Grupy krwi

Na erytrocytach (krwinkach czerwonych) znajdują się charakterystyczne, specyficzne białka określane jako antygeny grup krwi. Najistotniejszy z medycznego punktu widzenia wciąż pozostaje układ grup głównych ABO oraz układ Rh. W surowicy krwi znajdują się ponadto przeciwciała skierowane przeciwko nieobecnemu antygenowi.

Obecność antygenu A lub B decyduje o przynależności do 1 z 4 grup krwi, a więc determinuje możliwość oddawania krwi konkretnym biorcom i przyjmowania krwi od konkretnych dawców:

0 - na erytrocytach nie ma żadnych antygenów, natomiast w surowicy znajdują się przeciwciała anty-A i anty-B. Osoba z grupą krwi 0 jest dawcą uniwersalnym;
A - na erytrocytach znajduje się antygen A, natomiast w surowicy znajdują się przeciwciała anty-B;
B - na erytrocytach znajduje się antygen B, zaś surowicy krwi znajdują się przeciwciała anty-A;
AB - na erytrocytach znajduje się zarówno antygen A, jak i antygen B, natomiast w surowicy nie ma żadnych przeciwciał. Osoba z grupą krwi AB jest biorcą uniwersalnym.

Oprócz antygenów A i B dość spore znaczenie ma antygen D. Jeżeli człowiek ma w swojej krwi antygen D, określany jest jako Rh-dodatni (Rh+). Z kolei u osoby Rh-ujemnej (Rh-), antygen D nie występuje. Można zatem podsumować, że idealnym dawcą jest osoba posiadająca grupę krwi 0 Rh-, gdyż taką krew można przetoczyć każdej osobie, bez względu na jej grupę krwi. Równocześnie taki pacjent jest problematycznym biorcą, ponieważ może otrzymać wyłącznie taką samą grupę krwi. Uniwersalnymi biorcami są pacjenci z grupą krwi AB Rh+, gdyż mogą oni mieć przetoczony każdy rodzaj krwi.

Znajomość grup krwi jest niezmiernie istotna. Jeśli pacjent mający grupę krwi B otrzymałby podczas transfuzji po wypadku grupę krwi A, doszłoby do atakowania nowych erytrocytów przez przeciwciała anty-A znajdujące się fizjologicznie w krwiobiegu tego pacjenta. Taki konflikt stanowi bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia. Znajomość grup krwi jest kluczowa w przypadku par planujących powiększenie rodziny.

Znaczenie grupy krwi w ciąży

Antygeny grup ABO dziecka powstają już w łonie matki - w okolicach 5.-6. tygodnia życia płodowego. Grupy krwi są dziedziczne, zatem znając grupę krwi matki i ojca, można wstępnie oszacować, jaką grupę krwi będzie miało dziecko. Nie z tego względu znajomość grup krwi i czynnika Rh jest jednak tak ważna. Takie informacje mogą zapobiec tzw. konfliktowi serologicznemu.

Dowiedz się więcej: Konflikt serologiczny - wszystko, co powinni wiedzieć rodzice

Do konfliktu serologicznego najczęściej dochodzi w układzie Rh. Pojawia się w momencie, gdy matka ma grupę krwi Rh- (czyli nie ma na swoich krwinkach czerwonych antygenu D), natomiast dziecko ma Rh+, które odziedziczyło po ojcu (ma na swoich krwinkach czerwonych antygen D). Do konfliktu serologicznego może dojść wyłącznie wtedy, gdy dziecko odziedziczy dodatni czynnik Rh po ojcu. Jeśli odziedziczy go po mamie, wówczas do konfliktu nie dojdzie.

Do zainicjowania procesu immunizacji i powstania konfliktu serologicznego niezbędne jest przedostanie się choćby niewielkiej ilości krwi dziecka do krwiobiegu matki. W warunkach fizjologicznych obecność łożyska chroni przed mieszaniem się krwi matki z krwią płodu. Jednak podczas porodu, zabiegów wewnątrzmacicznych czy krwotoku może dojść do niewielkich przecieków w krążeniu matczyno-płodowym. W znacznej większości przypadków konflikt serologiczny przy pierwszej ciąży zostaje zainicjowany dopiero w momencie porodu, zaś w przypadku drugiej ciąży jest poważniejszym problemem i musi być kontrolowany już od początku jej trwania.

Konsekwencje konfliktu serologicznego

Konflikt serologiczny odnosi się do niezgodności czynnika Rh między matką a płodem, gdy matka ma Rh-, zaś dziecko dziedziczy po ojcu Rh+. W konsekwencji dochodzi do wytworzenia przez organizm kobiety odpornościowych przeciwciał zdolnych do przechodzenia w czasie ciąży przez łożysko i do niszczenia krwinek płodu (przy drugiej ciąży). Następstwem jest choroba hemolityczna noworodka o różnym nasileniu objawów klinicznych. Towarzyszą jej dolegliwości takie jak niedokrwistość czy wczesna żółtaczka, zaś w najcięższych przypadkach może rozwinąć się zespół objawów, nazwany obrzękiem uogólnionym płodu. Prowadzi do śmierci dziecka jeszcze przed porodem lub w pierwszych godzinach życia.

Dlaczego warto znać grupę krwi swoją i ojca dziecka?

Znajomość grupy krwi matki i ojca pozwala na podjęcie wczesnych działań mających na celu zapobieganie powikłaniom konfliktu serologicznego. Proponowany schemat badań immunologicznych:

do 10. tygodnia ciąży u wszystkich kobiet - oznaczenie grupy krwi wraz z badaniem alloprzeciwciał odpornościowych;
21.-26. tydzień ciąży - oznaczenie alloprzeciwciał odpornościowych u kobiet Rh-;
do 28. tygodnia ciąży - badanie alloprzeciwciał odpornościowych do antygenów krwinki czerwonej u wszystkich kobiet;
27.-32. tydzień ciąży u kobiet - wykrywanie przeciwciał antyRhD u kobiet Rh- (celem kwalifikacji do śródciążowej immunoprofilaktyki konfliktu anty-RhD) oraz przeciwciał do antygenów innych układów występujących na erytrocytach.

Jeśli podczas badań zostanie wykryte ryzyko konfliktu serologicznego, lekarze mogą szybko podjąć odpowiednie działania. Profilaktyka polega na podaniu immunoglobuliny anty-D w 28. lub 30. tygodniu ciąży oraz do 72 godzin po porodzie. Ponadto lekarz może uznać za niezbędne wykonanie badania USG oraz badania dopplerowskiego z oceną przepływu w tętnicy środkowej mózgu płodu.

Brak znajomości grup krwi matki i ojca skutkuje ignorancją w odniesieniu do grupy krwi płodu. Jeśli wystąpi konflikt serologiczny, nie zostaną podjęte żadne działania, aby mu zapobiec. Konsekwencją może być śmierć nienarodzonego jeszcze dziecka lub poważne choroby noworodka po jego narodzinach.

Powrót