Zaburzenia koncentracji — jakie mogą mieć przyczyny neurologiczne?

Czym są zaburzenia koncentracji i jak wpływają na codzienne życie?

Zaburzenia koncentracji uwagi to trudności w utrzymaniu jej na jednym zadaniu przez dłuższy czas. Mogą prowadzić do obniżonej efektywności, problemów w pracy, nauce i relacjach społecznych, a także wpływać na samopoczucie psychiczne. Tak naprawdę można opisać tego typu problemy w skrócie w następujący sposób:

• trudność w skupieniu uwagi na wykonywanym zadaniu, łatwe rozpraszanie się;
• problem z utrzymaniem ciągłości myśli, częste myślenie zupełnie o niczym;
• błędne lub zerowe zapamiętywanie informacji;
• mylenie wykonywanych etapów zadania;
• trudność w organizacji i planowaniu zadań;
• problem z kończeniem rozpoczętych już zadań;
• rozkojarzenie;
• reagowanie na bodźce w sposób mało uporządkowany;
• problemy z pamięcią.

Zaburzenia koncentracji u dzieci i u dorosłych mogą mieć charakter przejściowy (np. skutek zmęczenia, stresu) lub przewlekły. O ile krótkoterminowo nie wpłyną tak znacząco na codzienne funkcjonowanie, o tyle ich charakter przewlekły jest już mocno problematyczny. Może skutkować nawet reprymendą w pracy, zwolnieniem, problemami edukacyjnymi oraz pogorszeniem relacji z innymi ludźmi.

Jakie są neurologiczne przyczyny zaburzeń koncentracji?

Jeśli u danej osoby stwierdza się zaburzenia koncentracji, przyczyny powinny zostać odnalezione dość szybko, by móc wdrożyć odpowiednie działania. Fizjologiczne, niezwiązane z chorobami przyczyny zaburzeń koncentracji mogą być następujące:

• zmęczenie fizyczne i psychiczne – brak odpoczynku, przepracowanie, nadmiar bodźców;
• niewystarczająca ilość snu – zaburzenia rytmu dobowego, bezsenność;
• stres i napięcie emocjonalne – nadmierne obciążenie psychiczne osłabia zdolność koncentracji;
• niewłaściwa dieta – niedobory witamin (B12, kwas foliowy), minerałów (żelazo, magnez), nadmiar cukru;
• odwodnienie – nawet niewielki deficyt płynów może wpłynąć na funkcje poznawcze;
• brak aktywności fizycznej – ruch poprawia ukrwienie mózgu i wspiera koncentrację;
• nadmiar ekranów i multitasking – częste przełączanie uwagi osłabia zdolność skupienia.

Natomiast chorobowe, patologiczne przyczyny zaburzeń koncentracji mogą być następujące:

• ADHD / ADD, co diagnozuje się zwłaszcza w przypadku dzieci;
• depresja i zaburzenia lękowe;
• zaburzenia neurologiczne – np. choroba Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie rozsiane, padaczka;
• niedoczynność tarczycy – spowolnienie procesów metabolicznych wpływa na funkcje poznawcze;
• cukrzyca – wahania poziomu glukozy mogą powodować zmęczenie i problemy z koncentracją;
• urazy głowy i wstrząsy mózgu – mogą prowadzić nawet do trwałych deficytów poznawczych;
• zaburzenia snu – np. bezdech senny, który powoduje niedotlenienie mózgu.

To lekarz neurolog rozpoznaje, które podłoże ma występujący u pacjenta problem zaburzeń koncentracji, oczywiście na podstawie starannie wykonanych badań diagnostycznych.

Kiedy warto skonsultować się z neurologiem w przypadku problemów z koncentracją?

Koncentracja uwagi to bardzo ważna umiejętność, która pozwala człowiekowi na skupieniu się na wykonywanym zadaniu, czynności. W praktyce polega ona na efektywnym odrzucaniu przez nasz mózg nadmiaru informacji tak, aby dotarły do niego jedynie te, które są najważniejsze z punktu widzenia wykonywanej czynności. Dziecko w wieku 2-4 lat potrafi skupić uwagę przez około 5-15 minut, natomiast dzieci 5-letnie przez około 20-30 minut. Człowiek dorosły skupia się znacznie dłużej, nawet kilka godzin.

