Infekcje dróg moczowych - jak ich unikać?

Spis treści:

Czym są infekcje dróg moczowych i kto jest na nie narażony?

Infekcje dróg moczowych zwane są również zakażeniem układu moczowego (ZUM). To stan kliniczny wywołany obecnością drobnoustrojów w drogach moczowych, powodujących miejscową lub ogólnoustrojową reakcję zapalną, wraz z towarzyszącymi objawami. Infekcja dróg moczowych może być:

• niepowikłana - ostre zakażenie dolnych (zapalenie pęcherza moczowego) lub górnych (odmiedniczkowe zapalenie nerek) dróg moczowych, ograniczone do kobiet niebędących w ciąży bez istotnych anatomicznych i czynnościowych nieprawidłowości w układzie moczowym ani współistniejących chorób predysponujących do zakażeń;
• powikłana - zakażenie w każdej postaci u wszystkich mężczyzn, kobiet ciężarnych, pacjentek z istotnymi anatomicznymi lub czynnościowymi zaburzeniami układu moczowego, z obecnością cewników w drogach moczowych, z chorobami nerek i/lub innymi współistniejącymi stanami osłabiającymi układ odpornościowy, takimi jak cukrzyca, immunosupresja, zaawansowany wiek.

Na infekcję narażony jest tak naprawdę każdy człowiek, choć ryzyko jest znacząco wyższe w przypadku kobiet, u których anatomiczna długość cewki moczowej jest po prostu krótsza. Tym samym bakterie i inne patogeny mają krótszą drogę do pokonania, by przedostać się do dalszych odcinków dróg moczowych. Zdecydowanie najczęściej mamy do czynienia z infekcjami bakteryjnymi.

Typowe objawy ZUM - jak je rozpoznać?

Infekcje układu moczowego należą do najczęstszych infekcji na świecie. Klasycznymi objawami zakażenia dolnych dróg moczowych u pacjentów dorosłych są:

• ból cewki moczowej i podbrzusza odczuwany w trakcie mikcji;,
• uczucie parcia na mocz, nawet tuż po skorzystaniu z toalety;
• częstomocz;
• nykturia (nocne oddawanie moczu);
• uczucie niepełnego opróżniania pęcherza moczowego;
• dyskomfort w dolnej części brzucha.

W przypadku kobiet dodatkowo pojawić się może suchość pochwy oraz ból i dyskomfort w trakcie współżycia. Zapalenie pęcherza moczowego ze współistniejącym krwiomoczem rozwija się nawet u 10% pacjentów - wówczas po oddaniu moczu widać w nim śladowe ilości krwi lub ma ono różowe zabarwienie. Przy infekcjach bardziej zaawansowanych lub dotyczących górnych dróg moczowych (zwłaszcza odmiedniczkowego zapalenia nerek) dodatkowo wystąpić mogą objawy ogólnoustrojowe, takie jak:

• gorączka;
• dreszcze;
• ogólne złe samopoczucie.

Na koniec warto wspomnieć, że w wywiadzie zdrowotnym w przypadku kobiet istotne są pytania dotyczące upławów, zaś u mężczyzn należy zapytać o obrzęk i ból jąder, ropny wyciek z cewki, ryzykowne zachowania seksualne, przebyte choroby weneryczne.

Przyczyny nawracających infekcji - co sprzyja ich powstawaniu?

Udowodniono, że to właśnie bakteria Escherichia coli jest wiodącym czynnikiem etiologicznym we wszystkich postaciach infekcji układu moczowego, bez względu na płeć czy wiek pacjentów. Wywołuje do 90% wszystkich zakażeń dróg moczowych. Druga pod względem częstości wywoływania infekcji jest pałeczka jelitowa Klebsiella pneumoniae.

Szacuje się, że u dzieci przed 1. rokiem życia ZUM występuje nawet 50-krotnie częściej u dziewczynek i kobiet (81% zachorowań) niż u chłopców i mężczyzn. Szczyt zachorowań obserwuje się u młodych, aktywnych seksualnie kobiet w wieku 18-24 lat. Różnice anatomiczne w budowie układu moczowego obu płci mają niewątpliwy wpływ na te rozbieżności. Cewka moczowa kobiet jest krótsza, ma zaledwie 3-5 cm, podczas gdy u mężczyzn długość jej wynosi nawet do 20 cm. Bakterie w przypadku kobiet mają krótszą drogę do pokonania.

