Hipercholesterolemia - przyczyny, objawy, leczenie

Spis treści

• Co to jest hipercholesterolemia?
• Hipercholesterolemia - przyczyny i rodzaje
• Hipercholesterolemia - objawy
• Hipercholesterolemia w ciąży
• Hipercholesterolemia u dzieci
• Metody leczenia
• Hipercholesterolemia - jak zapobiegać?

Co to jest hipercholesterolemia?

Coraz więcej osób dbających o zdrowie i samopoczucie interesuje hipercholesterolemia. Co to jest? To stan charakteryzujący się podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi. Cholesterol jest niezbędny do produkcji hormonów i budowy komórek, jednak jego nadmiar, zwłaszcza „złego” cholesterolu (LDL), może prowadzić do poważnych chorób serca i naczyń krwionośnych. Choroba może mieć charakter wrodzony lub nabyty i często przebiega bezobjawowo, co utrudnia jej wczesną diagnozę.

Hipercholesterolemia - przyczyny i rodzaje

Hipercholesterolemia może mieć różne przyczyny i występuje w dwóch głównych formach: pierwotnej i wtórnej.

Przyczyny hipercholesterolemii:

1. Czynniki genetyczne - w przypadku hipercholesterolemii rodzinnej choroba jest dziedziczona i związana z mutacjami genów odpowiedzialnych za metabolizm cholesterolu;
2. Nieprawidłowa dieta - spożywanie dużych ilości tłuszczów nasyconych i trans (obecnych w tłustym mięsie, przetworzonych produktach i fast foodach) przyczynia się do wzrostu cholesterolu;
3. Brak aktywności fizycznej - siedzący tryb życia sprzyja podwyższonemu poziomowi cholesterolu;
4. Otyłość - nadmiar masy ciała wpływa negatywnie na profil lipidowy krwi;
5. Choroby przewlekłe - cukrzyca, nadciśnienie czy choroby tarczycy mogą przyczynić się do wzrostu cholesterolu;
6. Palenie papierosów i nadmierne spożycie alkoholu - te czynniki również wpływają na wzrost poziomu cholesterolu;

Rodzaje hipercholesterolemii:

1. Hipercholesterolemia pierwotna (wrodzona) – jest spowodowana mutacjami genetycznymi i często występuje rodzinnie. Przykładem jest rodzinna hipercholesterolemia, która może prowadzić do poważnych problemów sercowo-naczyniowych już w młodym wieku;
2. Hipercholesterolemia wtórna (nabyta) – wynika z czynników środowiskowych, takich jak niewłaściwa dieta, brak aktywności fizycznej, otyłość czy choroby przewlekłe.

Rozpoznanie rodzaju hipercholesterolemii jest kluczowe dla wyboru odpowiedniego leczenia i profilaktyki.

Hipercholesterolemia - objawy

Jeśli u pacjenta występuje hipercholesterolemia, objawy często nie pojawiają się we wczesnych stadiach, przez co wiele osób nie zdaje sobie sprawy z wysokiego poziomu cholesterolu we krwi. To właśnie dlatego hipercholesterolemia bywa określana mianem „cichego zabójcy”. Z czasem, gdy poziom cholesterolu pozostaje niekontrolowany, mogą wystąpić charakterystyczne objawy takie jak:

• Xantomy (żółte guzki na skórze) - małe, żółte guzki, które pojawiają się na skórze, zwłaszcza na powiekach, dłoniach, łokciach lub ścięgnach, mogą świadczyć o zaawansowanej hipercholesterolemii;
• Ksanthelazma (żółte plamy wokół oczu) - żółte plamy lub guzki na powiekach, które często występują w wyniku wysokiego poziomu cholesterolu;
• Bóle w klatce piersiowej (dławica piersiowa) - ból w klatce piersiowej spowodowany ograniczonym przepływem krwi do serca, często występujący przy wysiłku fizycznym;
• Zawał serca - w wyniku odkładania się cholesterolu w tętnicach wieńcowych może dojść do zablokowania przepływu krwi, prowadząc do zawału serca;
• Udary mózgu - podwyższony poziom cholesterolu może prowadzić do tworzenia zakrzepów, które blokują naczynia krwionośne w mózgu, powodując udar;
• Dusznica (duszność i zmęczenie) - problemy z oddychaniem oraz szybkie zmęczenie przy wykonywaniu codziennych czynności mogą świadczyć o problemach z sercem związanych z wysokim poziomem cholesterolu.

Te objawy mogą być wskazówką, że poziom cholesterolu we krwi jest zbyt wysoki i wymaga interwencji medycznej.

Hipercholesterolemia w ciąży

Także u kobiet ciężarnych wystąpić może hipercholesterolemia. Co to za stan i dlaczego jest ważne, aby go kontrolować? Hipercholesterolemia w ciąży jest zjawiskiem wymagającym szczególnej uwagi. U kobiet w ciąży poziom cholesterolu naturalnie wzrasta, ponieważ organizm wytwarza większe ilości tej substancji dla prawidłowego rozwoju płodu. Jednak w niektórych przypadkach może wzrosnąć nadmiernie, co prowadzi do problemów zdrowotnych zarówno u matki, jak i dziecka. Podwyższony cholesterol w ciąży może prowadzić do zaburzeń przepływu krwi lub nadciśnienia ciążowego.

Dla płodu zbyt wysoki poziom cholesterolu u matki może wpływać na rozwój naczyń krwionośnych, zwiększając ryzyko chorób serca w przyszłości.

