Mrowienie i drętwienie kończyn - przyczyny oraz leczenie

Mrowienie i drętwienie kończyn to uciążliwa dolegliwość, która najczęściej ma podłoże neurologiczne, choć niekiedy może wskazywać na problemy naczyniowe. Dlatego specjalistą pierwszego wyboru powinien być neurolog, do którego kieruje pacjenta lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Z czego może wynikać drętwienie i mrowienie kończyn, jak je leczyć i jak diagnozować? Oto najważniejsze informacje!

Jaka jest przyczyna drętwienia kończyn?

Drętwienie i mrowienie kończyn to dolegliwość, która najczęściej ma podłoże neurologiczne lub kardiologiczne. Może mieć przy tym różną intensywność oraz dokładny obraz kliniczny - niekiedy dotyczy wyłącznie stóp lub dłoni, innym razem obejmuje całe kończyny (wszystkie lub tylko wybrane). Na podstawie objawów można zawęzić obszar poszukiwań przyczyn problemu. Warto zaznaczyć, że niekiedy drętwienie kończyn jest fizjologiczne i wiąże się np. z dłuższym unieruchomieniem lub spaniem na jednej ręce. Wówczas wystarczy się poruszać, aby dolegliwość samoistnie przeminęły.

Przyczyny neurologiczne

Możliwą przyczyną drętwienia i mrowienia kończyn jest neuropatia (jeśli dotyczy jednego nerwu mówimy o mononeuropatii, jeśli zaś kilku - o polineuropatii). Mianem neuropatii określa się szeroką grupę schorzeń obwodowego układu nerwowego, manifestującą się zaburzeniami struktury i funkcji włókien czuciowych, ruchowych bądź autonomicznych. Możliwe przyczyny neuropatii:

• cukrzyca (neuropatia cukrzycowa);
• choroba zwyrodnieniowa stawów;
• miażdżyca;
• zespół cieśni nadgarstka;
• zespół Guillaina-Barrégo;
• borelioza;
• choroby wątroby;
• zatrucia związkami chemicznymi, toksynami;
• alkoholizm;
• stan zapalny nerwu w związku z ogniskami zapalnymi wewnątrz tkanek miękkich znajdujących się w okolicy.

Do drętwienia kończyn może też prowadzić choroba ośrodkowego układu nerwowego. Najczęściej jest to stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne, udar mózgu. W przypadku zespołu cieśni nadgarstka typowe jest m.in. mrowienie kończyn w nocy.

Przyczyny kardiologiczne

Mrowienie kończyn dolnych bardzo często jest konsekwencją zaburzeń dopływu krwi w tej okolicy, co ma miejsce przy rozmaitych chorobach żylnych. W żyłach krew płynie od obwodu do serca, zatem przeciwko siłom grawitacji. Aby krew się nie cofała, żyły wyposażone są w zastawki, a dodatkowo przemieszczanie się krwi ku górze wspiera pompa mięśniowa kończyn dolnych. Właśnie dlatego dla lepszego ukrwienia kończyn dolnych tak bardzo rekomenduje się systematyczną aktywność fizyczną. Niestety długotrwałe siedzenie przed komputerem (np. w pracy) oraz brak większego ruchu na co dzień sprzyjają rozwojowi chorób żylnych.

Do drętwienia i mrowienia kończyn dolnych prowadzą najczęściej: żylaki, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, miażdżyca tętnic kończyn dolnych, zakrzepica żył głębokich. Natomiast bez względu na to, czy drętwienie pojawia się w rękach, czy w nogach, przyczyną może być dodatkowo uszkodzenie lub ucisk naczyń żylnych np. w związku ze złamaniem kości czy noszeniem zbyt ciasnego opatrunku gipsowego. Drętwienie w lewej kończynie górnej może też wskazywać na zawał mięśnia serca, zwłaszcza jeśli jednocześnie pojawia się ucisk w klatce piersiowej, ból za mostkiem i wewnętrzny niepokój.

Niedobór witamin i minerałów

Niedobory witamin i minerałów mogą negatywnie oddziaływać na czynność i kondycję całego układu nerwowego - zarówno obwodowego, jak i ośrodkowego. Jeśli więc występuje mrowienie kończyn, przyczyny mogą dotyczyć niedoborów, najczęściej witamin z grupy B (B12, B6, kwas foliowy), a także magnezu, potasu, wapnia. Najlepiej dostarczać te składniki wraz z dietą, jednak jeśli nie jest to w pełni możliwe, należy rozważyć dodatkową suplementację.

Zaburzenia ortopedyczne

Jednym z najczęstszych problemów XXI wieku jest dyskopatia. Mrowienie kończyn, ból promieniujący wzdłuż kończyny, zaburzenia czucia to jej charakterystyczne objawy. Mianem dyskopatii określa się uszkodzenie lub wysunięcie krążka międzykręgowego spomiędzy sąsiednich kręgów, który uciska wówczas na okoliczne nerwy, generując wspomniane objawy. Do dyskopatii predysponuje siedzący tryb życia, brak ruchu i ćwiczeń zwiększających ruchomość i elastyczność kręgosłupa, nadwaga, częste dźwiganie ciężarów. Jeśli dyskopatia dotyczy odcinka szyjnego lub piersiowego, drętwienie może pojawiać się w obrębie kończyn górnych. Zmiany zlokalizowane w odcinku lędźwiowo-krzyżowym rzutują drętwieniem kończyn dolnych i rwą kulszową.

