Jak rozpoznać wadę wzroku?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) na całym świecie aż 253 mln ludzi zmaga się z umiarkowanymi lub poważnymi wadami wzroku, a wartość ta ma tendencję wzrostową. Dlatego każdy współczesny człowiek powinien wiedzieć, jak rozpoznać wadę wzroku u siebie oraz u swojego dziecka. Pomocne są systematyczne kontrole okulistyczne, jednak podstawę stanowi wysoka świadomość w tym zakresie.

Jak rozpoznać wadę wzroku?

Elementem profilaktyki wad wzroku są systematyczne badania kontrolne. Należy jednak zaznaczyć, że spore znaczenie ma ograniczenie oglądania telewizji, korzystania z komputera i smartfona (zwłaszcza u dzieci) oraz zdrowa dieta. 

Dwiema najczęściej diagnozowanymi wadami wzroku są krótkowzroczność i nadwzroczność. W pierwszym przypadku problem dotyczy niewyraźnego widzenia przedmiotów umiejscowionych daleko, czego przyczyną jest zbyt wypukła krzywizna rogówki i soczewki. W efekcie obraz tworzy się przed siatkówką, a nie bezpośrednio na niej, co ma miejsce przy prawidłowym widzeniu. O wadzie tej świadczą przeważnie objawy takie jak:

• zamglone, niewyraźne widzenie przedmiotów dalej zlokalizowanych, przy czym ich przybliżanie do twarzy poprawia tę ostrość;
• mrużenie oczu podczas spoglądania w dal, co zwykle nieco poprawia ostrość obserwowanych obiektów;
• problem z oceną odległości przedmiotów — np.stojąc na pasach, jadące auto wydaje się być bliżej lub dalej, niż jest w rzeczywistości.

Nadwzroczność odnosi się do niewyraźnego widzenia przedmiotów umiejscowionych blisko, przy czym te zlokalizowane dalej są dobrze widoczne. Przyczyną tego zjawiska jest zbyt krótka gałka oczna, wskutek czego obraz skupia się za siatkówką, a nie na niej. Objawami typowymi dla nadwzroczności są m.in.:

• mrużenie oczu i niewyraźne widzenie podczas czytania, pisania, oglądania przedmiotów znajdujących się tuż przed twarzą, przy czym oddalanie tych przedmiotów poprawia ich ostrość;
• częste bóle głowy;
• skłonność do zezowatego ustawiania oczu.

Konsekwencjami nieskorygowanych wad wzroku są również:

• bóle oczu;
• suchość oczu i uczucie piasku pod powiekami;
• nadmierne łzawienie oczu;
• podwójne widzenie;
• częste mroczki przed oczami, zwłaszcza przy dłuższym wykonywaniu monotonnej czynności, do której niezbędne jest intensywne używanie wzroku;
• ubytki obrazu w polu widzenia;
• przewlekłe zaczerwienienie spojówek;
• odczuwalne zmęczenie oczu, które ustępuje po zamknięciu powiek.

Przy występowaniu jakichkolwiek powyższych dolegliwości konieczna jest wizyta u okulisty. Już podstawowe badania wzroku są w stanie wykryć nieprawidłowości.

Jak rozpoznać astygmatyzm?

Astygmatyzm to szczególna wada wzroku, której przyczyny wciąż nie zostały do końca poznane. Uważa się jednak, że ma tendencję do dziedziczenia, dlatego ludzie z tym problemem muszą zwrócić szczególną uwagę na kontrole okulistyczne u swojego dziecka. Astygmatyzm to zaburzenie symetrii obrotowej gałki ocznej, przyczyniające się do powstawania na siatkówce oka obrazu niepunktowego. Jak rozpoznać wadę wzroku tego typu? Charakterystycznymi objawami są:

• zamazane lub podwójne widzenie;
• nieostre widzenie zarówno z bliska, jak i z daleka;
• problem z rozróżnianiem kształtów i liter;
• pogorszenie widzenia przy słabym oświetleniu;
• zniekształcenie i powykrzywianie konturów przedmiotów.

Astygmatyzm, podobnie jak inne wady wzroku, można korygować lub leczyć chirurgicznie. Im wcześniejsze rozpoznanie, tym większa szansa na zahamowanie progresji wady. 

