Pracoholizm - jakie daje objawy i jak leczyć uzależnienie od pracy?

Spis treści:

Czym jest pracoholizm? Definicja i charakterystyka uzależnienia od pracy

Co to jest pracoholizm? Objawy i przyczyny tego schorzenia powinny być znane każdemu człowiekowi, aby jak najszybciej móc zainterweniować, gdy w naszym życiu pojawi się podobny problem. Zgodnie z definicją jest to kompulsywna potrzeba ciągłego wykonywania obowiązków zawodowych, często kosztem innych sfer życia (prywatnych, rodzinnych, społecznych).

Warto też zaznaczyć, że termin “pracoholizm” jest w dzisiejszych czasach mocno nadużywany. Nie każdą osobę poświęcającą dużo uwagi swojej pracy można nazwać tym mianem. Dopiero gdy zainteresowanie pracą przekłada się negatywnie na inne aspekty życia i ma charakter patologiczny, określa się jako omawiane uzależnienie.

Objawy pracoholizmu – jak rozpoznać, że praca staje się problemem?

Pracoholików charakteryzuje obsesyjno-kompulsywny typ osobowości, objawiający się wysokim zorientowaniem na dokonania, pracowitością, drobiazgowością, perfekcjonizmem, wysokim poziomem emocji lękowych. Dodatkowo pojawiają się często:

• poczucie osamotnienia;
• nieradzenie sobie z porażkami;
• przewlekłe zmęczenie;
• niskie zdolności utrzymania więzi społecznych;
• brak dystansu do siebie;
• poczucie osamotnienia;
• niepokój;
• rozpamiętywanie niepowodzeń z przeszłości.

Pracoholicy nie mogą przestać myśleć o obowiązkach zawodowych nawet poza godzinami pracy czy na urlopie. W efekcie tego bardzo ciężko jest im się zrelaksować. Sam odpoczynek wywołuje u nich poczucie winy. Wskutek przepracowywania się i ciągłego myślenia o pracy pogarszają się relacje rodzinne i partnerskie. Praca staje się ważniejsza nawet niż hobby, które wcześniej sprawiało satysfakcję. Co typowe, mimo dużego zaangażowania praca nie daje poczucia spełnienia i radości. Przy pracoholizmie w pewnym momencie dojdzie do wystąpienia różnego rodzaju problemów zdrowotnych. Najczęściej są to: zaburzenia snu, bóle głowy, napięcie mięśni, przewlekłe zmęczenie, senność, zaburzenia trawienia i problemy żołądkowo-jelitowe.

Takie osoby mocno zaniedbują swoje zdrowie, ponieważ nie mają czasu na zdrowy sen, aktywność fizyczną czy zbilansowaną dietę. Unikają regularnego spożywania posiłków, a jeśli już po nie sięgają, są one raczej ubogie w składniki odżywcze. Ignorowanie oznak chorób też jest u pracoholików na poziomie dziennym.

Przyczyny uzależnienia od pracy – dlaczego niektórzy nie potrafią przestać?

Jeśli u danej osoby zdiagnozowany zostanie pracoholizm, przyczyny powinny zostać znalezione równie szybko. Dzięki temu możliwe będzie wdrożenie maksymalnie optymalnych działań. Podstawą pracoholizmu jest zaburzenie równowagi między pracą a innymi sferami życia, jak również utrata kontroli nad własnym zachowaniem w konsekwencji wewnętrznego przymusu jej wykonywania. Tak naprawdę wciąż nie do końca wiadomo, skąd bierze się pracoholizm. Uznaje się, że jest wynikiem połączenia kilku czynników spośród następujących:

• perfekcjonizm – potrzeba wykonywania wszystkich zadań w sposób idealny, brak miejsca na ewentualne błędy;
• problemy z zaufaniem – potrzeba samodzielnego wykonania wszystkich zadań z przekonaniem, że nikt inny nie zrobi tego lepiej;
  niska samoocena, wskutek której praca staje się sposobem na udowodnienie własnych wartości;
• doświadczenia z dzieciństwa – np. pochwała od rodziców wyłącznie za sukcesy, brak poczucia bezpieczeństwa, wczesne przejęcie odpowiedzialności za rodzeństwo lub rodziców;
• społeczna presja, by być coraz bardziej produktywnym i ambitnym;
• wzorce zachowań wyniesione z domu.

