Borelioza – objawy, diagnostyka, leczenie

Co to borelioza?

Borelioza (znana też jako choroba z Lyme lub krętkowica kleszczowa) to groźna choroba. To najczęściej rozpoznawana choroba przenoszona przez kleszcze. Niestety w Polsce liczba zgłaszanych zachorowań na boreliozę zwiększa się z roku na rok i oscyluje na poziomie kilkunastu tysięcy przypadków rocznie. Dowiedź się więcej na temat boreliozy, jej objawów, metod diagnostycznych oraz dostępnych sposobów leczenia. Dzięki temu będziesz już wiedział, jak reagować, w sytuacji zakażenia!

Borelioza to wieloukładowa, zakaźna choroba odzwierzęca. Jest bezpośrednim skutkiem ukłucia kleszcza i zarażenia krętkami (bakteriami). Warto wiedzieć, ze nie każde ugryzienie kleszcza powoduje boreliozę. Choroba wywoływana jest przez spiralne bakterie z rodzaju borrelia (np. burgdorferi lub garinii), których głównym rezerwuarem są ssaki (głównie gryzonie z rodziny nornikowatych i myszowatych) i ptaki. Kleszcze zakażają się bakteriami, żywiąc się krwią zakażonych zwierząt, a następnie przenoszą bakterie na ludzi wraz ze śliną.

Gdzie można zarazić się boreliozą w Polsce?

Chociaż wydaje się, że borelioza to choroba, która spotyka przede wszystkim osoby przebywające często w lasach (np. grzybiarzy), prawda jest nieco inna. Kleszcze to owady, które występują nie tylko w zagajnikach leśnych, ale także w parkach i na łąkach. Te pajęczaki lubią wysokie trawy i gęste krzewy, gdzie mogą ukryć się, czekając na kolejnego żywiciela.

Według najnowszych badań najwięcej zarażonych boreliozą kleszczy znajduje się na wschodzie kraju oraz w centrum Polski. Szacuje się, że w województwach mazowieckim, lubelskim, podkarpackim oraz warmińsko-mazurskim odsetek pajęczaków przenoszących bakterię boreliozy wynosi nawet 60-70%.

Borelioza z Lyme – objawy wtórne

Niezdiagnozowana i nieleczona borelioza rozwija się dynamicznie, atakując różne organy. Zazwyczaj występuje w kilku stadiach cechujących się różnymi objawami klinicznymi. 

W ciągu 2 tygodni do kilku miesięcy od zakażenia pojawiają się objawy wtórne. W tym stadium krętki wędrują do różnych narządów, wykorzystując zarówno układ krwionośny, jak i układ limfatyczny człowieka. 

Osoba zakażona może doświadczać następujących objawów:

• gorączka,
• nudności,
• nawracające bóle głowy,
• ogólne osłabienie,
• bóle mięśniowe,
• może powtórnie pojawiać się rumień wędrujący – zwykle mniejszy,
• zapalenie tęczówki,
• upośledzenie słuchu,
• porażenia nerwów.

Borelioza z Lyme – objawy późne

Nieleczona borelioza może przebiegać przez wiele lat utajona i nie dając żadnych objawów. Zakażenie może w każdej chwili dać o sobie znać i niespodziewanie zaatakować układ nerwowy, oczy, mięśnie oraz stawy. 

Do najczęstszych objawów późnej boreliozy należą:

• przewlekłe zapalenie stawów zwykle przebiegające z zajęciem kolan,
• czuciowa neuropatia obwodowa,
• pogorszenie pamięci, zmiany nastroju, problemy ze snem,
• objawy związane z zakażaniem danych narządów (np. skóry: przewlekłe zanikowe zapalenie skóry; układu nerwowego: neuroborelioza).

 Borelioza z Lyme – diagnostyka

Wykonywanie diagnostyki laboratoryjnej w kierunku boreliozy po ukąszeniu przez kleszcza jest uzasadnione. Wynika to z faktu, że najbardziej charakterystyczny objaw choroby, czyli rumień po kleszczu, zwany wędrującym, nie występuję zawsze. Co więcej, rumień może uwidocznić się na innych częściach ciała, poza miejscem ukąszenia i przez to łatwo go nie zauważyć. 

Wcześniej wykryta choroba, większa skuteczność terapii, natomiast rozpoznanie choroby z Lyme na późniejszych etapach wiąże się z większymi trudnościami w jej zwalczaniu oraz leczeniu.

W Salve w Łodzi wykonasz innowacyjny test LymeDetect, który może przyczynić się do rozpoznania boreliozy już w pierwszych 3 tygodniach od zakażenia. Badanie LymeDetect polega na równoczesnej ocenie odpowiedzi humoralnej (wytwarzaniu przeciwciał IgM i IgG swoistych dla bakterii Borrelia) oraz ocenie odpowiedzi typu komórkowego (limfocytów T wydzielających interferon w odpowiedzi na kontakt z antygenami Borrelia). 

