Zapalenie ucha u dziecka - rodzaje, objawy, leczenie

Zapalenie ucha u dziecka może dotyczyć zarówno ucha zewnętrznego, jak i środkowego, przy czym zdarza się, że oba rodzaje współwystępują ze sobą. Wyróżnia się wiele rodzajów tej patologii w zależności od przyczyn, dlatego tak ważna jest szczegółowa diagnostyka. W tym celu należy udać się do laryngologa dziecięcego.

Przyczyny i rodzaje zapalenia ucha u dziecka 

Lekarz w pierwszej kolejności powinien ustalić, jaki rodzaj ma zapalenie ucha u dziecka. Przyczyny będą wówczas same mogły się zawęzić. Najczęściej diagnozuje się:

• ostre zapalenie ucha środkowego u dziecka - przeważnie chorują dzieci w wieku od 6. do 24. miesiąca życia. Przyczyniają się do tego niezupełnie jeszcze wykształcona w tym wieku dojrzałość układu immunologicznego oraz warunki anatomiczne. Bez względu na wiek przyczyną jest zwykle infekcja bakteryjna Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae lub Moraxella catarrhali;
• zapalenie ucha zewnętrznego u dziecka - może mieć formę ostrą (trwającą poniżej 6 tygodni), przewlekłą (trwającą powyżej 3 miesięcy) lub szczególnie ciężką (martwiczą). Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa) i gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) są najczęściej odpowiedzialne za bakteryjne infekcje ucha zewnętrznego;
• przewlekłe zapalenie ucha środkowego u dziecka - przyczyna jest przeważnie nieleczone lub nieprawidłowo leczone ostre zapalenia ucha środkowego w wieku dziecięcym. Czynnikami ryzyka są ponadto: nawracające infekcje górnych dróg oddechowych oraz zapalenia zatok przynosowych.

Zdecydowanie najczęściej diagnozuje się ostre zapalenie ucha środkowego. Można wyróżnić kilka jego rodzajów: ropne zapalenie ucha u dziecka, nawracające zapalenie ucha u dziecka (nawet u 30% dzieci z ostrym zapaleniem ucha), wysiękowe zapalenie ucha u dziecka, zapalenie martwicze i krwotoczne. 

Inny podział wyróżnia bakteryjne lub wirusowe zapalenie ucha u dziecka. Do wirusów wywołujących tę patologię należą najczęściej RSV, ale i wirus grypy, wirusy paragrypy oraz adenowirusy. Specyficzną formą ostrego zapalenia ucha o podłożu wirusowym jest kataralne zapalenie ucha u dziecka, będące powikłaniem przeziębienia. Czynnikami predysponującymi do omawianej patologii są: obniżone napięcie mięśniowe oraz rozszczep podniebienia.

Zapalenie ucha u dziecka - objawy

Jak wygląda zapalenie ucha u dziecka i kiedy należy zacząć się martwić? W przypadku postaci ostrej, która ma nagły początek, obserwuje się przede wszystkim ból ucha, zwykle jednostronny, pierwszy raz pojawiający się zwykle porą nocną. Jest silny i pulsujący, uniemożliwia dziecku spokojny sen. Pozostałe objawy to:

• gorączka (występuje nawet u 50% pacjentów);
• ból głowy;
• niepokój;
• dreszcze;
• szumy uszne i niedosłuch;
• utrata apetytu;
• biegunka;
• rozdrażnienie;
• wymioty.

W badaniu fizykalnym stwierdza się natomiast ból podczas ucisku wyrostka sutkowatego kości skroniowej oraz nadwrażliwość na pociąganie ucha. Wraz z postępem infekcji przez błonę bębenkową prześwituje ropna wydzielina, co można zaobserwować podczas badania laryngologicznego. Wyciek z ucha stwierdza się u około 20% pacjentów. Przy wysiękowym zapaleniu ucha objawy są mniej nasilone. Mogą obejmować pogorszenie słuchu, ucisk i uczucie „wody” w uszach. Zwykle nie występuje ból ani gorączka.

Częste zapalenie ucha u dziecka lub zapalenie błędnie leczone może przekształcić się w stan przewlekły. Wówczas pojawiają się: niedosłuch, wyciek z ucha oraz zawroty głowy po dostaniu się wody do ucha (w przypadku ubytku w błonie bębenkowej). Najbardziej typowym objawem przewlekłego ropnego zapalenia ucha środkowego jest nawracające lub stałe wyciekanie ropy z ucha.

