Podwyższone limfocyty — co oznaczają?

Co to są limfocyty i jaka jest ich rola w organizmie?

Limfocyty to frakcja białych krwinek (leukocytów), które pełnią kluczową rolę w układzie odpornościowym — rozpoznają i zwalczają patogeny, takie jak wirusy, bakterie, grzyby oraz komórki nowotworowe. Wyróżnia się:

• limfocyty T – grasiczozależne, pełnią ważną rolę w odporności typu komórkowego, ponieważ mają bezpośredni kontakt z patogenami. Odpowiadają za niszczenie zakażonych komórek między innymi poprzez wydzielanie polipeptydów cytokin;
• limfocyty B – szpikozależne, wspierają odporność typu humoralnego, ponieważ wytwarzają przeciwciała neutralizujące patogeny;
• komórki NK – tzw. naturalni niszczyciele, eliminują komórki, w których rozwijają się przede wszystkim wirusy oraz komórki nowotworowe.

Po ekspozycji na dany antygen pewna liczba zaktywowanych limfocytów B i T przekształca się w komórki pamięci. Podczas kolejnego spotkania z tym samym antygenem komórki te łatwo podlegają transformacji do komórek efektorowych. Zdolność do przyspieszonej odpowiedzi przy kolejnej ekspozycji na antygen jest główną cechą charakterystyczną odporności nabytej. 

Podsumowując, można więc powiedzieć, że limfocyty odpowiadają za rozpoznawanie antygenów, produkcję przeciwciał, niszczenie zakażonych komórek, a ostatecznie za regulację całej odpowiedzi immunologicznej. Dodatkowo budują przyszłą odporność, ponieważ po kontakcie z patogenem limfocyty pamięciowe umożliwiają szybszą i skuteczniejszą reakcję przy kolejnym zakażeniu.

Co oznacza podwyższony poziom limfocytów?

Jeśli mamy stwierdzone na wynikach badań krwi podwyższone limfocyty, co oznacza ten stan i czy należy się niepokoić? Podwyższony poziom limfocytów, czyli limfocytoza, to stan, w którym liczba limfocytów we krwi przekracza normę: 1,0–4,5 tys./µl (wartość bezwzględna) lub 20–45% (wartość względna w rozmazie). 

Najczęściej stwierdzane przyczyny limfocytozy to:

• infekcje wirusowe: np. grypa, mononukleoza, cytomegalia, HIV, COVID-19;
• infekcje bakteryjne: np. krztusiec, gruźlica;
• choroby autoimmunologiczne: np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów;
• choroby hematologiczne: np. przewlekła białaczka limfocytowa, chłoniaki.

Jak można zatem zauważyć, są to choroby i patologie zarówno łagodne, na które choruje większość ludzi w ciągu swojego życia i które nie są szczególnie groźne, jak i poważne choroby o możliwie śmiertelnym przebiegu. Warto zaznaczyć, że podwyższone limfocyty mogą również być chwilową reakcją fizjologiczną na przykład na stres, palenie tytoniu, intensywny wysiłek fizyczny. 

Co powodują podwyższone limfocyty?

Podwyższone limfocyty we krwi mogą prowadzić do większych i mniejszych konsekwencji, zależnie od tego, jaki jest wiek i ogólny stan zdrowia pacjenta, co spowodowało limfocytozę i w jakim stopniu, a także od tego, jak długo trwa już patologia. 

Przejściowa limfocytoza (np. infekcyjna) najczęściej ma przebieg łagodny i samoograniczający się. Z reguły w jej przebiegu pojawiają się objawy takie jak gorączka, osłabienie, bóle mięśni. Po ustąpieniu infekcji poziom limfocytów wraca do normy, podobnie jak stan zdrowia, ogólna odporność i samopoczucie. Przewlekła limfocytoza niestety może wskazywać na choroby autoimmunologiczne, co generuje już ryzyko uszkodzenia własnych tkanek, a także na inne poważne choroby trwale upośledzające odporność.

