Problemy z zajściem w ciążę - jakie mogą być przyczyny?

Spis treści:

Najczęstsze przyczyny problemów z zajściem w ciążę

Jeśli u danej pary pojawiają się jakiekolwiek problemy z zajściem w ciążę, przyczyny tego powinny zostać ustalone przez doświadczonego lekarza ginekologa. Stwierdza on wówczas niepłodność: niemożność uzyskania ciąży przez okres 12 miesięcy, mimo regularnych stosunków płciowych (2–4 razy w tygodniu), bez stosowania metod antykoncepcyjnych. Nie należy mylić tego z bezpłodnością, czyli trwałą i nieodwracalną niezdolnością do posiadania potomstwa, czego nie można wyleczyć medycznie.

Przyczyn problemów z zajściem w ciążę może być wiele i mogą one leżeć zarówno po stronie kobiety, jak i mężczyzny. Spośród nich po stronie kobiety najczęstsze są:

• zaburzenia owulacji — np. w przebiegu zespołu policystycznych jajników, nieregularnych cyklów miesiączkowych, silnego stresu na co dzień, hiperprolaktynemii;
• obniżona rezerwa jajników — czyli zmniejszenie ich liczby, co jest dość typowe w przypadku kobiet po 30. roku życia;
• endometrioza — choroba, w której komórki endometrium (błony śluzowej macicy) przemieszczają się poza macicę, powodując zrosty i stany zapalne utrudniające poczęcie potomstwa;
• wady anatomiczne macicy — np. mięśniaki, polipy i wiele innych;
• zaburzenia hormonalne wpływające na cykl miesiączkowy i na owulację, w tym zarówno zaburzenia dotyczące hormonów płciowych, jak i innych, np. hormonów tarczycy;
• zaburzenia jajowodowe — np. niedrożność jajowodów.

Natomiast po stronie mężczyzny problemy z poczęciem dziecka mogą wiązać się z następującymi czynnikami:

• niska jakość nasienia — mała liczba plemników, nieruchome lub mało ruchome plemniki, nieprawidłowa budowa plemników;
• zaburzenia hormonalne — np. niedobór testosteronu lub w związku z wadami anatomicznymi jąder;
• czynniki środowiskowe takie jak palenie papierosów, silny stres na co dzień, picie alkoholu, narażenie na toksyny i zanieczyszczenia.

Bez względu na płeć przyczynami zaburzeń płodności mogą być choroby przewlekłe (np. takie jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy, choroba Hashimoto, choroba niedokrwienna serca i inne), niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia, nadwaga i otyłość czy znaczna niedowaga, anemia i niedobory pokarmowe. Dodatkowo im człowiek jest starszy, tym trudniej począć potomstwo.

Jakie czynniki zdrowotne wpływają na płodność?

Czynniki zdrowotne mające wpływ na płodność dzielimy na kilka grup:

• czynniki ogólne: wiek (u kobiet powyżej 30. roku życia, u mężczyzn powyżej 40. roku życia), przewlekły stres, niedobór snu;
• masa ciała i aktywność fizyczna: zbyt wysoka lub zbyt niska masa ciała, brak ruchu, nadmierny i bardzo intensywny wysiłek fizyczny;
• dieta i odżywienie organizmu: nadmiar cukrów prostych i tłuszczów nasyconych w diecie, niedobór witamin, minerałów i antyoksydantów w diecie (zwłaszcza witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza, cynku);
• używki i toksyny: alkohol, papierosy, kofeina w nadmiernych ilościach, narażenie na zanieczyszczenia, pestycydy, metale ciężkie i inne toksyny, przewlekłe przyjmowanie niektórych leków, np. glikokortykoidów;
• czynniki medyczne: zaburzenia hormonalne, choroby przewlekłe, zakażenia i przebyte infekcje, czynniki genetyczne.

Jak można więc zauważyć, takich czynników jest wiele i mogą one dotyczyć rozmaitych aspektów życia. Dlatego też jeśli wystąpią problemy z zajściem w ciążę, jakie badania powinny być zrobione w pierwszej kolejności? O tym często decyduje lekarz ginekolog, który może współpracować z innymi specjalistami w zespole interdyscyplinarnym, jeśli pacjent lub pacjentka zmagają się jednocześnie z chorobami przewlekłymi.

Jakie badania diagnostyczne warto wykonać przy trudności w zajściu w ciążę?

W przypadku kobiet podstawowy pakiet badań przy trudnościach w zajściu w ciążę może prezentować się następująco:

• badania krwi — zwłaszcza hormony tarczycy i te wpływające na jej czynność (LH, FSH, TSH, T3, T4), hormon antymüllerowski AMH określający rezerwę jajnikową, prolaktyna, estrogeny, progesteron;
• badania obrazowe — USG dopochwowe oceniające jajniki, macicę i samą pochwę, HSG oceniające drożność jajników, USG tarczycy, jeśli jest to konieczne;
• laparoskopia — inwazyjne badanie wykonywane w przypadku podejrzenia endometriozy lub zrostów;
• test na Chlamydia trachomatis, czyli na infekcję bakteryjną, która często przebiega bezobjawowo, lecz która może przyczyniać się do kobiecych zaburzeń płodności;
• monitorowanie owulacji — w tym testy owulacyjne, pomiar temperatury, USG cyklu.

