Najczęstsze choroby cywilizacyjne - jak im zapobiegać?

Spis treści:

Czym są choroby cywilizacyjne i dlaczego dotyczą coraz większej liczby osób?

W dzisiejszych czasach ogromnym problemem są choroby cywilizacyjne. Co to takiego i dlaczego częstość ich rozwoju wzrasta w krajach wysoko rozwiniętych? Choroby cywilizacyjne 21 wieku to takie problemy zdrowotne, których przyczynami i czynnikami ryzyka w dużej mierze są nawyki, styl życia, nałogi i wszystkie aspekty związane z codziennym funkcjonowaniem w dzisiejszych czasach. Dobrą informacją jest to, że mamy rzeczywisty wpływ na ich występowanie w wielu przypadkach, a więc możemy zadbać o ich profilaktykę.

Choroby cywilizacyjne występują coraz częściej i powszechniej, ponieważ ich czynnikami ryzyka są:

• siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej;
• niezdrowa dieta, bogata w cukry proste, tłuszcze trans i żywność ogólnie wysoko przetworzoną, a uboga w witaminy, minerały, antyoksydanty, pełnowartościowe białko czy kwasy Omega 3;
• niedobory pokarmowe;
• palenie papierosów, picie alkoholu;
• wszechobecny, silny, przewlekły stres związany np. z pracą, szybkim tempem życia, nawałem obowiązków;
• brak czasu na odpoczynek i relaks;
• zbyt krótki czas snu w ciągu doby, szczególnie jeśli ma to charakter przewlekły;
• zanieczyszczenia środowiska spalinami, dymem z fabryk, pestycydami, szkodliwymi związkami chemicznymi znajdującymi się w kosmetykach;
• wielolekowość, stosowanie leków nawet na drobne problemy zdrowotne.

Współcześnie niemal każdy człowiek w kraju rozwiniętym posiada telefon komórkowy, telewizor, laptop i inne źródła niebieskiego światła, z których korzysta wielokrotnie w ciągu dnia. Wszechobecne ekrany zmniejszają ilość ruchu, potęgują bezsenność, pogarszają koncentrację i kreatywność, zaś media społecznościowe wpływają na zdrowie psychiczne. Przyczyny chorób cywilizacyjnych wiążą się więc głównie z własnymi nawykami i wyborami.

Lista najczęstszych chorób cywilizacyjnych

Jakie są najczęstsze choroby cywilizacyjne? Przede wszystkim są to:

• otyłość - choroba związana ze zbyt dużą ilością tkanki tłuszczowej. Szczególnie otyłość brzuszna jest niebezpieczna, ponieważ prowadzi do otłuszczenia ważnych narządów wewnętrznych tej okolicy;
• cukrzyca typu 2 - związana z nieprawidłową syntezą insuliny przez trzustkę, przez co tkanki stają się mniej wrażliwe na ten hormon;
• choroby nowotworowe - grupa schorzeń charakteryzujących się niekontrolowanym wzrostem komórek w organizmie, prowadzącym do powstania raka różnych części ciała (złośliwe nowotwory mają zdolność przerzutu);
• miażdżyca - polega na odkładaniu się wewnątrz ścian naczyń krwionośnych złogów cholesterolu (komórek tłuszczowych), co prowadzi do powstawania blaszek i zwężania światła tych naczyń. Skrajnie tworzą się blaski zamykające naczynie i tym samym uniemożliwiające przepływ krwi przez nie;
• zaburzenia psychiczne - są w dzisiejszych czasach szczególnie częste, a zaliczyć do nich można depresję, stany lękowe, zaburzenia snu, zaburzenia osobowości i zachowania;
• osteoporoza w przebiegu której miejsce ma spadek gęstości kości, co z kolei prowadzi do patologicznych złamań nawet przy niewielkim uderzeniu się;
• choroby układu pokarmowego - np. zespół jelita drażliwego, wrzody żołądka i dwunastnicy, hemoroidy, refluks żołądkowo-przełykowy;
• nadciśnienie tętnicze - wzrost ciśnienia tętniczego powyżej 140/90 mmHg;
• przewlekle choroby układu oddechowego, w tym astma oskrzelowa, POChP czy rozstrzenie oskrzeli.

Takich problemów jest jednak znacznie więcej, a wszystkie one znane są jako choroby cywilizacyjne. Przykłady tych chorób to ponadto: alergie, choroby autoimmunologiczne (w przebiegu których nadaktywność układu immunologicznego sprawia, że atakuje on własne komórki, uznając je jako obce i szkodliwe), choroby reumatyczne (z dną moczanową na czele), wady postawy (np. skoliozy, kolana koślawe, płaskostopie).

Styl życia a ryzyko zachorowania na choroby cywilizacyjne – jak możemy zapobiegać?