Jedynie u seniorów infekcje są bardziej zbliżone pod kątem częstości występowania, co może wiązać się z zaburzeniami odpływu moczu u mężczyzn ze względu na powiększenie gruczołu krokowego. Czynnikami ryzyka sprzyjającymi nawracającym infekcjom dróg moczowych są:

• współżycie podczas menstruacji;
• niedostateczna higiena okolic intymnych po skorzystaniu z toalety;
• mycie okolic intymnych zbyt agresywnymi, chemicznymi preparatami;
• cewnikowanie pęcherza moczowego;
• antybiotykoterapia o charakterze przewlekłym;
• picie zbyt małej ilości wody w ciągu dnia w dłuższej perspektywie czasu;
• ciąża i połóg w przypadku kobiet;
• zastój moczu np. w związku z nietrzymaniem moczu lub pęcherzem reaktywnym;
• choroby układu moczowego, np. zapalenie nerek, nefropatia.

Dość powszechnym problemem jest też błędna technika wycierania okolic intymnych po defekacji. Kierunek ruchu papieru toaletowego powinien odbywać się od cewki moczowej do odbytu, nigdy odwrotnie, co sprzyja przenoszeniu się bakterii kałowych do cewki moczowej.

Skuteczna profilaktyka - jak chronić się na co dzień?

Aby znacznie zmniejszać ryzyko infekcji dróg moczowych, warto:

• pić większą ilość płynów w ciągu dnia w celu zwiększenia diurezy, co sprzyja “wypłukiwaniu” patogennych bakterii z układu moczowego;
• odbyć mikcję przed snem oraz po odbyciu stosunku seksualnego;
• właściwie podcierać się w toalecie (od przodu do tyłu);
• unikać zaparć, sprawdzi się więc zdrowa, zbilansowana dieta, suplementacja, systematyczna aktywność fizyczna i redukcja nadwagi;
• nosić przewiewną bieliznę najlepiej wykonaną z naturalnych materiałów (len, bawełna), jak również systematycznie, codziennie zmieniać bieliznę;
• utrzymywać higienę osobistą i myć okolice intymne specjalnymi preparatami.

Kobiety w okresie menopauzy mogą rozważyć dopochwowe podawanie estrogenów, co zmniejsza w pewnym stopniu ryzyko infekcji dróg moczowych. Nie zaleca się natomiast rutynowego stosowania probiotyków w profilaktyce ZUM. Jako metody domowe sprawdzić się mogą:

• preparaty żurawiny lub picie naparów żurawinowych;
• preparaty ziołowe: liść mącznicy, korzeń mniszka lekarskiego, liść rozmarynu, korzeń lubczyku i ziele centurii;
• fizjoterapia uroginekologiczna w przypadku nietrzymania moczu, obniżenia narządów rodnych, nietrzymania gazów i stolca, innych problemów intymnych.

Jeśli infekcje dróg moczowych mają charakter nawracający, należy udać się do lekarza urologa.

Kiedy warto zgłosić się do lekarza z infekcją dróg moczowych?

Co na infekcje dróg moczowych sprawdzi się najlepiej? Jeśli mają one charakter przewlekły lub nawracający, zdecydowanie należy udać się do specjalisty. Jeśli zostaną stwierdzone infekcje dróg moczowych, leczenie powinno zostać wprowadzone szybko - bez względu na to, czy będzie to leczenie profesjonalne, zalecone przez lekarza, czy może praktykujemy domowe metody (w łagodniejszych przypadkach).

Wizyta u lekarza wskazana jest zwłaszcza wtedy, gdy pojawią się niepokojące objawy takie jak: ogólne złe samopoczucie, krwiomocz, gorączka, wymioty, silne bóle brzucha lub okolicy lędźwiowej grzbietu (tam znajdują się bowiem nerki), niemożność oddania moczu przez dłuższy czas. Wizyta jest też istotna w każdym przypadku u kobiet ciężarnych oraz pacjentów ze skrajnymi spadkami odporności. Wskazanie stanowią również infekcje przewlekłe i nawracające.