Najczęstsze wady postawy u dzieci — rodzaje, przyczyny, leczenie

Szacuje się, że częstość występowania wad postawy u dzieci i młodzieży dochodzi nawet do 60%. Mogą one mieć lżejszy lub cięższy przebieg, jednak zawsze wymagają leczenia pod okiem ortopedy dziecięcego i fizjoterapeuty. Tym bardziej że w młodym wieku rokowania na ich wyleczenie są wysokie, natomiast bagatelizowanie tego problemu może przełożyć się na utrwalenie i pogłębienie patologicznych zmian w życiu dorosłym. Jakie są wady postawy i jak je leczyć?

Wady postawy — co to jest?

Omawiając wady postawy, definicja tego pojęcia powinna być powszechnie znana. W skrócie mianem tym określa się zespół nieprawidłowości postawy, będących odchyleniami od prawidłowej postawy ciała (akceptowalnej jako norma dla danego społeczeństwa), które daje się korygować odpowiednimi ćwiczeniami biernymi i czynnymi. Nieco gorzej wygląda sytuacja w przypadku wad zaawansowanych i utrwalonych, które nie reagują na leczenie zachowawcze i wymagają operacji. Lekarz od wad postawy to przede wszystkim ortopeda, jednak uzupełnieniem działań zawsze musi być starannie prowadzona fizjoterapia.

Wady postawy — przyczyny

Wady postawy u dzieci mogą wynikać z wielu różnych czynników, takich jak np.:

• obniżenie napięcia mięśniowego w związku z trudnościami okołoporodowymi;
• niedobory pokarmowe, zwłaszcza w odniesieniu do witaminy D, witaminy A, wapnia, witaminy K, cynku i krzemu;
• zaburzenia gospodarki hormonalnej;
• różnego rodzaju choroby wrodzone i genetyczne, w przebiegu których wady postawy mogą się pojawiać.

Zdecydowanie najczęściej obserwuje się jednak powstawanie wad postawy w związku z nieprawidłowościami dotyczącymi codziennych nawyków. Siadanie w kształt litery “W”, znaczna otyłość, garbienie się, przyjmowanie nieprawidłowej pozycji podczas zabawy lub nauki, siedzący tryb życia, chodzenie na paluszkach, korzystanie przez dziecko z chodzików — wszystko to znacznie zwiększa ryzyko pojawienia się rozmaitych wad postawy.

Wady postawy — rodzaje i objawy

Najczęstsze wady postawy u dzieci są następujące:

• skolioza — strukturalna deformacja kręgosłupa w trzech płaszczyznach, co objawia się bólem pleców (zwłaszcza przy dłuższym siedzeniu lub przy niektórych aktywnościach) i asymetrią obręczy barkowej względem biodrowej;
• boczne skrzywienie kręgosłupa — strukturalna deformacja kręgosłupa w jednej płaszczyźnie, co ma objawy zbliżone do skoliozy;
• płaskostopie — obniżenie łuków wysklepiających stopę, co powoduje jej przyleganie do podłoża. Manifestuje się sztywnością stawów stopy, a wraz z upływem czasu rzutuje na kolana, miednicę i kręgosłup lędźwiowy, powodując ich bóle;
• klatka piersiowa kurza i lejkowata — kurza objawia się uwypukleniem mostka na klatce piersiowej, a lejkowata: jego zapadnięciem. Obie wady przyczyniają się do poważnych zaburzeń oddychania, a nawet problemów kardiologicznych;
• kolana koślawe — układanie się kończyn dolnych na kształt litery “X” podczas stania ze złączonymi nogami. Objawia się to bólem kolan i bioder, zaburzeniami chodu i większym ryzykiem kontuzji;
• kolana szpotawe — układanie się kończyn dolnych na kształt litery “O” podczas stania ze złączonymi nogami. Objawy są podobne jak przy kolanach koślawych.

Omawiając wady postawy, lordoza i kifoza są pojęciami, które należy znać i które bardzo często wykorzystywane są błędnie. Nierzadko spotkać można stwierdzenie, że dziecko ma zdiagnozowaną lordozę lędźwiową. Należy jednak wiedzieć, że każdy człowiek posiada krzywizny kręgosłupa, które odpowiadają za jego amortyzację i prawidłowe funkcjonowanie i które określa się mianem kifozy (piersiowej) oraz lordozy (szyjnej, lędźwiowej). Problem pojawia się dopiero wówczas, gdy te krzywizny zaczynają się pogłębiać. Pogłębiona kifoza piersiowa skutkuje zaokrągleniem pleców i zamknięciem klatki piersiowej, natomiast pogłębiona lordoza lędźwiowa to przede wszystkim uwypuklenie brzucha i wypięcie pośladków. Obie znacznie zwiększają ryzyko chorób dyskowych w późniejszym wieku.

Skutki wad postawy

Wymienione wyżej najczęstsze wady postawy są z reguły bardzo szybko diagnozowane — jeśli nie przez rodziców, to w przedszkolu lub szkole, np. na zajęciach korekcyjnych lub przy rutynowych kontrolach lekarskich. Mniej rozpowszechnione wady (np. odstające łopatki, asymetria żeber lub barków) niekiedy bywają bagatelizowane, co opóźnia wdrożenie skutecznego leczenia. W obu przypadkach jest ono niezmiernie ważne.

Dokładne skutki wad postawy zależą głównie od ich rodzaju. Wszelkie wady kończyn dolnych rzutować będą na wszystkie struktury znajdujące się wyżej, a więc miednicę, kręgosłup, a nawet barki i szyję. Nierzadko u dzieci z kolanami koślawymi stwierdza się wzmożone napięcie mięśni obręczy barkowej lub nawet bruksizm. Z kolei nieleczone wady postawy kręgosłupa będą konsekwentnie prowadzić do przesuwania się krążków międzykręgowych (tzw. dysków) i wywoływać dyskopatie. 

Utrwalone wady postawy są ponadto sporym defektem estetycznym, co może wpływać negatywnie na pewność siebie dziecka i poczucie przynależności do swojej grupy wiekowej. Jeszcze inne wady postawy mogą być nawet niebezpieczne — mowa głównie o wadach klatki piersiowej, które zaburzają czynność płuc i serca.

Wady postawy — leczenie

Wady postawy u dzieci można leczyć z wysoką skutecznością, zazwyczaj bez konieczności interwencji chirurgicznej. Leczenie wady postawy opiera się przede wszystkim na diagnostyce — wykonuje się szereg testów funkcjonalnych oraz RTG, które zleca ortopeda. Następnie z wynikami badań warto udać się do fizjoterapeuty, który wdroży indywidualnie dobrany plan terapeutyczny. Składa się on głównie z ćwiczeń korygujących wadę postawy, jednak ich uzupełnieniem są różnego rodzaju techniki manualne, rozluźniające lub uaktywniające mięśnie.

Ćwiczenia na wady postawy dla dziecka zawsze powinny być dobierane indywidualnie. Co ważne — muszą one być wykonywane systematycznie (codziennie lub nawet kilka razy dziennie) przez dłuższy okres czasu. Nad systematycznością w domu czuwają rodzice. Aby aktywność ta była dla dziecka przyjemniejsza i nie kojarzyła się z niechcianym obowiązkiem, warto ćwiczyć w formie zabawy.