Czym jest tętniak? Przyczyny, objawy, leczenie i powikłana

Tętniaki i inne choroby układu sercowo-naczyniowego stanowią realne zagrożenie życia pacjenta i wymagają nie tylko wczesnej diagnostyki, ale i stałego monitorowania. Przy pęknięciu tętniaka bardzo szybko może dojść do zgonu. Diagnostyką i leczeniem tego typu zmian zajmuje się chirurg naczyniowy, z którym zawsze warto się skonsultować.

Co to jest tętniak?

Zgodnie z ogólnie przyjętą definicją, tętniak jest nieprawidłowym obrzękiem i wybrzuszeniem pewnego odcinka ściany naczynia krwionośnego - tętnicy. Tętnice odpowiadają za transport krwi bogatej w tlen do wszystkich narządów i tkanek, krew płynie więc od mięśnia sercowego w kierunku obwodu pod znacznym ciśnieniem. Choć tętniaki mogą wystąpić w dowolnym naczyniu tętniczym, najczęściej diagnozuje się te zlokalizowane w aorcie brzusznej lub aorcie piersiowej, a także w naczyniach mózgu.

Tętniak - przyczyny występowania

Tętniaki tworzą się wówczas, gdy jedna z warstw budujących tętnicę ulegnie w jednym miejscu osłabieniu. Płynąca pod wysokim ciśnieniem krew wypycha na zewnątrz osłabiony fragment tętnicy, tworząc charakterystyczne uwypuklenie. Wraz z upływem czasu, gdy krew w dalszym ciągu przepływa przez naczynie i rozpycha je, zmiana ta powiększa się i może pęknąć. 

Do powstawania tętniaków predysponują czynniki genetyczne, jednak największe znaczenie ma osłabienie ściany tętnicy wskutek urazu, stanu zapalnego, a zwłaszcza miażdżycy i nadciśnienia tętniczego. Do tych natomiast prowadzi w dużej mierze nieodpowiedni styl życia, w tym dieta bogata w sól i tłuszcze nasycone, palenie papierosów, niski poziom nawodnienia czy brak aktywności fizycznej. Zaobserwowano ponadto wzrost częstości zachorowań na tętniaki wśród pacjentów z zespołem Marfana. 

Tętniak - objawy

Tętniaki bardzo długo przebiegają i rozwijają się bezobjawowo, a pacjent dowiaduje się o ich obecności dopiero w momencie ich pęknięcia. Niekiedy jednak mogą wystąpić objawy, choć często nie są kojarzone właśnie z tą chorobą. Zależą one w dużej mierze od lokalizacji tętniaka.

Tętniak aorty jest diagnozowany najczęściej. Może dotyczyć jej części piersiowej lub brzusznej. Tętniak aorty brzusznej objawia się dyskomfortem lub bólem w okolicy pępka, podbrzusza, a niekiedy nawet lędźwi. Nasila się po posiłku, zwłaszcza obfitym. Jeśli jest znaczny (powyżej 4-5 cm), można wyczuć go przez powłokę brzuszną. Z kolei tętniak aorty piersiowej może manifestować się uczuciem ściskania w klatce piersiowej, bólem zamostkowym oraz dusznościami.

Inną groźną formą tętniaka jest tętniak mózgu. Objawy obejmują głównie nagły, silny ból głowy, sztywność karku, ból oczu, nudności, wymioty i zaburzenia świadomości. Towarzyszy temu przyspieszenie częstości oddechów, wzrost tętna oraz światłowstręt. Zmiana może pęknąć zwłaszcza przy sytuacjach stresowych lub wysiłkowych (aktywność fizyczna, seksualna). 

Choć najczęściej występuje właśnie tętniak mózgu i tętniak aorty, objawy mogą dotyczyć również innych lokalizacji, np. tętniaków tętnic podkolanowych czy tętnic biodrowych. Nie są jednak aż tak odczuwalne, jak w powyższych przypadkach. Wielu pacjentów zastanawia się, czy tętniak może się wchłonąć. Niestety, tego typu zmiany naczyniowe nie mają charakteru odwracalnego. Można jedynie zapobiegać ich dalszemu pogłębianiu się.

W razie wątpliwości warto wykonać badania, np. USG doppler naczyń domózgowych czy USG tętnic szyjnych.

Tętniak - rokowania i leczenie

Rokowania zależą w dużej mierze od lokalizacji i wielkości tętniaka. Można żyć z nim komfortowo przez wiele lat, aż w pewnym momencie pęknie, prowadząc do śmierci, jeśli nie zostanie wdrożona natychmiastowa pomoc. Im większy tętniak, tym większe ryzyko pęknięcia. Szczególnym zagrożeniem są tętniaki aorty oraz mózgu. Nie da się natomiast oszacować lat przeżycia - zależą od wielu czynników. 

Jeśli zostanie zdiagnozowany (na podstawie badań obrazowych) tętniak aorty lub tętniak mózgu, leczenie powinno zostać wdrożone jak najszybciej. Podstawą jest modyfikacja stylu życia, zwłaszcza w kontekście nawyków żywieniowych i nałogów, a także farmakoterapia. Tętniaki o niewielkiej średnicy (poniżej 4 cm) nie muszą być operowane, jako że ryzyko pęknięcia jest stosunkowo niskie. Pacjent powinien systematycznie stawiać się na badania kontrolne. Jeśli średnica tętniaka przekracza 5 cm, konieczna staje się operacja. Przeważnie polega na wszyciu w naczynie specjalnej protezy, która ma wzmacniać jego ścianę, zaś w przypadku tętniaków mózgu wykonuje się zabieg klipsowania.