Rotawirus - objawy i leczenie. Jak uniknąć zarażenia?

Zakażenie rotawirusami jest szczególnie częste wśród dzieci i dość szybko się rozprzestrzenia, co stanowi dla nich realne zagrożenie. Wywołuje przeważnie objawy ze strony układu oddechowego oraz pokarmowego. Diagnostyką i leczeniem tego typu infekcji wśród najmłodszych pacjentów zajmuje się lekarz pediatra. Jako że rotawirusy są wyjątkowo niebezpieczne u dzieci do 2. roku życia, rodzice powinni zachować wyjątkową czujność i w razie konieczności jak najszybciej udać się do lekarza.

Co to jest rotawirus?

Rotawirusy należą do rodziny Reoviridae. Mają wielkość 60-70 nm i nie posiadają otoczki lipidowej. Ich genomy zbudowane są z 11 segmentów podwójnej nici RNA. Wyróżnia się aż 7 różnych antygenowo grup rotawirusów (od A do G), z czego 3 grupy (A, B i C) wywołują zakażenia u ludzi. Według danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego rotawirusy A są najczęściej opisywaną przyczyną biegunek u dzieci.

Jak dochodzi do zakażenia rotawirusem?

Podobnie jak w przypadku wielu innych wirusów, tak i te dość szybko rozprzestrzeniają się drogą kropelkową, a więc podczas kaszlu, kichania czy dotykania przedmiotów w miejscach publicznych, z którymi wcześniej miała kontakt osoba chora. Także ze względu na wysoki stopień zakaźności zachorowania rozprzestrzeniają się w błyskawicznym tempie w przedszkolach, żłobkach i szkołach, gdzie dzieci nie zwracają jeszcze tak dużej uwagi na higienę osobistą. Innym źródłem zakażenia jest droga pokarmowa, a więc spożycie żywności, na powierzchni której osiadły wirusy.

Rotawirusy są groźne również ze względu na swoją wysoką stabilność. Udowodniono, że wysokie temperatury niszczą je dopiero po około 30 minutach, a na powierzchniach nieożywionych (np. klamkach, grzebieniu, uchwycie w autobusie) mogą przeżywać nawet do 2 miesięcy, będąc ogniskiem zakażeń. Na rotawirusy najbardziej podatne są dzieci poniżej 5. roku życia (zwłaszcza między 6. miesiącem, a 2. rokiem życia) oraz osoby dorosłe po 65. roku życia.

Rotawirus - objawy zarażenia

Objawy zakażeń rotawirusowych są dość charakterystyczne, a pojawiają się po około 1-3 dniach, jako że okres wylęgania tych wirusów wynosi średnio 24-72 godziny. Przede wszystkim obserwuje się wodniste biegunki z domieszką śluzu, czemu towarzyszy ból brzucha i dyskomfort tej okolicy, a także:

• gorączka do 38,5 stopni C;
• katar;
• kaszel;
• ból gardła;
• powiększenie węzłów chłonnych w okolicy szyi;
• ból podczas przełykania śliny lub kęsów pokarmowych;
• chrypka;
• utrata apetytu;
• osłabienie i zmęczenie;
• rozdrażnienie.

Jest to więc obraz kliniczny typowy dla wielu infekcji wirusowych, także grypy. Choroba trwa zazwyczaj 4-10 dni, sporadycznie może jednak przedłużać się nawet do kilku tygodni. Najczęściej zakażenie przebiega łagodnie, jeśli jednak zauważa się ciężki przebieg, towarzyszy mu odwodnienie organizmu wraz z zaburzeniami wodno-elektrolitowymi. Ryzyko odwodnienia pojawia się zwłaszcza u noworodków i niemowląt, dlatego choroba jest najgroźniejsza właśnie u pacjentów do 1. roku życia.

Diagnostyka rotawirusa

Diagnostyka zakażeń rotawirusowych jest prosta i nieskomplikowana. Opiera się głównie na wywiadzie zdrowotnym z pacjentem, a jeśli jest to dziecko - z jego rodzicami lub opiekunami. Znaczenie ma też obserwacja objawów (ocena gardła i migdałków, węzłów chłonnych, ewentualnej wysypki skórnej, która nie powinna pojawiać się przy infekcji rotawirusowej, a jej obecność może sugerować inne choroby). Lekarz w swoim gabinecie osłuchuje klatkę piersiową pacjenta oraz mierzy mu temperaturę. U dziecka z podejrzeniem infekcji rotawirusowej wykonuje się dodatkowo badanie kału w kierunku obecności tego patogenu.

Jak leczyć rotawirusa?

Jeśli został już zdiagnozowany rotawirus, leczenie powinno zostać wdrożone natychmiast. U starszych dzieci, gdy infekcja ma łagodny przebieg, stosuje się wyłącznie leczenie objawowe, które jest zbliżone do tego wykorzystywanego przy zwykłej grypie. Zalecenia obejmują m.in.:

• wysoki poziom nawodnienia organizmu, aby uniknąć odwodnienia i zaburzeń wodno-elektrolitowych - podawanie pacjentowi płynów, wody, soczków, herbatek;
• sen i czas na odpoczynek;
• częste wietrzenie pomieszczenia, w którym przebywa chory - ważne, aby na czas wietrzenia opuścił on dany pokój;
• zdrowa, lekkostrawna dieta bogata w antyoksydanty, witaminy i minerały, które budują odporność i pomagają w walce z zakażeniem;
• suplementacja - w szczególności podawanie pacjentowi witaminy D, witaminy C i kwasów tłuszczowych omega 3;
• domowe metody eliminujące lub łagodzące objawy, np. złote mleko, mikstura z miodu i cebuli, inhalacje ziołowe, wygrzewanie pod kocem, chłodne kompresy na czoło o działaniu przeciwgorączkowym.

Dziecku z infekcją rotawirusową należy podawać wodę mineralną, słabą herbatę, napar z rumianku lub kopru. Płyny powinny być chłodne, ponieważ ciepłe bardzo często potęgują wymioty. Warto sięgnąć po płyny nawadniające zawierające elektrolity i glukozę oraz stosować produkty zawierające bakterie mlekowe z probiotykami. Przy zaawansowanym, nasilonym przebiegu infekcji niekiedy konieczne bywa leczenie szpitalne. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z pediatrą.

Można też podawać dziecku leki przepisane przez lekarza. Dziecko z zakażeniem rotawirusowym na powinno uczęszczać do żłobka czy przedszkola nawet przez tydzień po ustąpieniu biegunki.

Jak uniknąć zarażenia rotawirusem?

Jako że sporym zagrożeniem w XXI wieku wciąż jest omawiany rotawirus, szczepionka cieszy się rosnącą popularnością. Od 2021 roku została ona nawet wprowadzona do Programu Szczepień Ochronnych jako pozycja obowiązkowa. Szczepionki przeciw rotawirusom zawierają żywe, osłabione wirusy. Wprowadzone do organizmu pozwalają wykształcić odporność na nie.

Szczepienie obowiązkowe składa się z 2 lub 3 dawek podanych doustnie w odstępie przynajmniej 4 tygodni. Rekomenduje się przy tym podanie pierwszej dawki optymalnie w 6.-8. tygodniu życia, ale nie później niż przed ukończeniem 12. tygodnia życia. Ostatnią dawkę należy podać do ukończenia przez dziecko 24. tygodnia życia.