Nadciśnienie tętnicze a zdrowie nerek

Spis treści:

Nadciśnienie tętnicze - przyczyny

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nadciśnienie tętnicze jest jedną z głównych na całym świecie przyczyn zgonów (w krajach rozwiniętych pierwszą, a w rozwijających się - trzecią, po niedożywieniu i paleniu tytoniu). Choroba ta niemal zawsze wiąże się z czynnikami nabytymi, a więc do jej rozwoju predysponują przede wszystkim:

• nieprawidłowa dieta - bogata w sól, alkohol, tłuszcze nasycone, cukry proste, żywność wysokoprzetworzoną;
• siedzący tryb życia, brak aktywnoci fizycznej;
• występowanie chorób krążenia w rodzinie, czynniki genetyczne;
• palenie papierosów;
• silny, przewlekły stres w życiu codziennym;
• nadwaga i otyłość, w szczególności otyłość typu brzusznego.

Dodatkowo wymienia się przyczyny nadciśnienia tętniczego miąższowo-nerkowego, takie jak:

• nefropatia cukrzycowa;
• zapalenie naczyń krwionośnych;
• kłębuszkowe zapalenie nerek;
• nefropatia w przebiegu chorób tkanki łącznej;
• wielotorbielowatość nerek.

Należy bowiem wiedzieć, że nadciśnienie tętnicze występuje u około 80% pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Częstość problemu koreluje ze stopniem upośledzenia filtracji kłębuszkowej, rodzaju choroby nerek, płcią męską, wiekiem oraz spożyciem soli kuchennej. Samo nadciśnienie przyczynia się do progresji niewydolności nerek. Im niższe przesączanie kłębuszkowe, tym większa częstość nadciśnienia. Nadciśnienie tętnicze występuje ponadto u 50–90% pacjentów leczonych hemodializami oraz u 30% pacjentów leczonych dializami otrzewnowymi.

Objawy nadciśnienia tętniczego

Nadciśnienie tętnicze bywa rozpoznawane późno, gdy ma już zaawansowane wartości lub gdy doprowadza do wystąpienia powikłań. Wszystko przez to, że nie wywołuje bólu, a objawy mogą być uznawane za niegroźne, mające inne podłoże. Są nimi:

• bóle i zawroty głowy;
• zaburzenia snu, zwłaszcza bezsenność;
• uczucie zmęczenia, w tym łatwe męczenie się w trakcie wysiłku;
• zaczerwienienie szyi i klatki piersiowej;
• kołatanie serca, zwłaszcza przy aktywnościach fizycznych;
• ucisk w okolicy zamostkowej;
• duszność;
• nadmierna potliwość ciała.

Konsekwencjami nadciśnienia tętniczego mogą być natomiast poważne problemy zdrowotne związane z wysoką śmiertelnością, takie jak zawał serca, udar mózgu czy niewydolność mięśnia sercowego. Spora część powikłań wiąże się z czynnością nerek, skupiając się wokół niewydolności nerek i uszkodzenia kłębuszków nerkowych.

Nadciśnienie tętnicze a zdrowie nerek

U około 90% chorych z nadciśnieniem tętniczym stwierdza się pierwotne (samoistne) nadciśnienie tętnicze. Jedynie około 5–10% wszystkich przypadków jest wywołanych przez wtórne postacie nadciśnienia tętniczego. Najczęstszą formą nadciśnienia tętniczego wtórnego jest nadciśnienie nerkopochodne. W jaki sposób nadciśnienie tętnicze wpływa na zdrowie nerek?

Choroba może zwężać i obkurczać naczynia krwionośne w nerkach, co znacząco ogranicza przepływ krwi. Zmniejszony przepływ krwi zaburza następczo proces filtracji w nerkach, co oznacza, że nie są one w stanie efektywnie usunąć odpadów i nadmiaru płynów z organizmu. Długotrwałe nadciśnienie tętnicze może prowadzić do nefropatii nadciśnieniowej, czyli uszkodzenia nerek. Z kolei uszkodzenie nerek tworzy tzw. błędne koło, ponieważ przyczynia się do występowania i nasilania objawów nadciśnienia. Dlatego problem ten jest tak trudny do wyleczenia. W terapii nadciśnienia jednym z priorytetowych celów jest niedopuszczanie do uszkodzenia nerek (i innych ważnych narządów wewnętrznych).

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Na każdym etapie leczenia nadciśnienia tętniczego należy pamiętać o postępowaniu niefarmakologicznym. Jest on priorytetowy. Główne zmiany w stylu życia powinny
obejmować:

• zmniejszenie spożycia alkoholu do minimum, a jeszcze lepiej — całkowite wykluczenie tego typu trunków ze swojego życia;
• redukcję masy ciała;
• wprowadzenie odpowiedniej diety (zawierającej warzywa, owoce, produkty niskotłuszczowe) - uważa się, że dla zdrowia serca najkorzystniej wpływa dieta śródziemnomorska;
• zaprzestanie palenia tytoniu;
• systematyczną aktywność fizyczną (co najmniej 30 minut tlenowego wysiłku fizycznego o umiarkowanej intensywności przez 5–7 dni w tygodniu).

Jednakże u większości chorych dializowanych czy z zaawansowaną przewlekłą chorobą nerek istnieje konieczność stosowania diety niskopotasowej. W razie wątpliwości odnośnie sposobu żywienia najlepiej konsultować się z doświadczonym dietetykiem klinicznym. Współwystępowanie nadciśnienia tętniczego i chorób nerek znacząco zwiększa ryzyko niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych i mózgowych, zwłaszcza gdy obecny jest białkomocz lub gdy istnieje konieczność leczenia nerkozastępczego.

Farmakologiczne leczenie nadciśnienia tętniczego może być uzupełnieniem wcześniejszego postępowania. Aby uzyskać optymalne wartości, najczęściej stosuje się kilka leków. Złotym standardem są inhibitory ACE lub sartany w połączeniu z lekami moczopędnymi. Inhibitory ACE i sartany wykazują najkorzystniejsze działanie nefro- i kardioprotekcyjne.

Diagnostyka nadciśnienia tętniczego

Za normę ciśnienia tętniczego w przypadku zdrowej osoby dorosłej uznaje się wartość około 120/80 mmHg (przedział 120-129 mmHg ciśnienia skurczowego i 80-84 mmHg ciśnienia rozkurczowego). Jeśli wartości ciśnienia wzrastają do 140/90 mmHg można mówić o nadciśnieniu tętniczym. Powyżej 160/100 mmHg mamy nadciśnienie tętnicze II stopnia, zaś powyżej 180/110 mmHg - nadciśnienie tętnicze III stopnia, zagrażające życiu.

U chorych z przewlekłą chorobą nerek docelowe wartości ciśnienia tętniczego nie powinny przekraczać 130/80 mmHg. Jeżeli zaś występuje białkomocz poniżej 1 g na dobę, rekomenduje się docelowe wartości ciśnienia tętniczego nieprzekraczające 125/75 mmHg.