Zapalenie ucha u dziecka - ile trwa?

To, ile trwa zapalenie ucha u dziecka, zależy głównie od jego rodzaju i przyczyny. Szacuje się jednak, że po upływie 24 godzin objawy zapalenia ostrego słabną lub przemijają u do 60% pacjentów, zaś po kolejnych 24 godzinach - u do 80% pacjentów. Po przebytym ostrym zapaleniu ucha środkowego przez ponad miesiąc może utrzymywać się w uchu wysięk powodujący czasowy niedosłuch. Stany zapalne przewlekłe trwają powyżej 3 miesięcy. 

Jak rozpoznać zapalenie ucha u dziecka?

Zapalenie ucha u dziecka rozpoznaje się na podstawie wywiadu i badania otorynolaryngologicznego. Następnie przeprowadza się badanie otoskopowe, czyli wziernikowanie ucha, pozwalające uwidocznić przewód słuchowy zewnętrzny, ucho środkowe i błonę bębenkową. 

W przypadku przewlekłego lub nawracającego zapalenia ucha wykonuje się dodatkowo badanie bakteriologiczne na podstawie pobranego z ucha wymazu, morfologię krwi z rozmazem i oznaczeniem OB oraz CRP, a także RTG kości skroniowej. 

Jak leczyć zapalenie ucha u dziecka?

Jeśli zostanie rozpoznane zapalenie ucha u dziecka, leczenie powinno rozpocząć się jak najwcześniej. Za lek pierwszego rzutu w postępowaniu przeciwbólowym uznaje się ibuprofen w dawce dostosowanej do masy ciała dziecka. W infekcjach bakteryjnych zawsze lekarz przepisuje antybiotyk. Jaki antybiotyk na zapalenie ucha u dziecka? Lekiem pierwszego wyboru jest amoksycylina. Czas leczenia dzieci przed ukończeniem 2. roku życia powinien wynosić 10 dni, a w przypadku dzieci starszych można rozważyć skrócenie terapii do 5 dni. Krótkotrwała (maksymalnie do 6 tygodni) terapia sterydem donosowym ma uzasadnienie w  przypadku współistnienia alergicznego nieżytu nosa i przerostu migdałka gardłowego. 

W przypadku zapalenia ucha zewnętrznego w pierwszej kolejności należy oczyścić przewód słuchowy z zalegającej wydzieliny, a dopiero później wdrożyć farmakoterapię. Z kolei przy wysiękowym zapaleniu ucha ważnym etapem jest założenie drenu wentylacyjnego, który pozwoli odprowadzić nadmiar wydzieliny. 

Zapalenie ucha u dziecka - domowe sposoby

Każdy rodzic powinien wiedzieć, co na zapalenie ucha u dziecka najlepiej sprawdzi się w warunkach domowych. Wyciągi z nagietka i geranium podawane miejscowo do przewodu słuchowego mogą działać wspomagająco, zmniejszając obrzęk, świąd i dyskomfort podczas ostrego zapalenia ucha zewnętrznego. Popularnością cieszy się olejek goździkowy, wykazujący działanie przeciwbakteryjne przeciwko szeregowi mikroorganizmów, np. Staphylococcus aureus. Pozostałe metody:

• układanie dziecka na plecach lub na boku od strony ucha zdrowego (przeciwwskazane jest spanie na uchu chorym);
• wzmacnianie odporności poprzez naturalne antybiotyki (czosnek, cebula, oregano, miód, imbir) oraz suplementację (np. Omega-3, witamina D);
• ciepłe okłady z ręcznika zagrzanego w piekarniku;
• unikanie przewiania ucha, np. poprzez wychodzenie na zewnątrz w wietrzny dzień bez założenia ciepłej czapki;
• aplikacja olejku kamforowego.

Metody domowe warto jednak zawsze skonsultować z laryngologiem dziecięcym. Jeśli zostanie zdiagnozowane zapalenie ucha u dzieci, leczenie takie jest jedynie wspomagające. podstawą zawsze powinny być leki przepisane przez specjalistę.