Do omawianej dolegliwości predysponować może dowolny uraz ortopedyczny, w przebiegu którego miejsce ma powikłanie w postaci uszkodzenia lub ucisku na nerwy obwodowe. Najczęściej jest to złamanie kości z przemieszczeniem lub zwichnięcie stawu, jednak równie dobrze drętwienie może towarzyszyć zerwaniu ścięgna czy więzadła oraz licznym entezopatiom (np. łokciowi tenisisty). To problem pojawiający się również przy bardziej zaawansowanych wadach postawy, np. pogłębionych skoliozach czy plecach okrągłych.

Stres i napięcie mięśniowe

Silny stres w życiu codziennym, przetrenowanie lub wręcz przeciwnie - brak aktywności fizycznej, mogą prowadzić do nadmiernego napięcia mięśniowego. W pobliżu mięśni przebiega wiele włókien nerwowych i naczyń krwionośnych, które niekiedy wręcz przebijają ich brzuśce. Każde wzmożone napięcie skutkuje uciskiem tych struktur, co może generować nie tylko miejscowy ból (w postaci tzw. punktów spustowych), ale i mrowienie czy drętwienie kończyn.

Ucisk nerwów

Do drętwienia i mrowienia kończyn może dojść wskutek ucisku na nerwy obwodowe, np. w związku ze zbyt ciasno założonym opatrunkiem, dłuższym spaniem na przedramieniu umieszczonym pod głową czy obecnością przeszkód mechanicznych wewnątrz ciała, które uciskają na taki nerw. Mogą nimi być guzy, torbiele, zbyt napięte mięśnie, wyrośla kostne, zrosty po operacjach.

Kiedy drętwienie kończyn jest groźne?

Mrowienie kończyn dolnych i górnych może być groźne, jeśli ma tendencję do nawracania, a każdy kolejny epizod jest intensywniejszy od poprzedniego. Sygnałem alarmowym są też objawy towarzyszące takie jak omdlenia, osłabienie, stan przedomdleniowy, zwroty głowy, duszności, ból w klatce piersiowej, ból kończyn dolnych, nagły i silny obrzęk kończyn, zasinienie kończyn oraz utrata czucia kończyn. Wówczas należy jak najszybciej udać się do lekarza. Ucisk i ból w klatce piersiowej czy duszności są ponadto wskazaniem do wezwania pogotowia ratunkowego, ponieważ mogą wskazywać na zawał serca będący bezpośrednim zagrożeniem życia.

Drętwienie kończyn - jak leczyć?

Mrowienie kończyn górnych lub dolnych leczy się przyczynowo, dlatego na wstępie tak dużą wagę przykłada się do szczegółowej diagnostyki. Wykonuje się badania krwi, badania obrazowe (kręgosłupa, mózgu), EMG, ENG, zawsze dobrane indywidualnie do pacjenta, w zależności od podejrzeń lekarza wysnutych na podstawie wywiadu zdrowotnego. Wówczas można ustalić dalsze postępowanie. Przykładowo przy zespole cieśni nadgarstka czy kontuzjach ortopedycznych kluczowe znaczenie ma fizjoterapia, zaś przy bakteryjnych infekcjach układu nerwowego pacjentowi zleca się antybiotyki. Niekiedy konieczny jest zabieg chirurgiczny, np. przy zaawansowanych przepuklinach kręgosłupa.

Przy drętwieniu kończyn warto zwrócić uwagę na systematyczną aktywność fizyczną, która poprawia ukrwienie, odżywienie i dotlenienie całego organizmu, także rąk i nóg. W efekcie dolegliwości często słabną lub nawet zanikają. Dodatkowo pomocne jest wysokie nawodnienie organizmu (picie przynajmniej 1,5 l wody dziennie) oraz suplementacja witamin z grupy B. Jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań, można zapisać się na masaże, natomiast przy uszkodzeniach nerwów świetnie sprawdza się ciepłolecznictwo, ponieważ wyższe temperatury są kluczowe do szybkiej regeneracji nerwów.

Jak zapobiegać mrowieniu i drętwieniu kończyn dolnych i górnych?

Aby nie dopuścić do drętwienia i mrowienia kończyn, warto przede wszystkim dbać o zdrową, zbilansowaną dietę bogatą we wszystkie składniki odżywcze. W razie konieczności zaleca się dodatkową suplementację kwasów tłuszczowych omega 3, witamin z grupy B, magnezu i witaminy D. 3-4 razy w tygodniu należy poświęcić 45-60 minut na intensywniejszy trening fizyczny, jednak każdego dnia powinno się jak najwięcej ruszać, chodzić, spacerować, jeździć rowerem zamiast autem. Ćwiczenia powinny obejmować przede wszystkim wzmacnianie mięśni oraz ich rozciąganie.

W zapobieganiu omawianym dolegliwościom pomaga rezygnacja z nałogów, zwłaszcza papierosów i alkoholu, a także unikanie stresu. Jeśli u pacjenta stwierdzono jakiekolwiek choroby przewlekłe, należy jak najszybciej je ustabilizować i kontrolować, np. za pomocą farmakoterapii czy odpowiedniej diety.