Międzynarodowy Dzień Celiakii

Co to jest celiakia?

Celiakia jest chorobą autoimmunologiczną, w której czynnik środowiskowy - gluten - wyzwala reakcję patologiczną (nieprawidłową reakcję immunologiczną). Może być ona wywołana także przez czynnik genetyczny, immunologiczny, infekcyjny lub metaboliczny. Choroba może wystąpić w każdym wieku, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłości. Wykazano jednak, że aż 2-krotnie częściej występuje u kobiet, płeć może być więc jednym z czynników ryzyka. Dokładne przyczyny choroby nie są znane, dlatego tak trudno jest leczyć ją przyczynowo.

Gluten to mieszanka białek, w skład której wchodzą białka proste: prolaminy (gliadyna), gluteiny (glutenina) i albuminy oraz globuliny. Znajdują się one naturalnie w wielu różnych zbożach, zwłaszcza w pszenicy (i wszelkich wyrobach z pszenicy lub mąki pszenicznej), ale również w życie, jęczmieniu, orkiszu, mąkach wykonanych z ziaren tych zbóż, niektórych kaszach (manna, bulgur, kuskus), większości pieczywa i makaronów. Naturalnie bezglutenowe są warzywa i owoce, mleko i produkty mleczne, świeże nieprzetworzone ryby oraz jaja, a także tłuszcze. W dzisiejszych czasach można jednak powszechnie znaleźć bezglutenowe zamienniki makaronów, pieczywa i produktów na bazie mąk, jednak na opakowaniu powinno znajdować się specjalne oznaczenie (przekreślony kłos).

Międzynarodowy Dzień Celiakii

Międzynarodowy Dzień Celiakii organizowany jest od 2006 roku, a przypada na 16 maja. Kierowany jest nie tylko do osób przebywających na diecie bezglutenowej, ale do każdego człowieka, ponieważ każdy z nas może mieć w swoim otoczeniu osobę chorą. Warto więc znać istotę celiakii, jej przyczyny, możliwe konsekwencje i sposoby zapobiegania napadom objawów. Pozwoli to lepiej zrozumieć chorego, a w razie ewentualności także zauważyć niepokojące dolegliwości u siebie samego i wdrożyć celowaną diagnostykę.

W tym roku organizatorzy skupiają się na plusach i minusach życia na diecie bezglutenowej, a przede wszystkim na praktycznych wskazówkach, jak sobie radzić z chorobą. Wsparcie kierowane jest nie tylko do osób z celiakią, ale do tych wszystkich, które z powodów zdrowotnych stosują dietę eliminującą gluten. Z tej okazji organizowane będą spotkania, webinary, happeningi oraz różnego rodzaju wydarzenia skupiające zarówno osoby z celiakią, jak i te zainteresowane poszerzaniem swojej wiedzy w tym zakresie oraz specjalistów ze świata medycyny. Z całą pewnością warto wziąć w nich udział, a jeśli z różnych względów nie jest to możliwe - dobrym pomysłem jest poświęcenie choćby godziny prywatnego czasu, aby samodzielnie zagłębić się w tę tematykę.

Jak rozpoznać celiakię?

Objawy celiakii nie są charakterystyczne - podobne mogą wystąpić w wielu innych chorobach zarówno układu pokarmowego, jak i ogólnoustrojowych. Dlatego na podstawie wywiadu zdrowotnego lekarz może podejrzewać celiakię, lecz nie może jej w 100% zdiagnozować. Takimi objawami są przede wszystkim:

• wzdęcia;
• przewlekłe bóle brzucha;
• wymioty i nudności;
• przewlekłe zmęczenie;
• utrata masy ciała;
• osłabienie odporności i tendencja do częstych infekcji;
• nawracające bóle głowy;
• podwyższony poziom cholesterolu we krwi;
• anemia trudna w leczeniu;
• zaburzenia neurologiczne, np. ataksja lub depresja;
• zaburzenia dermatologiczne, np. wysypki i świąd skóry;
• problemy z płodnością u kobiet i mężczyzn;
• bóle kostno-mięśniowo-stawowe.

Nie ma klasycznego zestawu objawów sugerujących celiakię. Choroba może przejawiać się wyłącznie jednym lub wieloma wyżej wymienionymi symptomami. Podobnie jest z ich nasileniem, które u każdego chorego może być różne. Dlatego niezbędne są również szczegółowe badania diagnostyczne, takie jak:

• badania serologiczne - należy zbadać przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej w klasie IgA (tTG IgA) oraz całkowity poziom przeciwciał w klasie IgA;
• badania histologiczne błony śluzowej jelita cienkiego - zwykle biopsję (wycinek tkanek do analizy laboratoryjnej) pobiera się podczas gastroskopii;
• badania genetyczne - geny HLA DQ2/DQ8 mogą świadczyć o predyspozycji do wystąpienia celiakii, jednak nie świadczą o chorobie. Te geny ma około 30% populacji, także osoby zdrowe. Badanie powinno więc zostać uzupełnione dodatkowo tymi wymienionymi wcześniej.

Dobrym pomysłem jest również samodzielne wykluczenie źródeł glutenu i obserwacja własnego organizmu. Jeśli po 1-2 tygodniach diety bezglutenowej nastąpi poprawa stanu zdrowia lub wyeliminowanie przykrych dolegliwości, po czym nawrócą one po ponownym spożyciu glutenu, wszystko przemawia za celiakią u danej osoby.

Leczenie celiakii

Należy podkreślić fakt, iż jedna choroba immunologiczna (w tym przypadku celiakia) często uruchamia kolejną. Z celiakią współistnieją nierzadko inne schorzenia: cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto, łysienie plackowate, bielactwo, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), zmniejszenie gęstości mineralnej kości, osteoporoza, zaburzenia ze strony układu rozrodczego i niedobory żywieniowe. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie choroby i ustabilizowanie jej.

Jedynym sposobem leczenia w celiakii jest ścisła dieta bezglutenowa stosowana przez całe życie. Chorzy ze znacznym zanikiem kosmków jelitowych powinni przynajmniej na początku leczenia stosować ponadto dietę bezlaktozową i lekkostrawną. Ze względu na brak znajomości przyczyn choroby nie ma leków, szczepionek czy jakichkolwiek metod, które pozwoliłyby przyczynowo i trwale usunąć celiakię. Chociaż z celiakii nie można się wyleczyć, to ścisłe przestrzeganie diety bezglutenowej sprawia, że mijają jej objawy, a pacjent funkcjonuje jak osoba zdrowa.