Podwyższone trójglicerydy – objawy, przyczyny, leczenie

Czym są trójglicerydy i jaka jest ich rola w organizmie?

Czym w ogóle są trójglicerydy i jaką pełnią funkcję w organizmie człowieka, a także co oznaczają podwyższone trójglicerydy? Zgodnie z definicją, trójglicerydy to rodzaj tłuszczów obecnych we krwi i tkankach, składających się z glicerolu i trzech kwasów tłuszczowych. Są one produkowane w wątrobie i dostarczane wraz z pożywieniem, szczególnie bogatym w tłuszcze i węglowodany.

Trójglicerydy stanowią materiał energetyczny i są magazynowane w ciele jako materiał zapasowy w postaci tkanki tłuszczowej. Uwalniane są do krwi w celu uzyskania energii między posiłkami. Systematyczne spożywanie większej ilości energii, niż zostaje wydatkowane, zwłaszcza z pokarmów bogatych w węglowodany proste, może prowadzić do wysokiego poziomu trójglicerydów, niekorzystnego dla zdrowia, w tym naczyń krwionośnych. Mówi się wówczas o podwyższonych trójglicerydach, co prowadzi do rozwoju nadwagi i otyłości, jak również wielu groźnych chorób przewlekłych.

Objawy podwyższonych trójglicerydów – kiedy warto się zbadać?

Podwyższony poziom trójglicerydów może niestety przez długi czas nie dawać zupełnie żadnych objawów. Może też występować współcześnie zarówno u osób z nadwagą i otyłością, jak i u tych całkiem szczupłych. Dlatego też omawiana dolegliwość bywa diagnozowana całkowicie przypadkowo, podczas rutynowych badań kontrolnych. Rekomenduje się ich wykonywanie raz w roku, by mieć stałą świadomość swojego stanu zdrowia.

Dopiero, jeśli poziom trójglicerydów jest bardzo wysoki lub gdy w jego przebiegu rozwijają się następcze choroby, pacjent zaobserwować może u siebie następujące dolegliwości:

• bóle brzucha, nudności, wymioty i inne objawy ze strony układu pokarmowego;
• żółtawe grudki na ciele, które zwie się ksantomatozą;
• przewlekle zmęczenie, osłabienie, szybsze męczenie się podczas aktywności fizycznej;
• napady gorąca, skoki ciśnienia tętniczego.

Ponieważ hipertriglicerydemia przebiega bezobjawowo, specjaliści coraz częściej rekomendują rutynowe badania poziomu trójglicerydów w ramach lipidogramu raz w roku. Badanie jest dostępne w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (bezpłatnie), jak również można wykonać je prywatnie w cenie zaledwie około 40 zł.

Najczęstsze przyczyny hipertriglicerydemii

Jeśli mamy zdiagnozowane podwyższone trójglicerydy, przyczyna tego stanu często leży w naszych codziennych nawykach lub błędach, choć nie zawsze. W medycynie rozróżniamy:

• dyslipidemię pierwotną, która wiąże się głównie z niezdrowym stylem życia, a więc nieodpowiednią dietą m.in. bogatą w tłuszcze nasycone, tłuszcze trans i cukier, brakiem aktywności fizycznej, nadmierną masą ciała oraz czynnym i biernym paleniem tytoniu;
• dyslipidemię wtórną, która jest zaburzeniem gospodarki lipidowej, będącej powikłaniem występującej już choroby, takiej jak np.: niedoczynność tarczycy, zespół nerczycowy, zespół Cushinga, cukrzyca, alkoholizm, otyłość, choroby wątroby przebiegające z cholestazą, jadłowstręt psychiczny, stosowanie niektórych leków (np. progestageny, kortykosteroidy, tiazydowe leki moczopędne).

Dyslipidemia jest jednym z najpoważniejszych i najczęściej występujących, modyfikowalnych czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. W przypadku pierwotnego podwyższonego poziomu trójglicerydów mamy realny wpływ na nasz stan zdrowia. Także przy problemach wtórnych, drogą kontroli i stabilizacji choroby podstawowej, możemy oddziaływać na poziom trójglicerydów i cały profil lipidowy.

