Szczepienie półpasiec - co warto wiedzieć?

Spis treści:

Co to jest półpasiec?

Półpasiec jest reaktywacją uśpionego, przewlekłego zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca (VZV), do którego może dojść w momencie osłabienia odporności, co z reguły ma miejsce wiele lat po przebyciu ospy wietrznej. Jako że jest to najczęstsza choroba wieku dziecięcego, warto zadbać o profilaktykę półpaśca w miarę możliwości.

Choroba dotyczy głównie osób powyżej 50. roku życia oraz pacjentów z obniżoną odpornością. Półpasiec błędnie postrzegany jest jako choroba łagodna. W rzeczywistości wyzwaniem jest leczenie powikłań półpaśca, spośród których najistotniejsza klinicznie jest neuralgia popółpaścowa. Diagnostyką i leczeniem choroby zajmuje się lekarz internista lub lekarz chorób zakaźnych.

Półpasiec - przyczyny i objawy

Bezpośrednią przyczyną półpaśca jest zakażenie wirusem ospy wietrznej, na co chorują głównie dzieci. Po przechorowaniu wirus może rezydować w komórkach zwojów nerwowych korzeni grzbietowych oraz nerwów czaszkowych przez wiele lat w formie latentnej, zanim wystąpią czynniki umożliwiające mu reaktywację. Takimi czynnikami ryzyka są zwłaszcza:

• wiek powyżej 50. roku życia;
• nowotwory złośliwe;
• leczenie immunosupresyjne;
• zakażenie wirusem HIV.

Choroba zwykle zaczyna się okresem miejscowych objawów zwiastunowych w obrębie danego dermatomu, takich jak drętwienie, świąd, mrowienie i ból o charakterze piekącym, kłującym, pulsującym, często wyzwalanym przez dotyk. Po około 3–4 dniach pojawia się polimorficzna wysypka, której może towarzyszyć gorączka, ból głowy, nadwrażliwość na światło oraz nudności. Wysypka obejmuje zazwyczaj jeden lub dwa dermatomy na tułowiu, rzadko przekracza linię pośrodkową ciała. Wysypka ta przekształca się w wykwity pęcherzykowe, które goją się, pozostawiając strupy.

Co dość charakterystyczne, nerwoból oraz świąd mogą towarzyszyć każdemu etapowi choroby i utrzymywać się długo po ustąpieniu innych objawów. To - zgodnie z informacjami zgłaszanymi przez pacjentów - najbardziej uciążliwy objaw półpaśca.

Jak rozpoznać półpasiec?

Półpasiec rozpoznawany jest na podstawie wywiadu zdrowotnego przeprowadzanego z pacjentem oraz obserwacji występujących objawów. Spore znaczenie w wywiadzie ma też informacja, czy pacjent w okresie dzieciństwa przechorował ospę wietrzną. Uzupełnieniem mogą być badania serologiczne, mające na celu wykrywanie przeciwciał IgG (potwierdzenie przebytej ospy), ale nie są przydatne w aktywnej fazie choroby, jak również badania okulistyczne lub neurologiczne przy podejrzeniu półpaśca ocznego lub usznego.

Leczenie półpaśca

Leczenie przyczynowe nie jest wymagane u każdego chorego na półpasiec. Należy je jednak wdrożyć jak najszybciej po pojawieniu się osutki u niektórych grup pacjentów, np. u seniorów powyżej 65. roku życia. Optymalnym czasem rozpoczęcia leczenia jest pierwsze 48 godzin od wystąpienia charakterystycznej wysypki skórnej. Stosuje się też leczenie przeciwbólowe i objawowe, dobierane indywidualnie do występujących dolegliwości.

Szczepionki na półpasiec

Współcześnie istnieją dwie szczepionki przeciwko półpaścowi: Shingrix oraz Zostawax. Obie posiadają charakterystykę produktu leczniczego. Szczepionka Zostavax jest stosowana od 2006 roku, obecnie jednak preferowana jest szczepionka Shingrix, zawierająca rekombinowaną glikoproteinę E wirusa i adiuwantowy system AS01B.

Zgodnie z Program Szczepień Ochronnych szczepienie zalecane jest osobom dorosłym, które przebyły ospę wietrzną a w szczególności osobom z:

• wrodzonym lub nabytym niedoborem odporności;
• przewlekłymi chorobami serca, wątroby, płuc, nerek;
• chorobami autoimmunologicznymi;
• cukrzycą;
• depresją.

A także każdemu po ukończeniu 50. roku życia. Schemat szczepienia obejmuje podanie dwóch dawek, z czego druga powinna zostać podana pacjentowi od 2 do 6 miesięcy po pierwszej dawce (zwłaszcza w sytuacjach, gdy planowane jest leczenie onkologiczne lub inna terapia powodująca upośledzenie odporności, możliwe jest skrócenie odstępu pomiędzy pierwszą i drugą dawką szczepionki do 4 tygodni. Decyduje o tym jednak zawsze lekarz.

Czy szczepienie na półpasiec jest obowiązkowe?

Szczepienie na półpasiec należy do grona szczepień zalecanych, jednak nieobowiązkowych. Decyzję o szczepieniu podejmuje pacjent w porozumieniu z lekarzem. Należy wiedzieć, że od 1 kwietnia 2025 roku szczepionka Shingrix jest częściowo refundowana:

• 100% refundacji dla osób 65+ z grup ryzyka;
• 50% refundacji dla osób 18+ z chorobami zwiększającymi ryzyko zachorowania.

W razie pytań należy porozumieć się z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej.

Czy szczepienia na ospę wietrzną są obowiązkowe?

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej w Polsce jest obowiązkowe tylko dla wybranych grup dzieci i młodzieży - pozostałym osobom jest zalecane, ale nieobowiązkowe.

Wspomnianymi wybranymi grupami są: dzieci do ukończenia 12 roku życia z upośledzeniem odporności, o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, zakażone HIV, przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią, jak również dzieci do ukończenia 12. roku życia z otoczenia tych osób określonych. Od 2012 roku bezpłatnie szczepione są dzieci uczęszczające do żłobków, klubów malucha, domów dziecka.