Kiedy jednak wyjątkowo niepokojące są zaburzenia koncentracji? Neurologia przychodzi z odpowiedzią. Konsultacja lekarska wskazana jest w następujących przypadkach:

• zaburzenia koncentracji są przewlekłe i bardzo silne, uniemożliwiają efektywną pracę, naukę lub wręcz funkcjonowanie w życiu codziennym;
• zaburzenia koncentracji nie ustępują pomimo odpoczynku, snu, relaksu, po wyeliminowaniu czynników stresowych lub innych, które mogłyby je nasilać;
• zaburzeniom koncentracji towarzyszą problemy z pamięcią, zawroty głowy, bóle głowy, drżenia mięśniowe, drętwienia kończyn, trudności z mówieniem lub pisaniem, problemy z koordynacją ruchową i równowagą, a także jakiekolwiek inne dolegliwości, które by nas niepokoiły;
• zaburzenia koncentracji pojawiają się po urazach głowy;
• zaburzenia koncentracji pojawiają się nagle u pacjentów z chorobami neurologicznymi, np. z guzem mózgu, chorobą Parkinsona, padaczką;
• zaburzenia koncentracji pojawiają się w trakcie lub po nowo wdrożonej farmakoterapii, np. leczeniu hormonalnym lub immunoterapii.

Z całą pewnością niepokojących dla nas zaburzeń koncentracji nie należy bagatelizować. Znacząco korzystniejszym rozwiązaniem będzie rozwianie swoich wątpliwości w gabinecie neurologa, niż zamartwianie się lub ignorowanie problemu, który być może wymaga szybkiego leczenia.

Jakie badania diagnostyczne pomagają w ocenie zaburzeń koncentracji?

Podstawą diagnostyki zaburzeń koncentracji jest wywiad lekarski. Na jego podstawie specjalista oceni, czy problem ten nie wiąże się z błędnymi nawykami dnia codziennego, stresem, niewyspaniem się, a więc z czynnikami, które potencjalnie nie są groźne, lecz które można modyfikować, aby przywrócić odpowiedni poziom skupienia. Na podstawie wywiadu lekarz ustala, czy konieczne jest dalsze, bardziej szczegółowe rozpoznanie podłoża problemu.

Inne badania diagnostyczne, które mogą być zlecone przez lekarza, to: badania morfologiczne i inne badania laboratoryjne krwi (np. poziom żelaza i ferrytyny, poziom witaminy B12, witaminy D i kwasu foliowego, hormony tarczycy), EEG (ocena aktywności mózgu), rezonans magnetyczny mózgu, badania neurologiczne (w tym ocena koordynacji i równowagi, ocena odruchów ścięgnistych i funkcji poznawczych), testy uwagi i pamięci.

Jakie metody leczenia są dostępne w przypadku zaburzeń koncentracji?

Znaczący jest fakt, czy pojawiają się zaburzenia koncentracji u dzieci, czy może u osób dorosłych. W przypadku dzieci konieczna jest pomoc psychologa oraz nierzadko indywidualne zajęcia terapii logopedycznej, terapii z zakresu integracji sensorycznej lub fizjoterapia dziecięca. U dorosłych z kolei sprawdzają się terapie poznawczo-behawioralne, treningi funkcji poznawczych, ćwiczenia poprawiające pamięć roboczą, uwagę i szybkość przetwarzania informacji, techniki uważności.

Bardzo ważne jest leczenie przyczynowe, czyli odnalezienie podłoża zaburzeń koncentracji i leczenie go. W przypadku chorób najczęściej w tym celu wykorzystuje się farmakoterapię, ale niekiedy też np. zabiegi chirurgiczne (np. przy guzach mózgu).

Działania domowe, uzupełniające (jednak których bezwzględnie nie należy pomijać) to: dbanie o jakość i higienę snu, zdrowa i zbilansowana dieta, suplementacja, systematyczna aktywność fizyczna, dzienny czas na relaks i odpoczynek, nawodnienie organizmu, unikanie stresu i używek.

Bibliografia

1. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
2. https://cms-v1-files.superszkolna.pl/sites/1272/cms/szablony/29974/pliki/zaburzenia_koncentracji_uwagi.pdf
3. https://samorzad.gov.pl/web/zespol-oswiatowy-w-zelkowie-kolonii/koncentracja-uwagi---umiejetnosc-ktora-warto-cwiczyc