Arytmia serca – co oznaczają zaburzenia rytmu serca?

Czym jest arytmia serca? 

Dość powszechnym problemem kardiologicznym, zwłaszcza u dzieci i młodzieży, jest arytmia serca. Co to dokładnie jest? Arytmia serca to zaburzenie rytmu pracy serca, polegające na tym, że serce bije zbyt szybko, zbyt wolno lub nieregularnie. Może być łagodna i nie dawać objawów, ale w niektórych przypadkach stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia. 

W warunkach normalnych, fizjologicznych, zdrowe serce pracuje dzięki impulsom elektrycznym generowanym w tzw. układzie bodźcotwórczo-przewodzącym. Impulsy te koordynują skurcze przedsionków i komór, zapewniając prawidłowy przepływ krwi. W przebiegu arytmii dochodzi do nieprawidłowego przewodzenia impulsów, co zaburza rytm serca. Wyróżniamy wiele rodzajów tego problemu, a zidentyfikowanie odpowiedniego pozwala na dobranie optymalnego planu leczenia.

Rodzaje arytmii serca – jakie zaburzenia rytmu mogą wystąpić?

Istnieje naprawdę wiele rodzajów arytmii serca. Dla uproszczenia dzieli się je na:

1. Nadkomorowe (pochodzące z przedsionków lub węzła zatokowego) - np. niemiarowość zatokowa (fizjologiczna, często związana z oddychaniem, zwykle niegroźna), tachykardia zatokowa (przyspieszone bicie serca powyżej 100/min), bradykardia zatokowa (zwolnione bicie serca poniżej 60/min), migotanie przedsionków (bardzo częsta arytmia, nieregularny rytm, zwiększa ryzyko udaru mózgu), trzepotanie przedsionków (szybkie, regularne pobudzenia przedsionków, często prowadzące do kołatania serca), nadkomorowe częstoskurcze (nagłe, szybkie rytmy serca, mogą powodować zawroty głowy i duszność);
2. Komorowe (pochodzące z komór serca) - ekstrasystolie komorowe (dodatkowe, przedwczesne skurcze serca, często odczuwane jako „przerwy” lub „mocne uderzenia”), częstoskurcz komorowy (szybki rytm komorowy, może prowadzić do utraty przytomności), migotanie komór (chaotyczna praca komór, brak efektywnego przepływu krwi, stan bezpośrednio zagrażający życiu wymagający natychmiastowej defibrylacji);
3. Bloki przewodzenia — blok przedsionkowo-komorowy (zaburzenie przewodzenia impulsów między przedsionkami a komorami, może wymagać wszczepienia rozrusznika), blok odnóg pęczka Hisa (zaburzenie przewodzenia w komorach, widoczne w EKG).

Inny podział arytmii serca może prezentować się następująco:

• łagodne arytmie: niemiarowość zatokowa, sporadyczne ekstrasystolie;
• umiarkowanie groźne arytmie: migotanie przedsionków, trzepotanie przedsionków, które zwiększają ryzyko udaru;
• zagrażające życiu arytmie: częstoskurcz komorowy, migotanie komór, które wymagają natychmiastowej interwencji.

Rozpoznaniem rodzaju arytmii powinien zajmować się doświadczony lekarz kardiolog, bazując oczywiście na szczegółowej diagnostyce, w tym przede wszystkim na wynikach badań EKG i ECHO serca.

Objawy arytmii serca – jak rozpoznać zaburzenia rytmu?

Najczęstsze objawy wskazujące na arytmię serca to:

• kołatanie serca – uczucie, że serce bije zbyt szybko, zbyt wolno lub „przeskakuje”;
• zawroty głowy i omdlenia – wynikają z chwilowego niedotlenienia mózgu;
• duszność – trudności w oddychaniu, zwłaszcza przy wysiłku;
• zmęczenie i osłabienie – serce nie pompuje krwi efektywnie, co obniża wydolność organizmu;
• ból lub ucisk w klatce piersiowej – może wskazywać na poważniejsze zaburzenia rytmu serca;
• niepokój i uczucie lęku – częste przy nagłych, silnych kołataniach.

Oczywiście nierzadko niektóre arytmie (np. sporadyczne dodatkowe skurcze) mogą nie dawać żadnych odczuwalnych symptomów. Są wówczas wykrywane zupełnie przypadkowo, na przykład podczas rutynowych badań kontrolnych lub podczas badań wykonywanych przed zabiegami chirurgicznymi.

Przyczyny arytmii serca – co może prowadzić do zaburzeń rytmu?

