Jak opiekować się osobami starszymi?
Kiedyś to oni opiekowali się nami, dziś sami potrzebują pomocy przy wielu, czasem nawet najprostszych czynnościach. Nasi dziadkowie, rodzice, bliskie ciocie i wujkowie… Z osobistych bohaterów dzieciństwa i tytanów pracy zmienili się w seniorów. Jak się nimi opiekować, żeby zapewnić im bezpieczeństwo i komfort, a jednocześnie nie „zawalić” swojego życia i nie doświadczyć syndromu wypalenia opiekuna?
1. Nie jesteś sam – porozmawiaj z rodziną
Trudno dokładnie określić, w jakim wieku dziadkowie czy rodzice wymagają opieki. Wiele zależy od kondycji i stanu zdrowia seniora. Kiedy widzisz, że pojawiają się problemy z codziennymi czynnościami, a dolegliwości chorobowe uniemożliwiają samodzielne funkcjonowanie – pora zorganizować spotkanie z najbliższymi, aby wspólnie ustalić „plan działania”. To, że senior zamieszka właśnie z Tobą nie oznacza, że nie możesz skorzystać z pomocy innych. To nie wstyd – to twoje prawo.
2. Zdrowie jest najważniejsze
Chorób wieku podeszłego jest wiele: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, demencja, depresja, choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, zaburzenia słuchu i wzroku (jaskra, zaćma, zwyrodnienie plamki żółtej), choroby układu pokarmowego, zwyrodnieniowe stawów, osteoporoza… Warto pamiętać, że każda z nich może, ale nie musi wystąpić, a współczesna medycyna skutecznie pomaga im zapobiegać lub łagodzić ich dolegliwości. Dlatego fundamentalną kwestią jest stałe monitorowanie stanu zdrowia i reagowanie na niepokojące dolegliwości podopiecznego. Warto uważnie słuchać, co na temat swojego samopoczucia mówi sam senior, a kluczowym elementem jest kontakt z lekarzem prowadzącym. Regularne wizyty u lekarza rodzinnego, wykonywanie badań diagnostycznych, pilnowanie seniora, aby przyjmował leki oraz postępował zgodnie z zaleceniami swojego lekarza ma ogromne znaczenie.
Dowiedz się więcej: Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD). Najważniejsze informacje
3. Dom przyjazny seniorowi
Trzeba pamiętać, że osoby starsze są szczególnie narażone na urazy w wyniku upadku, do których najczęściej dochodzi w domu. U osób w przedziale wiekowym 85-89 lat stanowią one aż 80%. Co można zrobić, aby zniwelować ryzyko upadku? Oto najważniejsze wskazówki:
- usuń małe dywaniki/maty podłogowe, które mają tendencję do zwijania się lub przesuwania po podłodze,
- uzupełnij ogólne oświetlenie punktowym – osoba w wieku 65 lat potrzebuje nawet cztery razy więcej światła niż 20-latek,
- zapewnij seniorowi łatwy dostęp do niezbędnych przedmiotów, w tym telefonu, w którym wystarczy nacisnąć jeden przycisk, aby nawiązać połączenie z Twoim numerem,
- zabezpiecz kable i przewody, aby nie leżały luźno na podłodze,
- jeśli możesz – usuń progi i wybierz dla seniora pokój, który nie będzie wymagać od niego częstego chodzenia po schodach,
- zadbaj, aby podopieczny chodził w kapciach i butach z antypoślizgową podeszwą,
- w łazience powinien być prysznic ze stołeczkiem, a jeśli nie możesz usunąć wanny – wyposaż ją w poręcze i uchwyty, które zapewnią dodatkowe oparcie i w razie zachwiania pozwolą złapać równowagę.
4. Stały rytm dnia
Dokładne zaplanowanie codziennych czynności nie tylko zapewnia seniorowi poczucie spokoju i bezpieczeństwa, ale jednocześnie ułatwia funkcjonowanie jego opiekunowi. Regularność w rytmie dobowym usprawnia kontrolę nad ilością snu, przestrzeganiem pór posiłków i przyjmowaniem leków przez seniora.
5. Dieta dla seniora
Dieta osoby starszej powinna być przede wszystkim lekkostrawna i pełnowartościowa, czyli musi dostarczać wszystkich składników odżywczych oraz uwzględniać wskazówki, których udzielił lekarz prowadzący lub dietetyk. To ważne, ponieważ dolegliwości czy choroby seniorów, jak i przyjmowane leki narzucają przestrzeganie odpowiedniego stylu żywienia.
- Zadbaj, aby posiłki były przygotowywane ze świeżych i naturalnych produktów.
- Im mniej przetworzonej żywności i ostrych przypraw, tym lepiej.
- Ważna jest regularność posiłków – najlepiej, aby senior zjadał 4-5 małych porcji o stałych porach, z zachowaniem 2,5-3 godzin przerwy między każdym z nich.
