Co to jest kwas foliowy?

Witamina B9, witamina B11, witamina M, folacyna, folian i kwas pteroiloglutaminowy to inne nazwy kwasu foliowego, czyli organicznego związku chemicznego, którego znaczenie dla naszego zdrowia trudno przecenić. Został odkryty w 1941 roku w drożdżach, a kilka lat później wyizolowany z liści szpinaku. Choć kwas foliowy jest nam niezbędny, to nasz organizm nie potrafi go samodzielnie wytworzyć*, dlatego musi być on dostarczany wraz z pożywieniem.

Kwas foliowy, czyli witamina B9, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu od najmłodszych lat do późnej starości. Niestety jego niedobory są dość powszechne, a szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży. Przeczytaj, gdzie występuje kwas foliowy, jaka jest jego rola w organizmie i jak rozpoznać jego niedobór!

Rola kwasu foliowego

Kwasu foliowego potrzebują nie tylko kobiety w ciąży, jest on bowiem substancją niezbędną do przeprowadzania wielu procesów metabolicznych. Odpowiada za właściwe funkcjonowanie układu pokarmowego (uczestniczy w tworzeniu soku żołądkowego, zapewnia sprawne działanie wątroby, żołądka i jelit), nerwowego i mózgu (z jego udziałem powstaje noradrenalina i serotonina zwana hormonem szczęścia). Odpowiedni poziom kwasu foliowego chroni nasz układ krążenia przed miażdżycą naczyń krwionośnych. Kwas foliowy razem z witaminą B12 pełni podstawową rolę w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania komórek. Bez tego składnika nie mogłaby odbyć się synteza kwasów nukleinowych, które są podstawowym składnikiem DNA. Uważa się także, że kwas foliowy może zmniejszać ryzyko rozwoju nowotworów (m.in. raka szyjki macicy).

Rola kwasu foliowego w czasie ciąży

Kwas foliowy odgrywa szczególnie ważną rolę u kobiet w okresie rozrodczym i jego największe zapotrzebowanie występuje w początkowym okresie ciąży. Niedobór tej substancji w okresie poprzedzającym ciążę i w pierwszych jej tygodniach może mieć poważne konsekwencje skutkujące wieloma wadami rozwojowymi. Najpoważniejsze dotyczą cewy nerwowej płodu i mogą to być:

bezmózgowie,
przepukliny układu nerwowego,
rozszczep kręgosłupa.

Wymienione powyżej wady nie dają dużych szans na przeżycie dziecka lub wiążą się z poważnym jego kalectwem. Niestety rozwijają się one w ciągu pierwszego miesiąca ciąży, czyli w momencie, kiedy wiele kobiet nie wie jeszcze, że doszło do zapłodnienia. Niedobory folianów mogą prowadzić również do zwiększonego ryzyka innych powikłań ciąży m.in.: poronień nawracających, zahamowań wzrastania wewnątrzmacicznego płodu czy stanu przedrzucawkowego.

UWAGA:
Suplementacja kwasu foliowego powinna rozpocząć się na co najmniej 3 miesiące przed planowanym zajściem w ciążę. Zwykle zalecana dzienna dawka kwasu foliowego w okresie ciąży to 500-600 µg. Skonsultuj się ze swoim lekarzem w celu ustalenia indywidulanej dawki i szczegółów suplementacji!

Skutki niedoboru kwasu foliowego

Uważa się, że w naszej populacji niedobory kwasu foliowego są zjawiskiem dość powszechnym. Niestety niedostateczne ilości tego związku w naszym organizmie mogą wywoływać poważne konsekwencje:

niedokrwistość (anemię),
wzrost ryzyka miażdżycy,
wzrost ryzyka otępienia,
wzrost ryzyka depresji,
wzrost ryzyka niektórych nowotworów,
poważne powikłania ciąży.

W jakich produktach występuje kwas foliowy?

Kwas foliowy jest substancją, którą należy dostarczać do organizmu w diecie lub poprzez suplementację. Samodzielnie nie potrafimy wytwarzać dostatecznej jej ilości *. Jakie produkty są zatem bogate w ten związek? Odpowiedź na to pytanie ukryta jest częściowo w samej nazwie, która pochodzi od łacińskiego słowa folium, czyli liść. Produktami bogatymi w kwas foliowy są przede wszystkim zielone warzywa liściaste, takie jak: jarmuż, sałata, szpinak, kapusta, brokuły, rukola czy roszponka. Kwas foliowy znajdziemy również w produktach pełnoziarnistych (razowy chleb, makarony, grube kasze), nasionach strączkowych, wątróbce, jajach i orzechach.

Należy jednak pamiętać, że kwas foliowy jest wrażliwy na kontakt z tlenem i jego straty w wyniku obróbki kulinarnej produktów mogą sięgać nawet 70%. Co więcej, przyswajalność tego związku z żywności to tylko ok 50%. Z tego powodu, szczególnie w przypadku kobiet w ciąży, zaleca się suplementację kwasu foliowego w postaci tabletek**.

Zaburzenia wchłaniania kwasu foliowego

Zaburzenia wchłaniania kwasu foliowego prowadzą do jego niedoborów nawet u osób stosujących zbilansowaną, zdrową dietę. Najczęstszymi przyczynami zaburzeń wchłaniania tego związku są:

schorzenia układu pokarmowego (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, choroby wątroby),
palenie tytoniu,
nadmierne spożycie alkoholu,
terapie farmakologiczne innych schorzeń: leki przeciwzapalne i przeciwpadaczkowe, barbiturany, środków antykoncepcyjne.

* niewielkie ilości kwasu foliowego wytwarzają w naszym przewodzie pokarmowym bakterie jelitowe.
** przyswajalność syntetycznego kwasu foliowego w postaci suplementów jest dużo lepsza niż tego naturalnego.

Powrót