Jakie badania wykonać przy podwyższonych trójglicerydach?

Chcąc ocenić poziom trójglicerydów i składników lipidowych w organizmie zaleca się wykonanie tzw. profilu lipidowego. Poszczególne jego parametry wraz z rekomendowanymi wynikami prezentują się następująco:

• cholesterol całkowity — poniżej 190 mg/dl;
• cholesterol HDL — powyżej 40 mg/dl dla mężczyzn i powyżej 45 mg/dl dla kobiet;
• trójglicerydy — poniżej 150 mg/dl;
• cholesterol LDL — poniżej 115 mg/dl przy małym ryzyku sercowo-naczyniowym, poniżej 100 mg/dl przy umiarkowanym ryzyku sercowo-naczyniowym, jak również poniżej 70 mg/dl przy dużym ryzyku sercowo-naczyniowym.

Badanie należy wykonywać na czczo, dzień wcześniej dbając, by dieta nie była zbyt obfita w tłuszcze. Jeśli lipidogram wyjdzie nieprawidłowo, rekomenduje się poszerzenie diagnostyki o badania morfologiczne krwi, profil wątrobowy, glukozę na czczo wraz z krzywą cukrową, hemoglobinę glikowaną, TSH, kreatyninę, badanie ogólne moczu, a niekiedy nawet USG jamy brzusznej.

Leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne – dostępne możliwości

Jeśli wiemy już, czym są trójglicerydy podwyższone, co oznacza ten stan i z czego może wynikać, należy też dowiedzieć się, jakie są współczesne, dostępne możliwości leczenia. Podstawą postępowania jest oczywiście leczenie niefarmakologiczne, zachowawcze, na które składa się modyfikacja codziennego postępowania i nawyków. Dotyczy to zmiany diety, siedzącego trybu życia, rezygnację z używek.

Tego typu praktyki zaleca się w każdym przypadku podwyższonego poziomu trójglicerydów, bez względu na to, czy jednocześnie prowadzona będzie farmakoterapia, czy też nie. Jeśli jednak zmiana stylu życia nie jest wystarczająca, lekarz może zasugerować włączenie farmakoterapii. Złotym standardem pozostają statyny, fibraty, jak również suplementacja kwasami Omega 3.

Jak obniżyć trójglicerydy poprzez zmianę stylu życia?

Leczenie niefarmakologiczne, zachowawcze obejmuje:

• modyfikację diety — ograniczenie cukrów prostych (słodycze, słodkie napoje, białe pieczywo), redukcja tłuszczów nasyconych i trans, zwiększenie spożycia warzyw, pełnych ziaren, roślin strączkowych, włączenie zdrowych tłuszczów (oliwa, orzechy, awokado), ograniczenie alkoholu do minimum;
• redukcję masy ciała — szacuje się, że już 5-10% spadku masy ciała może znacząco poprawić profil lipidowy;
• systematyczną, codzienną aktywność fizyczną — zaleca się minimum 150 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo;
• rzucenie palenia papierosów przez palaczy;
• kontrolę chorób współistniejących.

Jeśli nie jesteśmy w stanie zadbać kompleksowo o dietę samodzielnie, warto skonsultować się z dietetykiem klinicznym, z kolei przy braku motywacji do ruchu warto umówić się na treningi z bliską osobą lub skorzystać z pomocy trenerów personalnych. Wszystko jest do wykonania przy odrobinie chęci i zaangażowania w proces.

Bibliografia

1. Szczęch R., Narkiewicz K., Zaburzenia lipidowe, Choroby Serca i Naczyń 2008, tom 5, nr 4, 227–228.
2. Broncel M., Hipertriglicerydemia – kiedy należy kierować pacjenta do specjalisty?, Lekarz POZ, 2/2018.
3. Łaszewicz M., Wolnicka K., Taraszewska A., Jaczewska-Schuetz J., Dieta w zaburzeniach lipidowych, Warszawa 2023.