Dysplazja stawów biodrowych u niemowląt - objawy i leczenie

Jedną z najczęściej występujących wad narządu ruchu u niemowląt i noworodków jest dysplazja stawu biodrowego. Szacuje się, że problem ten dotyczy nawet 5-6 % wszystkich dzieci. Bagatelizowanie go może skutkować poważnymi problemami ruchowymi w późniejszym wieku. Dlatego każdy maluch powinien przejść kontrolę wykonaną przez doświadczonego ortopedę dziecięcego.

Co to jest dysplazja stawów biodrowych?

Dysplazja stawów biodrowych u niemowląt oznacza niedorozwój dachu panewki, która powinna obejmować głowę kości udowej i zabezpieczać przed decentracją stawu. Występująca przy tym zwiększona antetorsja szyjki kości udowej i wiotkość torebki stawowej sprzyjają rozwojowi tej wady. W momencie gdy głowa kości udowej znajduje się w panewce, jednak panewka jest płytka, to mamy do czynienia z dysplazją stawu biodrowego.

W skrócie można zatem stwierdzić, że jest to niedostateczny rozwój kości i innych elementów tworzących staw biodrowy, a w szczególności zbyt płytkie i strome brzegi panewki. Do kluczowych czynników ryzyka tego problemu zaliczamy:

• wysoką masę urodzeniową płodu;
• ułożenie pośladkowe płodu podczas porodu;
• czynniki genetyczne, na które nie mamy wpływu;
• nieprawidłową opiekę i pielęgnację, zwłaszcza w pierwszych tygodniach życia, w tym np. pociąganie dziecko za nóżki podczas zmiany pieluszki lub zabawy;
• płeć żeńską.

Dysplazja powinna być rozpoznana jak najszybciej. Wówczas leczenie ulega skróceniu, a ewentualne powikłania nie są tak groźne.

Objawy dysplazji stawów biodrowych u niemowląt

Jeśli zdiagnozowana zostanie dysplazja stawu biodrowego u niemowląt, stopnie patologii mogą ułatwić dobór optymalnej metody terapeutycznej. Prezentują się następująco:

• I - prawidłowe stawy biodrowe;
• II A - stawy biodrowe fizjologicznie niedojrzałe, zwykle występują do 12. tygodnia życia i stabilizują się po tym okresie;
• II B - staw biodrowy dysplastyczny, bez przemieszczania się poza panewkę;
• II C - staw biodrowy dysplastyczny krytyczny, duża niedojrzałość stawu;
• II D - staw biodrowy niestabilny, głowa kości udowej przemieszcza się poza panewkę;
• III - staw biodrowy podwichnięty;
• IV - staw biodrowy zwichnięty.

Dodatkowe objawy dysplazji stawu biodrowego występujące u noworodków i niemowląt (dzieci do ukończenia 1. roku życia) to przede wszystkim:

• pogłębienie i zaczerwienienie pachwiny;
• ograniczenie ruchu odwodzenia biodra;
• asymetria układania kończyn dolnych;
• układanie całego ciała w literę C;
• wtórna plagiocefalia - deformacja czaszki u niemowląt polegająca na asymetrycznym spłaszczeniu główki dziecka;
• układanie głowy w rotacji ciągle w jednym kierunku;
• asymetrie niektórych fałdów, szczególnie fałdów udowo-pośladkowych.

Jeśli leczenie dysplazji bioder nie zostanie wprowadzone w odpowiednim momencie, wada nie wykaże tendencji do samoistnej korekcji. Wręcz przeciwnie, spowoduje utrwalone patologie w obrębie narządu ruchu. Wówczas obserwując odcinek lędźwiowy kręgosłupa u dziecka samodzielnie stojącego, zauważyć można m.in. nadmierną lordozę i wystający brzuch. Przy stopniu IV miejsce ma utykanie, natomiast przy wadzie obustronnej zauważalny jest chód kaczkowaty.

Diagnoza dysplazji stawów biodrowych u niemowląt

Każdy rodzic powinien zdawać sobie sprawę z tego, jak poważnym problemem dla rozwoju jest dysplazja stawu biodrowego u niemowląt. Objawy często są niezauważalne dla mniej doświadczonych osób, dlatego warto zwrócić się do pediatry lub ortopedy dziecięcego. Stawiają oni wstępne rozpoznanie na podstawie występujących objawów - Barlowa i Ortolaniego.

Równie ważne są badania obrazowe. USG bioderek stało się badaniem z wyboru, ponieważ obrazuje zarówno kość, jak i tkanki chrzęstne, z których w znacznej mierze zbudowany jest staw w wieku niemowlęcym. Innym badaniem przy dysplazji bioder jest RTG. RTG wykonuje się jednak dopiero u dzieci w 10.-11. miesiącu życia, kiedy w obrazie USG nie widać już całego dachu panewki.

Jak wygląda leczenie dysplazji stawów biodrowych?

Korekcja dysplazji stawu biodrowego u noworodków najczęściej następuje bardzo szybko, ponieważ hormony produkowane podczas porodu powodują wiotkość i rozluźnienie więzadeł. To zaś wspomaga powrót głowy kości udowej w docelowe miejsce, czyli do panewki. W takim przypadku u najmłodszych pacjentów wystarcza uprząż, która utrzymuje głowę kości udowej w panewce stawu w ustawieniu stabilnym. Najbardziej powszechne są szelki Pavlika (szelki odwodzące). Zaleca się stosowanie ich przez całą dobę, przez
okres 6–12 tygodni.

W przypadku dzieci od 6. do 18. miesiąca życia leczenie jest już nieco bardziej skomplikowane. W zależności od zaawansowania problemu i kwalifikacji lekarza wykonuje się m.in. podcięcie przywodzicieli, repozycję biodra w znieczuleniu, a nawet założenie opatrunku gipsowego. Popularnością u dzieci w tym wieku wciąż cieszy się wyciąg Bryanta, stosowany u niemowląt w czasie pierwszych dwóch tygodni leczenia dysplazji ze zwichnięciem stawu biodrowego. Ma na celu rozciągnięcie mięśni otaczających zwichnięty staw oraz zbliżenie głowy kości udowej do okolicy środka panewki.

Rola rehabilitacji i opieki po leczeniu

Jeśli zdiagnozowana zostanie dysplazja stawu biodrowego u niemowląt, leczenie wyżej opisane nie będzie wystarczające, choć jest podstawą prowadzonych działań. Ich uzupełnienie stanowi natomiast rehabilitacja. Obejmuje przywracanie właściwego napięcia mięśniowego, przeciwdziałanie powikłaniom unieruchomienia, wzmacnianie mięśni oraz stymulowanie rozwoju psychoruchowego. Warto rozpocząć ją natychmiast po uzyskaniu zielonego światła od lekarza pediatry. Dzięki niej dziecko będzie rozwijać się prawidłowo na każdej płaszczyźnie oraz uniknie nawrotu wady w przyszłości.

Znaczenie wczesnej diagnozy - podsumowanie

Uważa się, że im wcześniej wprowadzone zostanie leczenie, tym większe rokowania w aspekcie pełnej sprawności i prawidłowego rozwoju narządu ruchu dziecka. Leczenie możliwe jest zaś dopiero po postawieniu diagnozy. Właśnie dlatego każdy rodzic powinien pamiętać, aby poddać swoje dziecko badaniom diagnostycznym najwcześniej, jak to możliwe.

Najczęściej rekomenduje się wykonanie USG bioderek w okolicach 6. tygodniu życia dziecka (jednak nie później niż po ukończeniu 12. tygodni).