Arytmie serca mogą wynikać z wielu przyczyn i mogą mieć rozmaite podłoże. Często ich przyczynami lub poważnymi czynnikami ryzyka są:

• choroby serca i układu krążenia — np. choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, wady zastawkowe, blizny po zawale serca;
• zaburzenia metaboliczne i elektrolitowe — np. niedobór lub nadmiar potasu, magnezu, wapnia, nadczynność tarczycy, cukrzyca;
• czynniki zewnętrzne i styl życia — zwłaszcza stres i silne emocje, używki (alkohol, kofeina, nikotyna, narkotyki), niektóre leki (np. przeciwdepresyjne, przeciwarytmiczne, moczopędne mogą wpływać na rytm serca), przemęczenie i brak snu;
• czynniki genetyczne i wrodzone — np. wrodzone zaburzenia przewodzenia (zespół Wolffa-Parkinsona-White’a), dziedziczne choroby mięśnia sercowego;
• inne — np. infekcje wirusowe lub bakteryjne, starzenie się organizmu (naturalne zmiany w sercu zwiększają ryzyko zaburzeń rytmu).

Arytmie mogą więc wynikać zarówno z chorób przewlekłych, wrodzonych lub wad anatomicznych, jak i po części ze stylu życia.

Jak diagnozuje się arytmię serca? Badania

Podstawą diagnostyki arytmii serca jest EKG (elektrokardiogram), Holter EKG oraz test wysiłkowy (tzw. EKG wysiłkowe). EKG to zdecydowanie podstawowe badanie rejestrujące impulsy elektryczne serca. Pozwala wykryć tachykardię, bradykardię, migotanie przedsionków czy bloki przewodzenia. Może jednak nie zawsze uchwycić epizodyczne arytmie. Holter EKG to badanie bardziej szczegółowe, ponieważ całodobowe lub kilkudniowe. Obejmuje monitorowanie pracy serca za pomocą przenośnego urządzenia. Umożliwia wykrycie arytmii pojawiających się sporadycznie, np. w nocy czy podczas wysiłku.

Test wysiłkowy (EKG wysiłkowe) ocenia reakcję serca na obciążenie i wykrywa arytmie związane z aktywnością fizyczną. Badanie przeprowadza się podczas kontrolowanego wysiłku na bieżni lub rowerze.

Kolejnym istotnym badaniem jest echokardiografia (ECHO serca). To inaczej USG serca, które pokazuje budowę i funkcję mięśnia sercowego. Pomaga ocenić, czy arytmia wynika z wad strukturalnych serca.

Uzupełnieniem profesjonalnej diagnostyki kardiologicznej często są badania krwi

(elektrolity takie jak potas, magnez, wapń, których zaburzenia mogą powodować arytmie, hormony tarczycy, jako że nadczynność tarczycy sprzyja tachyarytmiom oraz markery sercowe, np. troponiny, przy podejrzeniu uszkodzenia mięśnia sercowego), jak również inne badania specjalistyczne (np. rezonans magnetyczny serca).

Leczenie arytmii serca – jakie są dostępne metody?

Arytmię serca można leczyć farmakologicznie bądź chirurgicznie. W farmakologii stosuje się zwykle leki przeciwarytmiczne, które regulują przewodzenie impulsów elektrycznych w sercu (np. amiodaron, propafenon), beta-blokery, które zwalniają rytm serca i zmniejszają ryzyko tachyarytmii, a także antykoagulanty (leki przeciwzakrzepowe) stosowane przy migotaniu przedsionków, aby zmniejszyć ryzyko udaru mózgu.

Leczenie zabiegowe to przede wszystkim kardiowersja elektryczna (krótkie impulsy elektryczne przywracają prawidłowy rytm serca), ablacja (małoinwazyjny zabieg, w którym niszczy się fragment tkanki serca odpowiedzialny za nieprawidłowe impulsy), a ostatecznie wszczepienie rozrusznika serca stosowane przy bradykardii.

Każdy pacjent z arytmią serca powinien zwrócić uwagę na styl życia. Czego unikać przy arytmii serca? Przede wszystkim używek, braku ruchu, tłuszczów trans i cukrów prostych w diecie, stresu. Liczy się zdrowa dieta i aktywność fizyczna, kontrola chorób towarzyszących – a w szczególności nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, otyłości, chorób tarczycy.

Bibliografia

1. Sułkowska M., Arytmie 2025 - rozwiązania jutra, 2025.
2. Prokopowicz D., Baranowski R., Jaka to arytmia, czyli diagnostyka i dalsze postępowanie, Choroby Serca i Naczyń 2010, tom 7, nr 4, 207–210.