Z kolei w przypadku mężczyzn rekomendowane badania oceniające płodność i pozwalające zidentyfikować ewentualne przyczyny niepłodności to:

• seminogram — analizuje parametry związane bezpośrednio z plemnikami, a więc ich liczbę, jakość, ruchliwość;
• badania krwi — zwłaszcza badania hormonalne (testosteron, FSH, LH, prolaktyna, TSH), ale i glukoza, insulina, kortyzol;
• wymaz z cewki moczowej i test na Chlamydię celem wykluczenia infekcji bakteryjnych;
• testy immunologiczne na przeciwciała przeciwplemnikowe;
• kariotypy, czyli badania genetyczne, które wykonywane są jednak wyłącznie przy niekorzystnych wynikach poprzednich badań.

Badania diagnostyczne dobierane są jednak zawsze indywidualnie — nie tylko do płci, ale i do wieku czy ogólnego stanu zdrowia.

Jak styl życia wpływa na płodność?

Jeśli pojawiają się problemy z zajściem w ciążę, co robić na co dzień, aby temu przeciwdziałać? Przede wszystkim należy zadbać o zbilansowaną, zdrową i urozmaiconą dietę, której bazą są owoce i warzywa, źródła pełnowartościowego białka, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe oraz węglowodany złożone. Właściwe żywienie wspiera równowagę hormonalną i jakość komórek rozrodczych. Warto rozważyć też suplementację cynku, selenu, witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza, witaminy D, selenu oraz kwasów Omega 3 (zwłaszcza DHA).

Jako że organizm człowieka składa się głównie z wody i jest ona podstawowym środowiskiem do licznych reakcji biologicznych, każdego dnia powinno się wypijać co najmniej 1,5 l wody. WHO rekomenduje wypijanie 30 ml na każdy 1 kg masy ciała.

Umiarkowany ruch poprawia metabolizm, reguluje cykl menstruacyjny i wspiera jakość nasienia. Z kolei nadmierny wysiłek (np. intensywne treningi bez regeneracji) może zaburzać owulację i wpływać negatywnie na jakość plemników. Każdego dnia warto więc zadbać o dawkę ruchu, lecz nie nadmiernie obciążającą organizm, a jeśli trenujemy zawodowo, organizm musi otrzymać również czas na regenerację.

Niedobór snu wpływa na poziom hormonów płciowych i może obniżać libido, uniemożliwia też organizmowi właściwą regenerację. Regularny rytm dobowy wspiera funkcje rozrodcze i ogólne zdrowie — zaleca się spać o stałych porach przez około 6-8 godzin. Przede wszystkim jednak należy unikać używek i stresu. Kortyzol, czyli hormon stresu, hamuje wydzielanie gonadoliberyny (GnRH), która reguluje owulację, spermatogenezę i libido. Aktywacja tzw. b (podwzgórze–przysadka–nadnercza) zaburza produkcję hormonów płciowych: FSH, LH, progesteronu i testosteronu.

Jakie metody leczenia pomagają przy problemach z płodnością?

Podstawą leczenia problemów z płodnością zawsze powinna być modyfikacja dnia codziennego i własnych nawyków. Spokojne, harmonijne życie z czasem na własne przyjemności i odpoczynek, relaks, zdrowa dieta i suplementacja, ruch oraz systematyczne badania kontrolne są tutaj kluczowe. Wszelkie zdiagnozowane choroby przewlekłe należy ustabilizować, a choroby ostre i infekcje — wyleczyć.

Dopiero później można wdrożyć leczenie profesjonalne, w zależności od przyczyn niepłodności oraz płci. Przykładami takich metod są: leczenie hormonalne (tabletki, zastrzyki), inseminacje domaciczne (wprowadzenie przygotowanego nasienia bezpośrednio do macicy), zapłodnienie pozaustrojowe (komórka jajowa jest zapładniana w laboratorium, a zarodek przenoszony do macicy).

W niektórych przypadkach lekarz może podjąć decyzję o leczeniu chirurgicznym, polegającym m.in. na usunięciu zrostów, polipów lub mięśniaków, rekonstrukcji przewodów nasiennych i innych działaniach.

Wspomagająco można sięgać po metody naturalne, takie jak ziołolecznictwo czy medycyna alternatywna, np. akupunktura, akupresura, refleksoterapia, masaże. Jeśli przyczyną niepłodności jest stres, silne zamartwianie się lub ciągle rozmyślanie o zajściu w ciążę, co również temu nie sprzyja, pomocne mogą być sesje u psychoterapeuty.

Kiedy warto skonsultować się z lekarzem w przypadku trudności z poczęciem?

Jeśli zdiagnozowano problemy z zajściem w ciążę, leczenie powinno być wdrożone stosunkowo szybko. Wizyta u lekarza ginekologa wskazana będzie w następujących przypadkach:

• wiek poniżej 35. roku życia u kobiet: jeśli po 12 miesiącach regularnego współżycia bez zabezpieczeń nie dochodzi do ciąży;
• wiek powyżej 35. roku życia u kobiet: już po 6 miesiącach bezskutecznych prób warto rozważyć konsultację;
• nieregularne cykle menstruacyjne lub ich brak;
• bardzo bolesne miesiączki, które mogą wskazywać na endometriozę;
• problemy z tarczycą, PCOS, cukrzyca — choroby wpływające na gospodarkę hormonalną;
• historia poronień lub trudności z utrzymaniem ciąży;
• problemy z erekcją lub libido u partnera;
• zaburzenia owulacji lub brak śluzu szyjkowego w okresie płodnym.

Wizyta u lekarza pozwoli wyeliminować ewentualne poważniejsze, wymagające leczenia przyczyny problemów z płodnością, przywróci spokój psychiczny, pozwoli ułożyć plan dalszego postępowania. Wszystko to ma kluczowe znaczenie dla wyników starania się o potomstwo.