Jak rozpoznać kurzą ślepotę?

Kurza ślepota zwana jest także ślepotą zmierzchową lub nyktalopią. To wada wzroku związana z pogorszeniem jakości widzenia w warunkach niedostatecznego oświetlenia. Innymi słowy, pacjenci z tym problemem widzą niewyraźnie zwłaszcza nocą. Objawy, które są pomocne przy rozpoznaniu, to m.in.:

• niewyraźne widzenie wieczorami, nocą oraz w ciemnych pomieszczeniach;
• niewyraźne widzenie w momencie przejścia z pomieszczenia jasnego, dobrze oświetlonego, do pomieszczenia ze słabym światłem;
• trudności z prowadzeniem auta o zmierzchu lub wykonywaniem innych czynności.

Główną przyczyną kurzej ślepoty jest zwyrodnienie barwnikowe siatkówki, a nie jak wcześniej sądzono — niedobór witaminy A. Choć rzeczywiście może być on jednym z czynników ryzyka.

Jak rozpoznać wadę wzroku u dziecka?

Odrębną kwestią jest to, jak rozpoznać wadę wzroku u dziecka. Należy wiedzieć, że do 3. roku życia występuje fizjologiczna nadwzroczność, wynikająca z małej odległości między rogówką a siatkówką oraz wyjątkowo kulistego kształtu soczewki. Narząd wzroku znajduje się w fazie intensywnego wzrostu. W okolicach 3. roku życia sytuacja ulega unormowaniu, a nadwzroczność powinna samoistnie przeminąć. 

Rozpoznawanie wad wzroku u niemowląt i małych dzieci jest o tyle trudne, że nie są one jeszcze w stanie mówić, a w późniejszym wieku często nie poproszą o pomoc, ponieważ nie mają świadomości, że można widzieć inaczej, a ich widzenie jest błędne. Dlatego rodzice powinni zwracać szczególną uwagę na objawy takie jak:

• nadmierne łzawienie z oczu;
• zaczerwienienie spojówek;
• mrużenie oczu podczas spoglądania na przedmioty zlokalizowane daleko lub blisko (przy astygmatyzmie mrużenie pojawia się zwykle bez względu na odległość przedmiotów);
• wszelkie tiki związane z narządem wzroku;
• zezowate ustawienie jednego oka lub obu;
• brak śledzenia wzrokiem interesujących zabawek czy rodziców (zdolność ta pojawia się już w okolicach 2. miesiąca życia).

W przypadku starszych dzieci niepokojące jest mrużenie oczu podczas czytania bajek, oglądania telewizji i zabawy, a także opóźnienie nauki czytania lub pisania. Przy wadach wzroku pismo bywa niewyraźne, co mogą zauważyć zarówno rodzice, jak i nauczyciele w szkole. Niepokojącym sygnałem jest ponadto upośledzenie koordynacji ruchowej i równowagi. Dziecko może mieć trudność ze złapaniem lecącej piłki, często się potyka lub wpada na różne meble. 

Jak często chodzić do okulisty?

Uważa się, że każdy dorosły człowiek bez wcześniej zdiagnozowanych problemów ze wzrokiem powinien uczęszczać na kontrole co 2 lata. Przy noszeniu okularów lub problemów ze wzrokiem kontrole muszą odbywać się już corocznie, a nawet częściej - w zależności od zaleceń specjalisty.

Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku dzieci i młodzieży - narząd wzroku rozwija się do około 18.-20. roku życia, ponieważ właśnie do tego czasu rośnie gałka oczna. Kontrole mogą więc odbywać się co 6 miesięcy lub raz do roku, jednak nie rzadziej. 

Kiedy z dzieckiem lub niemowlakiem udać się do okulisty? Pierwsza ocena narządu wzroku ma miejsce tuż po narodzinach (w szczególności u wcześniaków). Za pamięć o kolejnych odpowiadają rodzice. Powinny odbyć się po ukończeniu przez dziecko 1. roku życia oraz w okolicach 2.-3. roku życia, a następnie zgodnie z zaleceniem wcześniejszym. Wskazaniem do dodatkowej wizyty jest zaobserwowanie niepokojących objawów wskazujących na możliwość występowania wad wzroku.