Znalezienie czynników, które przyczyniły się do pracoholizmu u danej osoby, pozwala na wdrożenie efektywnych działań terapeutycznych.

Jak pracoholizm wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne?

Do czego prowadzi pracoholizm? Jeśli trwa przewlekle i jest ignorowany, prowadzi szybko do wypalenia zawodowego i braku radości z wykonywanych obowiązków. Ciągłe napięcie emocjonalne i fizyczne (manifestujące się m.in. bolesnością mięśni) wyraźnie zwiększa ryzyko chorób cywilizacyjnych wywołanych nadmiarem wolnych rodników tlenowych. Brak odpoczynku i presja sukcesu mogą wywołać stany lękowe, obniżony nastrój, a nawet depresję czy w ostateczności myśli samobójcze.

Trudności z zasypianiem, bezsenność, koszmary wynikające z nadmiernego pobudzenia układu nerwowego sprawiają, że każdego dnia pracoholik nie znajduje sensu życia poza obowiązkami zawodowymi, które jednak szybko też tracą dla niego większy sens. Życie podporządkowane wyłącznie pracy może prowadzić do kryzysu egzystencjalnego i poczucia pustki.

Metody leczenia pracoholizmu – terapia, wsparcie i zmiana nawyków

Jeśli u kogoś występuje pracoholizm, leczenie powinno zostać wdrożone jak najwcześniej. Najlepiej jeszcze zanim wywrze sporo negatywnych konsekwencji na inne aspekty życia codziennego. Ważne, aby w cały proces zaangażował się też pracodawca, jednak w określonym stopniu, ponieważ nie w jego kompetencjach pozostaje leczenie pracoholizmu u swoich pracowników. Może on jedynie równomiernie rozłożyć obowiązki, zapewnić pracownika o zadowoleniu z jego pracy i braku konsekwencji zwolnienia tempa czy wysłać go na przymusowy urlop.

Dalsze leczenie odbywa się jednak w gabinecie psychologa lub psychoterapeuty. Systematyczne sesje ze specjalistą pozwolą na zrozumienie własnych emocji, odnalezienie czynników, które doprowadziły do wystąpienia omawianego problemu, wdrożenie zachowań naprawczych, zmianę toku myślenia. Pacjent uczy się wdrażać balans między życie prywatne a zawodowe, co jest niezmiernie ważne dla zachowania zdrowia fizycznego i psychicznego.

W warunkach domowych pracoholik powinien zwrócić uwagę na jakość codziennego życia. Odnalezienie angażującego hobby, spędzanie czasu z rodziną i bliskimi, unikanie stresu, zdrowy i długi sen oraz zbilansowana dieta są bardzo ważne. Często jednak bez wsparcia psychologa lub psychoterapeuty dany pracownik nie jest w stanie skupić się na tym wszystkim. Dlatego postępowanie powinno być jak najbardziej interdyscyplinarne.

Jak pomóc osobie uzależnionej od pracy? Rola bliskich i specjalistów

Pomoc osobie uzależnionej od pracy wymaga empatii, cierpliwości i współpracy – zarówno ze strony bliskich, jak i specjalistów. Rodzina i przyjaciele, a nawet współpracownicy powinni uczestniczyć w tym procesie. Liczą się między innymi:

• częste i głębokie rozmowy nie tylko o pracoholizmie i jego konsekwencjach, ale i innych tematach;
• unikanie wspierania pracoholizmu czy zachęcania do podejmowania się kolejnych obowiązków zawodowych;
• częste organizowanie wspólnych wyjść, urlopów, atrakcji;
• wspólne rodzinne terapie poznawczo-behawioralne.

Liczy się ciągłe udzielanie takiej osobie wsparcia, jednak bez osądzania jej i krytykowania. Jeśli u członka rodziny zostanie stwierdzony pracoholizm, jak leczyć go i co robić, zawsze chętnie przedstawi psycholog lub psychoterapeuta.