Nadmiar limfocytów może oznaczać nadmierną aktywację układu odpornościowego, co prowadzi do przewlekłych stanów zapalnych, ryzyka autoagresji (atakowania własnych komórek), jak również osłabienia odpowiedzi na inne infekcje (np. w przebiegu nowotworów krwi). 

Kiedy warto powtórzyć badanie limfocytów?

Limfocyty podwyższone nie zawsze mogą rzeczywiście wskazywać na problem zdrowotny. Niekiedy są konsekwencją stanów fizjologicznych, innym razem mogą być fałszywie podwyższone np. wskutek błędów przy pobieraniu krwi lub przy transporcie i analizie próbki już w laboratorium. Dlatego też podwyższony poziom limfocytów powinien zostać powtórnie zbadany w następujących przypadkach:

• po przebytej infekcji, najlepiej po 2–4 tygodniach, aby sprawdzić, czy poziom wrócił do normy;
• przy utrzymujących się odchyleniach, zwłaszcza gdy wynik limfocytów utrzymuje się powyżej normy przez kilka tygodni bez wyraźnej przyczyny;
• w przypadku objawów klinicznych takich jak powiększenie węzłów chłonnych, nocne poty, utrata masy ciała, przewlekłe zmęczenie, gorączka o nieznanym pochodzeniu;
• w trakcie leczenia chorób przewlekłych, zwłaszcza u osób z chorobami autoimmunologicznymi, hematologicznymi lub nowotworowymi, poziom limfocytów powinien być monitorowany regularnie zgodnie z zaleceniami lekarza.

W powyższych przypadkach warto sprawdzić nie tylko poziom limfocytów, ale i inne parametry, choćby takie jak ogólna morfologia krwi, panel nerkowy, panel wątrobowy, hormony, ferrytynę i wiele innych w zależności od objawów i wskazań lekarza. Dlatego wizyta u internisty jest obowiązkowa. Nie tylko zinterpretuje on wynik badań krwi, ale i zleci dalsze badania, które go uzupełnią. 

Jakie inne badania pomagają w ocenie stanu zdrowia przy podwyższonych limfocytach?

Jeśli wiemy już, co oznaczaną podwyższone limfocyty, jakie jeszcze badania będą przydatne w ocenie stanu zdrowia i uzupełnią ich wynik? Przykładowymi są:

• morfologia krwi z rozmazem ręcznym — pozwala ocenić między innymi proporcje różnych typów białych krwinek oraz umożliwia wykrycie nieprawidłowych form limfocytów (np. atypowych w mononukleozie lub nowotworowych w białaczce);
• CRP i OB (markery stanu zapalnego) - pomagają określić, czy w organizmie toczy się aktywny stan zapalny. CRP wskazuje raczej na stany zapalne ostre, zaś OB na stany zapalne przewlekłe;
• testy wirusologiczne i serologiczne — na przykład w kierunku: EBV (mononukleoza), CMV, HIV, HBV, HCV, COVID-19;
• immunofenotypizacja limfocytów — rzadziej wykonywane, bardzo zaawansowane badanie krwi zlecane głównie w przypadku podejrzenia chorób hematologicznych (np. białaczki);
• badania obrazowe — w tym USG węzłów chłonnych, RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa jamy brzusznej, przy podejrzeniu chłoniaka lub innych nowotworów;
• biopsja węzła chłonnego — wykonywana przy podejrzeniu nowotworu układu chłonnego;
• badania autoimmunologiczne — na przykład ANA, anty-dsDNA, RF, zlecane przy podejrzeniu chorób autoimmunologicznych (np. toczeń rumieniowaty układowy, RZS).

To, co oznaczają podwyższone limfocyty, może zależeć od wielu czynników. Nie sposób wybrać badań uzupełniających, które sprawdzą się w przypadku każdego pacjenta. Jest to rolą lekarza i odbywa się w pełni indywidualnie.

Bibliografia

1. Wołowiec D., Interpretacja wyników hematologicznych badań laboratoryjnych w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz POZ, 1/2018.
2. Kontny B., Maśliński W., Limfocyty B – funkcje fizjologiczne i udział w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów, Reumatologia 2006; 44, 3: 150–161.
3. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.