Test może wykonać każdy podejrzewający u siebie zakażenia krętkami boreliozy. W szczególności jest on zalecany osobom, które zostały ukąszone przez kleszcza i doświadczają niespecyficznych objawów (np. zmęczenie, bóle mięśni i stawów, bóle głowy), mogące występować w przebiegu tej choroby. Badanie polega na pobraniu próbki krwi żylnej i wykorzystuje metodę immunochemiluminescencyjną (CLIA). Koszt testu LymeDetect to 360 zł i możesz go wykonać w każdej Przychodni Salve od poniedziałku do środy.

W późniejszych stadiach choroby do rozpoznania boreliozy wymagane są poza objawami klinicznymi rozsiewu krętków odpowiednie badania laboratoryjne (serologiczne), które potwierdzą zakażenie. Badania serologiczne wykonywane w boreliozie są dwuetapowe – standardem jest wykonanie badań metodą ELISA, a następnie potwierdzenie ich testem Western blot.

Borelioza przewlekła, czyli czym jest neuroborelioza?

Neuroborelioza to etap rozwiniętej już boreliozy z objawami późnymi, kiedy doszło do zajęcia układu nerwowego przez bakterie. Warto wiedzieć, że neuroborelioza może dotyczyć zarówno ośrodkowego układu nerwowego (mózg i rdzeń kręgowy), jak i obwodowego układu nerwowego.

Objawami neuroboreliozy mogą być:

• ból głowy,
• gorączka,
• nadwrażliwość na światło,
• zaburzenia świadomości,
• zaburzenia chodu
• sztywność karku. 

Nieleczona neuroborelioza może przynieść poważne problemy zdrowotne, takie jak zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, które wymaga leczenia szpitalnego. Inne powikłania to także porażenie nerwu twarzowego (jednostronne lub na całą twarz) lub zapalenie korzeni nerwów rdzeniowych.

Jak zapobiegać boreliozie?

Niestety aktualnie nie jest dostępna żadna szczepionka przeciwko boreliozie. Najskuteczniejszą ochroną przed chorobą jest unikanie ugryzienia przez kleszcze. W związku z tym, że ukłucie przez kleszcza nie powoduje bólu, po pobycie w lecie lub parku należy dokładnie obejrzeć całe ciało. 

W przypadku zauważenia kleszcza istotne jest jak najszybsze jego usunięcie oraz zdezynfekowanie miejsca ukąszenia. Skórę należy dokładnie obserwować przez kolejne dni. Kleszcza można usunąć samodzielnie za pomocą specjalnej pęsety, jednak zaleca się wizytę u lekarza rodzinnego w celu obejrzenia rany. 

Borelioza – leczenie

Ze względu na fakt, że borelioza atakuje różne organy diagnostykę zlecić może zarówno specjalista chorób zakaźnych, jak i neurolog, okulista lub dermatolog. Z leczeniem choroby z Lyme specjalizuje się Poradnia Chorób Zakaźnych Salve. 

Duże znaczenie w skutecznym leczeniu boreliozy ma wyeliminowanie zakażenia krętkami. Niezależnie od stadium choroby stosuje się antybiotykoterapię, trwająca zazwyczaj 21-28 dni. Leczenie ma największą skuteczność w początkowej fazie rozwoju choroby. 

Typ podawanego antybiotyku i długość terapii w przypadku zakażenia boreliozą zależą od rodzaju objawów klinicznych i fazy choroby. Szybko wyleczona choroba nie zostawia szkód w organizmie. Poza antybiotykoterapią stosuje się leczenie objawowe, które łagodzi dolegliwości towarzyszące boreliozie, np. niesteroidowe leki przeciwzapalne w leczeniu zapalenia stawów.

Co robić, aby unikać zarażenia boreliozą?

Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia boreliozą, przede wszystkim zaleca się unikanie kontaktu z kleszczami. Warto nosić odzież zakrywającą ciało podczas spacerów w lesie i wysokiej trawie oraz stosować repelenty odstraszające owady. 

Po powrocie do domu należy dokładnie obejrzeć całe ciało i usunąć ewentualne kleszcze jak najszybciej – samemu lub z pomocą lekarza czy pielęgniarki. Szybka reakcja i profilaktyka skutecznie zmniejszają ryzyko zakażenia.

Ważne jest również dbanie o ogród – przycinanie trawy i usuwanie liści ogranicza miejsca bytowania kleszczy dookoła domu. Warto pamiętać, że kleszcze pojawiają się nie tylko w gęstych lasach, ale też na łąkach, trawnikach i na działkach.