowotnych. Jego wykonanie rekomenduje się każdej kobiecie po porodzie, najlepiej jeszcze w okresie połogu (w okolicach 6. tygodnia połogu). Sprawdza następujące parametry:

• RBC - liczba krwinek czerwonych, czyli erytrocytów. Prawidłowy zakres dla kobiet powinien wynosić 4-5,4 mln/mm3;
• HGB - stężenie hemoglobiny. Norma dla kobiet: 12-16 g/dl;
• HCT - hematokryt, czyli stosunek stężenia objętości wszystkich krwinek do osocza. Norma dla kobiet: 37-47%;
• MCV - średnia objętość erytrocytów. Prawidłowy zakres dla obu płci: 80-95 fl;
• MCH - średnia waga hemoglobiny w krwince czerwonej. Prawidłowo 27-32 pg;
• MCHC - średnie stężenie hemoglobiny w krwinkach czerwonych. Prawidłowo 32-36 g/dl;
• WBC - liczba białych krwinek. Prawidłowo 4-10 tys./mm3;
• PLT - liczba płytek krwi (trombocytów). Prawidłowo 150-400 tys./mm3.

Należy pamiętać, że morfologia wchodzi w skład pakietu badań diagnostycznych zalecanych każdemu człowiekowi raz w roku bez względu na stan zdrowia czy ogólne samopoczucie.

Poziom glukozy we krwi

Około 6-12 tygodni po porodzie każda kobieta powinna wykonać doustny test obciążenia glukozą (75 g glukozy). Pozwala on ocenić, czy po ciąży przemiana węglowodanów w organizmie przebiega prawidłowo. Na to badanie powinna zdecydować się każda kobieta, nie tylko ta, u której wcześniej pojawiła się cukrzyca ciążowa. Wszystko przez to, że po porodzie wzrasta ryzyko zaburzeń hormonalnych związanych z insuliną, jeśli dana kobieta ma ku temu predyspozycje.

Ferrytyna

Ferrytyna jest białkiem magazynującym żelazo w organizmie. Żelazo natomiast pełni niezmiernie ważną rolę - uczestniczy w dostarczaniu tlenu do wszystkich narządów, wspomaga czynność układu nerwowego na poziomie przewodnictwa neuronów oraz wzmacnia odporność. Badanie ferrytyny powinny wykonać osoby, które są szczególnie narażone na niedobór żelaza w organizmie, w tym właśnie kobiety ciężarne oraz karmiące piersią.

Badanie moczu

Zastanawiając się, jakie badania po porodzie wykonać poza wyżej wymienionymi badaniami krwi, koniecznie należy wspomnieć o analizie moczu. Dokładne sprawdzenie próbki moczu pozwala na ocenę zdrowia układu moczowego. Może przyśpieszyć wykrycie infekcji dróg moczowych (nerki, moczowody i pęcherz moczowy), chorób wątroby, a nawet cukrzycy. Jest przy tym całkowicie nieinwazyjne.

Badanie stężenia hormonów tarczycy

Badanie przesiewowe w kierunku poporodowego zapalenia tarczycy polega na oznaczeniu stężenia przeciwciał anty-TPO (przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej) u kobiet w I trymestrze ciąży. Dodatkowo na podstawie badania krwi analizuje się poziom hormonu tyreotropowego (TSH) kolejno 1, 3, 6 oraz 9 miesięcy po zakończeniu ciąży.

CRP

CRP to białko C-reaktywne ostrej fazy wskazujące na toczące się w organizmie ostre stany zapalne. Ryzyko infekcji w połogu może wzrosnąć, dlatego zawsze warto kontrolować reakcję układu immunologicznego. CRP bada się na podstawie próbki krwi, dlatego większość omawianych w artykule parametrów powinno się zbadać jednocześnie - wówczas konieczne jest tylko jedno oddanie krwi do badania, co pozwala zaoszczędzić czas.

Badanie ginekologiczne

Obowiązkowym badaniem tuż po zakończeniu połogu jest kontrolne badanie ginekologiczne, które powinno odbyć się 6-8 tygodni po porodzie. Obejmuje ocenę pochwy i dróg rodnych oraz wykonanie USG przezpochwowego. Ginekolog sprawdza, czy ewentualne rany zagoiły się dobrze, czy macica zdążyła się prawidłowo obkurczyć i czy pojawia się konieczność pilnej wizyty u fizjoterapeuty uroginekologicznego. Dodatkowo bada piersi.

Cytologia

Uważa się, że optymalnym czasem na wykonanie cytologii po porodzie jest 6. miesiąc. Wówczas macica jest już zregenerowana, w związku z czym badanie będzie bezpieczne i wiarygodne. Polega ono na pobraniu wymazu za pomocą specjalnej szczoteczki z szyjki macicy, a następnie poddaniu go analizie laboratoryjnej. Warto zaznaczyć, że kobieta bez ryzyka raka szyjki macicy powinna uczęszczać na badanie cytologiczne co 3 lata i jest to w pełni refundowane przez NFZ.

Badanie piersi

W organizmie kobiety ciężarnej i po porodzie zachodzą liczne, intensywne zmiany hormonalne, które zwiększają ryzyko patologii gruczołów piersiowych. Systematycznie wykonywane USG jest całkowicie bezpieczne (również podczas karmienia piersią) i pozwala na wczesne wykrycie niepokojących zmian, co często jest kluczowe dla dobrego rokowania. Rekomenduje się, aby kobiety karmiące piersią wykonywały to badanie co najmniej raz w roku.

Jak zadbać o siebie i dziecko po porodzie?

Podstawowe zalecenia dotyczące dbania o siebie i dziecko po porodzie odnoszą się przede wszystkim do systematycznej kontroli zdrowia. Powyżej opisano badania zalecane kobietom po porodzie, zaś w przypadku noworodków nie należy zapominać m.in. o teście pulsoksymetrycznym, przesiewowym badaniu słuchu, badaniu w kierunku wrodzonej niedoczynności tarczycy, analizie wzroku (reakcji źrenic) czy USG stawów biodrowych i brzuszka.

Aby móc zadbać o zdrowie własne i swojego dziecka, każda kobieta powinna pamiętać również o odpoczynku i regeneracji. Tutaj nieoceniona jest pomoc najbliższych w opiece nad dzieckiem. Jeśli pojawią się zaburzenia emocjonalne u kobiety, należy jak najszybciej zgłosić się do psychiatry lub psychoterapeuty. Depresja poporodowa jest realnym i częstym problemem po porodzie, którego nie należy bagatelizować. Dodatkowo warto pamiętać o zdrowej diecie i suplementacji oraz o unikaniu używek.

W kontekście zdrowia dziecka podkreśla się znaczenie szczepień obowiązkowych, które wykonuje się u niemowląt w 1. roku życia. Są to szczepienia przeciw: gruźlicy (BCG), WZW typu B (HBV), błonicy (D), tężcowi (T) i krztuścowi (P), bakterii Haemophilus influenzae typu b (Hib), poliomyelitis (IPV), pneumokokom (PCV) i rotawirusom (RV).

Podsumowanie

Każda kobieta już na etapie ciąży powinna widzieć, jakie badania zrobić po porodzie. Jeśli to konieczne, może przygotować sobie kartę przypominającą o konkretnych badaniach, które następnie będzie wykreślać, gdy zostaną wykonane. Ewentualnie może zapisać przypomnienie w kalendarzu. W razie jakichkolwiek wątpliwości czy pytań warto skonsultować się z lekarzem.