Endoproteza (alloplastyka) kolana - najczęściej zadawane pytania

Alloplastyka stawu kolanowego jest jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów na oddziałach ortopedycznych. Polega na zastąpieniu zużytych własnych powierzchni stawowych sztucznym stawem, czyli endoprotezą. Jako że staw kolanowy jest największym stawem w ciele człowieka, jest jednocześnie najbardziej podatny na zwyrodnienia i uszkodzenia. Operacja endoprotezoplastyki kolana pozwala powrócić do sprawności i wyeliminować ból.

Jak wygląda zabieg endoprotezoplastyki kolana?

Endoprotezoplastyka stawu kolanowego to operacja polegająca na wymianie uszkodzonych elementów stawowych i zastąpieniu ich sztucznymi. Może mieć charakter całkowity (wymienia się cały staw) lub częściowy (wymienia się jedynie uszkodzone elementy stawu). Wszystko odbywa się w znieczuleniu od pasa w dół i w niedokrwieniu — na kończynę dolną zakładana jest opaska tamująca krwawienie. Zabieg trwa do 2 godzin.

Endoprotezoplastyka kolana rozpoczyna się od wykonania przez chirurga ortopedę nacięcia na kolanie (10-20 cm) i przesunięcia rzepki na bok, aby uwidocznić wnętrze stawu. W dalszej kolejności usuwa on obie łąkotki i więzadło krzyżowe przednie (ACL), a także zniszczone części stawu kolanowego. Następnie zastępuje je metalowymi, sztucznymi odpowiednikami, czyli endoprotezą. Wprowadza do kolana dreny, zaszywa ranę i nakłada odpowiedni opatrunek.

Jak długo należy zostać w szpitalu po operacji kolana?

Pobyt w szpitalu po wymianie stawu kolanowego trwa średnio 5-7 dni. To okres, w którym specjaliści obserwują wstępne procesy gojenia się, aby jak najszybciej wychwycić ewentualne powikłania. Zadaniem fizjoterapeutów pracujących w szpitalu jest przygotowanie pacjenta do samodzielności i udzielanie mu zaleceń dotyczących aktywności po wyjściu z placówki.

Kiedy potrzebna jest endoproteza kolana?

Najczęstsze wskazania do wymiany stawu kolanowego to:

• zaawansowana pierwotna i wtórna choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego;
• silny ból w stawie kolanowym uniemożliwiający codzienne funkcjonowanie i ograniczający sprawność ruchową;
• mały zakres ruchomości w kolanie ze znacznym stopniem destrukcji powierzchni stawowych;
• duża niestabilność lub podwichnięcie stawu;
• zniszczenie powierzchni stawowych kolana wskutek rozmaitych procesów patologicznych, np. w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów.

Zabieg wykonuje się jednak wyłącznie wtedy, gdy inne metody leczenia zachowawczego oraz drobne zabiegi inwazyjne nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, zwłaszcza w zakresie bólu oraz utrzymania codziennej aktywności upośledzonej z powodu utraty funkcji zwyrodniałego stawu kolanowego. Decyzję o kwalifikacji pacjenta do zabiegu podejmuje lekarz ortopeda po zapoznaniu się z historią choroby i analizie badań obrazowych (zwłaszcza RTG).

Jakie są przeciwwskazania do endoprotezy kolana?

Głównymi przeciwwskazaniami do zabiegu endoprotezoplastyki stawu kolanowego są:

• infekcja stawu lub okolicy operowanej;
• gorączka, zaostrzenie chorób przewlekłych;
• niewydolność mięśniowa (np. niedowłady po udarze mózgu);
• zaburzenia ukrwienia kończyny;
• zaburzenia krzepnięcia krwi;
• zaawansowana, niewyrównana cukrzyca;
• obciążenia internistyczne.

Jako przeciwwskazania względne należy uwzględnić także znaczną osteoporozę, młody wiek pacjenta i dużą otyłość.

Jak wybrać endoprotezę kolana?

Endoprotezy stawu kolanowego dzieli się ze względu na sposób związania ich z podłożem kostnym (cementowe lub bezcementowe), a także z uwagi na stopień wiązania elementu piszczelowo-udowego (niezwiązane, półzwiązane i zawiasowe). Inny podział wyróżnia protezy całkowite (zastępujące cały staw) oraz częściowe (zastępujące zniszczone części stawu). Właśnie dlatego nie można stwierdzić, która proteza kolana jest najlepsza. Wyboru dokonuje się indywidualnie w przypadku każdego pacjenta — decyzję podejmuje lekarz po wnikliwej analizie przypadku i konsultacji z pacjentem.

Jak długo utrzymuje się ból po operacji stawu kolanowego?