Leczenie hipercholesterolemii w ciąży opiera się głównie na zmianie diety oraz zwiększeniu aktywności fizycznej, zgodnie z zaleceniami lekarza. Stosowanie leków obniżających cholesterol jest zazwyczaj ograniczone w czasie ciąży ze względu na bezpieczeństwo płodu. Po porodzie poziom omawianego związku zazwyczaj wraca do normy. Regularna kontrola stanu zdrowia i konsultacje z lekarzem są kluczowe dla bezpieczeństwa matki i dziecka.

Hipercholesterolemia u dzieci

Hipercholesterolemia, choć często kojarzy się z dorosłymi, dotyczy również dzieci i młodzieży. Kluczowe przyczyny hipercholesterolemii u dzieci:

• Czynniki genetyczne (rodzinne) - najczęstszą przyczyną jest hipercholesterolemia rodzinna, w której poziom cholesterolu LDL (tzw. "złego" cholesterolu) jest bardzo wysoki od dzieciństwa;
• Niezdrowa dieta - dieta bogata w tłuszcze nasycone, fast foody, a uboga w owoce, warzywa i pełnoziarniste produkty;
• Otyłość - dzieci z nadwagą lub otyłością mają większe ryzyko rozwoju hipercholesterolemii;
• Brak aktywności fizycznej - dzieci prowadzące siedzący tryb życia, spędzające dużo czasu przed ekranem telewizora lub komputera, mają większe ryzyko podwyższonego poziomu cholesterolu;
• Inne czynniki zdrowotne - cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby nerek i inne przewlekłe schorzenia mogą wpływać na poziom cholesterolu u dzieci.

Regularne badania poziomu cholesterolu u dzieci, zwłaszcza jeśli w rodzinie występuje historia chorób serca, mogą pomóc we wczesnej diagnozie i wprowadzeniu odpowiednich działań zapobiegawczych.

Metody leczenia

Jeśli zostanie zdiagnozowana hipercholesterolemia, leczenie powinno zostać wdrożone jak najwcześniej. Podstawowe działania obejmują:

1. Zmiany w diecie - ograniczenie tłuszczów nasyconych, a zwiększenie spożycia błonnika zawartego w owocach, warzywach i produktach pełnoziarnistych;
2. Aktywność fizyczną - regularna aktywność fizyczna poprawia poziom cholesterolu. Zaleca się co najmniej 30 minut umiarkowanego wysiłku fizycznego przez większość dni w tygodniu (np. szybki spacer, jazda na rowerze, pływanie);
3. Utrata wagi - zrzucenie nadmiernej wagi, szczególnie u osób z otyłością, ma kluczowe znaczenie w leczeniu hipercholesterolemii. Utrata nawet kilku kilogramów może znacząco poprawić profil lipidowy;
4. Leki obniżające cholesterol - jeśli zmiany w diecie i stylu życia są niewystarczające, lekarz może przepisać leki obniżające poziom cholesterolu np. Statyny, Inhibitory PCSK9, Ezetymib;
5. Leczenie farmakologiczne w hipercholesterolemii rodzinnej - w przypadku hipercholesterolemii rodzinnej leczenie farmakologiczne jest często konieczne od wczesnych lat życia. Poza statynami i inhibitorami PCSK9 może obejmować także plazmaferezę (sączenie krwi), która pomaga w usuwaniu nadmiaru cholesterolu z organizmu.

Regularne kontrolowanie poziomu cholesterolu we krwi jest kluczowe w leczeniu hipercholesterolemii. Należy wykonywać badania lipidowe co najmniej raz w roku, a w przypadku stosowania leków – częściej, aby ocenić skuteczność leczenia i dostosować dawki.

Hipercholesterolemia - jak zapobiegać?

Zapobieganie hipercholesterolemii opiera się na kilku kluczowych działaniach:

1. Zdrowa dieta, najlepiej ułożona wspólnie z dietetykiem klinicznym, aby nie tylko ograniczała podaż cholesterolu i trójglicerydów, ale i aby nie przyczyniała się do niedoborów pokarmowych;
2. Aktywność fizyczna - dobrze, aby zawierała elementy kardio (aerobowe), np. szybki spacer, pływanie, bieganie;
3. Utrzymanie zdrowej wagi - kontrola masy ciała i redukcja nadwagi znacząco poprawiają profil lipidowy i zmniejszają ryzyko chorób serca;
4. Rzucenie palenia - palenie papierosów obniża poziom HDL i zwiększa poziom LDL, dlatego rzucenie palenia korzystnie wpływa na zdrowie układu krążenia oraz na zdrowie całego organizmu;
5. Ograniczenie alkoholu - umiarkowane spożycie alkoholu (maksymalnie jeden drink dziennie dla kobiet, dwa dla mężczyzn) zapobiega podwyższeniu poziomu trójglicerydów. Rekomenduje się jednak całkowitą rezygnację z alkoholu;
6. Regularne badania - lipidogram pozwala monitorować poziom cholesterolu i wczesne wykrywanie zaburzeń lipidowych, umożliwiając szybkie działanie.

W większości przypadków mamy realny wpływ na własny poziom cholesterolu. Jeśli jest on wysoki, stanowi udokumentowany czynnik ryzyka wielu poważnych chorób, także tych zagrażających życiu. To główny powód, dla którego powinniśmy dbać o prawidłowy lipidogram.