- W miarę możliwości, uwzględniaj upodobania seniora i troszcz się o to, aby nie spożywał posiłków samotnie – okazane zainteresowanie pobudza apetyt i poprawia nastrój.
6. Troska o higienę
Zachowanie odpowiedniego poziomu higieny u osoby starszej może wydawać się kłopotliwe, a pomoc w codziennej pielęgnacji nieraz rodzi dyskomfort, zarówno u seniora, jak i opiekuna. Jeśli tak jest, pomyśl o skorzystaniu z pomocy pielęgniarki lub profesjonalnej opiekunki, która wprowadzi Cię w zasady dbania o higienę seniora. Warto pamiętać, że na rynku jest sporo produktów, które są przeznaczone do utrzymania prawidłowego stanu higieny seniora: od nawilżanych chusteczek po wkładki urologiczne. Ponadto, Twoja pomoc w codziennej pielęgnacji może być połączona z prostym masażem, który będzie sprzyjał pobudzeniu krążenia.
7. Szacunek dla prywatności
Im bardziej senior jest zależny od pomocy w codziennych czynnościach, tym bardziej potrzebuje on prywatności tam, gdzie może zostać sam ze sobą. Jeśli to możliwe, zorganizuj dla niego osobny pokój, gdzie znajdą miejsce ulubione zdjęcia, pamiątki i przedmioty, do których jest przywiązany emocjonalnie. Jeśli senior zmienił miejsce zamieszkania, postaraj się, aby w jego nowym pokoju pojawiła się choć część wyposażenia i mebli z poprzedniego.
8. „Nie” dla izolacji
Spacery, spotkania z rodziną, wyjścia do sklepu, kina, teatru lub innych miejsc publicznych – to te aspekty aktywności, z których osoby starsze niekiedy rezygnują same, a niekiedy ze względu na stan zdrowia. Zastanów się, co możesz zrobić, aby Twój podopieczny starał się być aktywny i nie zamknął się w czterech ścianach. Kontakty interpersonalne i przebywanie na świeżym powietrzu korzystnie wpływają na kondycję zdrowotną i psychikę. Każdy, również osoba starsza, potrzebuje zainteresowania innych osób, także dlatego, aby czuć się wartościowym i potrzebnym. Spróbuj dbać o to regularnie.
9. Pomoc, ale nie wyręczanie
Opieka nad seniorem wiąże się między innymi z pomocą w wykonywaniu codziennych czynności, jednak warto pamiętać, że jest różnica między pomocą a wyręczaniem. Jeśli starsza osoba jest w stanie wykonać samodzielnie daną czynność – powinna to robić tak długo, jak to tylko możliwe. To najprostszy sposób na zachowanie sprawności ruchowej i umysłowej. Możliwość działania daje osobie w podeszłym wieku poczucie, że nie jest „do niczego”, a to poprawia nastrój i obniża ryzyko wystąpienia depresji.
Przychodnie Salve – zarejestruj się online!
10. Pamiętaj o sobie
Intensywna opieka sprawia, że możesz poczuć zmęczenie lub wypalenie. Zadbaj zarówno o potrzeby swojego podopiecznego, jak i swoje. Będzie wymagać od Ciebie dobrej organizacji czasu. Pamiętaj, że dbanie o siebie nie jest egoizmem, ale zdrowym rozsądkiem. Zatroszcz się o właściwy poziom snu, jedz regularnie i znajdź kogoś, kto przynajmniej co kilka dni zastąpi Cię w pełnionych obowiązkach opiekuna.
Co to zespół wypalenia opiekuna
Zanim pojawi się zespół wypalenia opiekuna
Jeżeli dostrzegasz u siebie takie objawy jak: zmniejszona odporność, zaburzenia snu, bóle głowy i/lub żołądka, podwyższone ciśnienie, zła dieta, używanie większej ilości kofeiny i/lub tytoniu, długotrwałe poczucie zmęczenia, zmienność nastrojów, przygnębienie, obniżenie samooceny, poczucie bezradności, zwiększoną konfliktowość lub obojętność względem podopiecznego, problemy z zarządzaniem czasem, narzekanie, brak kreatywności i radości, znudzenie, obwinianie się, duży krytycyzm wobec swoich działań, pesymizm – pora udać się po pomoc do lekarza. Prawdopodobnie grozi Ci zespół wypalenia opiekuna. Dotyka przede wszystkim tych, którzy sprawują długotrwałą opiekę nad osobą starszą lub chorą i nie otrzymują dostatecznego wsparcia z otoczenia. W razie zauważenia u siebie niepokojących zmian w zachowaniu, funkcjonowaniu organizmu i ogólnym samopoczucie, opiekun powinien zgłosić się do lekarza, bo zlekceważenie objawów może zakończyć się utratą zdolności do sprawowania należytej opieki nad seniorem. Pamiętaj, że nie możesz prawidłowo opiekować się innymi, jeśli nie zapewnisz sobie czasu na regenerację sił fizycznych i odpoczynek psychiczny. Dbając o siebie, dbasz o seniora, który potrzebuje Twojej uwagi.