Najczęstsze choroby cywilizacyjne są możliwe do uniknięcia w wielu przypadkach, dlatego coraz częściej podkreśla się znaczenie zdrowego, zbilansowanego i harmonijnego trybu życia. Rzadko zdarza się, że choroba cywilizacyjna rzeczywiście rozwinie się u osoby dbającej o jej profilaktykę, choć nie można wykluczyć aspektów predyspozycji genetycznej (co zdarza się jednak bardzo rzadko).

Zmiany w stylu życia należy wdrożyć jak najwcześniej, ponieważ nierzadko rozwinięta już choroba cywilizacyjna nie jest możliwa do całkowitego cofnięcia, a jej objawy znacznie pogarszają jakość życia, niekiedy wręcz stanowiąc jego zagrożenie. Profilaktyka będzie tym samym zdecydowanie bardziej wartościowa, niż leczenie obecnej już choroby.

Choroby cywilizacyjne, a profilaktyka: dieta, aktywność fizyczna i regularne badania

Czynności profilaktyczne w przypadku chorób cywilizacyjnych obejmują przede wszystkim modyfikację diety, systematyczną aktywność fizyczną oraz regularne badania kontrolne, które pozwolą szybko wychwycić ewentualne nieprawidłowości, jeszcze zanim zaczną one dawać objawy.

Modyfikacja diety odnosi się do:

• spożywania posiłków o stałych porach, rozpoczynania dnia od szklanki ciepłej wody, unikania żywności wysoko przetworzonej, spożywania dużej ilości świeżych warzyw i owoców, dbanie o podaż NNKT, węglowodanów złożonych i pełnowartościowych białek z dobrych źródeł;
• ewentualnej suplementacji niedoborów pokarmowych, jeśli takie występują (można to sprawdzić na podstawie badań krwi), a także obowiązkowej suplementacji witaminy D, która nie ma swoich źródeł pokarmowych;
• spożywania posiłków w spokoju, ciszy, bez jednoczesnego oglądania telewizji lub korzystania z komórki, dokładnie przeżuwając kęsy pokarmowe.

Aktywność fizyczna powinna być natomiast systematyczna, najlepiej codzienna. Ciało człowieka zostało stworzone do ruchu, a nie do biernego przebywania w jednej pozycji. Dlatego każdego dnia należy dużo chodzić, jeździć rowerem, załatwiać sprawy organizacyjne na mieście pieszo, a nie rowerem, jeśli tylko jest to możliwe. Dodatkowo zgodnie z wytycznymi WHO, osobom dorosłym rekomenduje się 150-300 minut aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności tygodniowo, co przekłada się na około 30 minut dziennie przez większość dni tygodnia. Dzieci i młodzież powinny wykonywać średnio 60 minut aktywności dziennie. Jest to jednak niezbędne minimum.

Ostatnią kwestią wartą osobnego omówienia są badania kontrolne. Należy wykonywać je raz w roku w przypadku osób względnie zdrowych oraz częściej w przypadku osób chorych, zgodnie z zaleceniami lekarza. Mowa głównie o badaniach krwi i badaniu moczu, jednak osoby z problemami zdrowotnymi o charakterze przewlekłym powinny dbać o bardziej szczegółową diagnostykę, np. profilaktyczną kolonoskopię w przypadku choroby Leśniowskiego-Crohna czy profilaktyczne USG przy chorobach tarczycy. Kobietom zaleca się dodatkowo wykonywanie badań ginekologicznych z cytologią nie rzadziej niż co 3 lata i USG piersi raz w roku.

Znaczenie zdrowia psychicznego w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym

W profilaktyce chorób cywilizacyjnych niezmiernie ważne jest zdrowie psychiczne, a więc równowaga między życiem zawodowym i prywatnym, wysypianie się, czas na relaks i rozwijanie własnych zainteresowań, unikanie sytuacji stresowych oraz nauka umiejętności radzenia sobie z nimi, jeśli już wystąpią. Warto też zadbać o dobre relacje z innymi ludźmi, zwłaszcza w najbliższym otoczeniu.

Jeśli pojawiają się jakiekolwiek problemy psychiczne i emocjonalne, nie jesteśmy w stanie poradzić sobie z rzeczywistością, zmagamy się z depresją lub przewlekłym stresem, najlepiej skonsultować się ze specjalistą - psychoterapeutą lub psychiatrą (jeśli konieczne będzie wsparcie farmakologiczne). Bardzo często zmartwienia współczesnych ludzi wiążą się z ich stanem zdrowia. Tutaj systematyczne badania kontrolne są ponownie bardzo pomocne. Wczesne wykrycie patologii pozwoli jeszcze na jej wyleczenie lub ustabilizowanie, zatem wyklucza się jeden z powodów do zmartwień.