Najsilniejszy ból doświadcza się w ciągu 7 dni od operacji — wówczas warto wspomagać się lekami przeciwbólowymi i chłodnymi okładami. Dolegliwości bólowe utrzymują się do 3 miesięcy, jednak ich charakter jest umiarkowany i stopniowo słabnie. To naturalne odczucia związane z procesami naruszenia tkanek i ich gojenia się.

Jak długo wytrzymuje endoproteza stawu kolanowego?

Średni czas żywotności endoprotezy kolana wynosi około 12-17 lat. Wszystko zależy również od stylu życia oraz rodzaju wybranej protezy. Zabiegu całkowitej endoprotezoplastyki nie zaleca się osobom poniżej 45. roku życia właśnie przez wzgląd na nieuniknioną konieczność ponownej wymiany stawu po upływie kilkunastu lat.

Czego nie wolno robić po operacji stawu kolanowego?

Przez około 2-3 tygodnie od momentu operacji należy unikać długiego chodzenia i stania, spacerowania i przeciążania operowanej kończyny. Absolutnie przeciwwskazane jest skakanie (nawet zeskakiwanie z łóżka czy stopnia schodu) i dźwiganie ciężkich przedmiotów, ale również krzyżowanie nóg i zakładanie nogi na nogę podczas siedzenia. Nie należy również wykonywać rotacji podudzia, a wszelkie ćwiczenia muszą być wykonywane pod okiem specjalisty.

Rekomenduje się korzystanie z wysokich krzeseł. Siadanie na niskich przedmiotach nie tylko wywołuje większe zgięcie w kolanie, co początkowo nie jest wskazane, ale dodatkowo generuje znacznie większe obciążenie w tym stawie podczas wstawania.

Czy po endoprotezie kolana konieczna jest rehabilitacja?

Pooperacyjne uruchomienie pacjenta oraz aktywna wczesna rehabilitacja wymagają znacznego wysiłku fizycznego. Dlatego istotne jest, aby osiągnąć możliwie najlepszą kondycję jeszcze przed zabiegiem. Zalecenia obejmują m.in. ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową kończyn górnych w celu łatwiejszego chodzenia w asekuracji kul łokciowych, ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego uda oraz trening chodu. W przypadku osób z nadwagą ważna jest redukcja masy ciała.

Rehabilitacja jest niezbędna w każdym przypadku pooperacyjnym. To właśnie ona umożliwia szybki powrót do sprawności i codziennej aktywności życiowej, stanowi profilaktykę powikłań pooperacyjnych (np. zakrzepów) oraz zwiększa równowagę i pewność siebie pacjenta. Specjaliści szacują, że okresem niezbędnym na przywrócenie pełnej sprawności jest około pół roku.

Po jakim czasie należy zacząć rehabilitację po operacji kolana?

Rehabilitacja pooperacyjna ustalana jest w sposób indywidualny, zależnie od fizycznych możliwości pacjenta oraz od szybkości gojenia się rany. Przeważnie jednak podstawowe ćwiczenia wprowadza się już w pierwszym dniu po operacji, aby w ciągu kolejnych dni rozpocząć szybką pionizację pacjenta. Do ukończenia 2. tygodnia dąży się do uzyskania dobrego zakresu ruchomości w stawie kolanowym (0–90°). Jest to punktem wyjścia dla dalszych działań fizjoterapeutycznych — po wyjściu ze szpitala należy jak najszybciej rozpocząć rehabilitację pod okiem doświadczonego specjalisty.

Czy z endoprotezą kolana można uprawiać sport?

Sport po endoprotezoplastyce stawu kolanowego jest możliwy, jednak wymaga odpowiedniego podejścia, indywidualnego planu rehabilitacyjnego oraz świadomości ograniczeń. Przy właściwym planie rehabilitacyjnym i stosowaniu się do zaleceń specjalistów pacjent może wrócić do umiarkowanej aktywności (jazda na rowerze, pływanie, chodzenie po schodach) w bezbolesnych warunkach. Powinno się jednak unikać sportów, które generują duże obciążenia kolan oraz obarczone są dużym ryzykiem upadku. Dobór aktywności warto skonsultować z fizjoterapeutą.

Czy po operacji kolana można pracować fizycznie?

Po operacji kolana jak najbardziej można wrócić do pracy fizycznej — celem operacji jest bowiem przywrócenie pacjenta do normalnego funkcjonowania. Całkowity powrót do pracy następuje zazwyczaj po okresie 3-6 miesięcy, czasami okres ten może ulegać wydłużeniu. Należy również pamiętać, że przeciwwskazane jest skakanie i dźwiganie znacznych ciężarów. Dlatego przed powrotem do pracy warto przeanalizować jej charakter i wykonywane obowiązki zawodowe.