Nieprawidłowy wynik cytologii - co oznacza i jakie są kolejne kroki?

Spis treści:

Co to jest cytologia i jakie informacje można uzyskać z tego badania?

Kobiety dbające o swoje zdrowie i systematycznie badające się u ginekologa często martwią się o nieprawidłowy wynik cytologii. Przede wszystkim warto jednak wiedzieć, czym jest to badanie i co dokładnie sprawdza. Cytologia to skuteczne, bezbolesne i bezpieczne badanie komórek pobranych z szyjki macicy. Pozwala wykryć stany przednowotworowe i nowotworowe szyjki macicy, w czasie kiedy nie ma żadnych objawów. Daje możliwość oceny, czy pacjentka znajduje się w grupie ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy.

Sam przebieg badania można przedstawić następująco:

1. przyjęcie przez pacjentkę odpowiedniej pozycji na fotelu ginekologicznym;
2. założenie przez lekarza do pochwy pacjentki medycznego wziernika, który zwiększy widoczność szyjki macicy i umożliwi komfortowe przeprowadzenie badania;
3. pobranie za pomocą szczoteczki niewielkiej ilości komórek ze śluzówki szyjki macicy, co trwa zaledwie kilkanaście sekund;
4. nałożenie pobranego rozmazu na szkiełko cytologiczne — jest ono przekazywane do oceny mikroskopowej.

Na wyniki cytologii czeka się około 2-3 tygodnie. Z reguły lekarz kontaktuje się z pacjentką wyłącznie w sytuacji, w której stwierdzi nieprawidłowości. Poszerzona wówczas diagnostyka ma na celu wyjaśnienie niekorzystnych wyników ujawnionych w badaniu cytologicznym (wykonuje się badanie kolposkopowe lub badanie kolposkopowe z biopsją).

Co dokładnie wykrywa cytologia? Są to:

• wczesne zmiany nowotworowe – zwłaszcza raka szyjki macicy;
• dysplazję, czyli nieprawidłowe zmiany komórkowe, które mogą prowadzić do nowotworu;
• stany zapalne – np. infekcje bakteryjne lub grzybicze;
• zmiany związane z zakażeniem HPV (wirusem brodawczaka ludzkiego), który zwiększa ryzyko raka szyjki macicy;
• każdego rodzaju atypowe komórki, które mogą wymagać dalszej diagnostyki.

Warto podkreślić, że omawiane badanie nie diagnozuje raka trzonu macicy ani chorób wenerycznych.

Jakie są najczęstsze przyczyny nieprawidłowych wyników cytologii?

Jeśli zostanie wykonana cytologia, nieprawidłowy wynik nie w każdym przypadku powinien wzbudzać w pacjentce niepokój. Istnieją bowiem czynniki ryzyka, które generują zafałszowany wynik. Są to:

• zmiany hormonalne znacznego stopnia, np. niedobór estrogenów w okresie menopauzalnym;
• stany zapalne szyjki macicy, szczególnie o charakterze przewlekłym;
• infekcje — np. chlamydia, rzeżączka, Candida Albicans, opryszczka, HPV;
• nieprawidłowe pobranie komórek w trakcie badania;
• stosowanie leków dopochwowych przez kobietę przed badaniem;
• złe przechowywanie pobranej próbki w laboratorium lub jeszcze zanim do niego trafi;
• współżycie seksualne tuż przed badaniem.

Przy nieprawidłowym wyniku nie należy więc panikować, lecz spokojnie skonsultować się z lekarzem i ustalić dalsze postępowanie mające na celu poszerzenie diagnostyki.

Jakie kroki należy podjąć po otrzymaniu nieprawidłowego wyniku?

Jeśli mamy nieprawidłowy wynik cytologii, co oznacza dla pacjentki taka informacja? Jedynie tyle, że - aby szczegółowo poznać stan swojego zdrowia - powinna poszerzyć diagnostykę. Nieprawidłowy wynik cytologii to jeszcze nie wyrok, lecz informacja skłaniająca do podjęcia pewnych kroków. Są nimi:

1. Kontakt z lekarzem ginekologiem;
2. Wykonanie testu HPV, co pozwala sprawdzić, czy obecne są typy wirusa brodawczaka ludzkiego o wysokim ryzyku nowotworowym;
3. Powtórzenie cytologii, ponieważ zawsze istnieje ryzyko, że wynik jest błędny;
4. Wykonanie rozszerzonych badań diagnostycznych zgodnie z zaleceniem lekarza, najczęściej jest to kolposkopia, nierzadko z dodatkową biopsją.

W zależności od wyników dalszych badań lekarz może zalecić leczenie (np. usunięcie zmiany) lub tylko obserwację.

Kiedy konieczne są dalsze badania?

Zgodnie ze statystykami medycznymi oraz informacjami udzielanymi przez GOV, rak szyjki macicy jest obecnie trzecim pod względem częstości zachorowań nowotworem u kobiet na świecie, a Polska ma jeden z najwyższych wskaźników zachorowalności i umieralności w Europie. Dodatkowo w Polsce na raka szyjki macicy najczęściej chorują kobiety w średnim wieku (45-65 lat) – stanowią ponad 50% kobiet chorujących na ten nowotwór. Niestety w ostatnich latach wzrasta liczba zachorowań u kobiet młodszych – od 35. do 44. roku życia.

Dlatego też nie należy bagatelizować systematycznej profilaktyki i badań kontrolnych. Zgodnie z rekomendacjami cytologię profilaktyczną zaleca się wykonywać co trzy lata po ukończeniu 25. roku życia, a także najpóźniej do 3 lat od rozpoczęcia współżycia, jeśli miało to miejsce wcześniej, niż 25. rok życia. U kobiet ze zwiększonym ryzykiem raka szyjki macicy częstotliwości badań są częstsze, dobiera się je indywidualnie na wizycie ginekologicznej.

Jeśli wynik cytologii jest nieprawidłowy, dalsze badania są zawsze niezbędne. Choćby po to, aby upewnić się, że podczas badania pojawił się błąd i pacjentka jest zdrowa, a skrajnie po to, by na wczesnym etapie zdiagnozować chorobę i rozpocząć jej leczenie, zanim dojdzie do powikłań.

Jakie są opcje leczenia w przypadku nieprawidłowych wyników cytologii?

Przede wszystkim podejmowana jest kontrola. W przypadku łagodnych zmian (np. ASC-US, LSIL) lekarz może zalecić powtórzenie cytologii za 6–12 miesięcy, test HPV lub zwykłe monitorowanie stanu zdrowia bez podejmowania natychmiastowego leczenia. Jeśli zmiany są bardziej zaawansowane (np. HSIL), wykonuje się kolposkopię (oglądanie szyjki macicy pod mikroskopem) lub biopsję (pobranie fragmentu tkanki do badania histopatologicznego).

W przypadku infekcji ginekolog przepisze odpowiednio dobrane farmaceutyki (np. antybiotyczne lub przeciwgrzybicze globulki dopochwowe), natomiast w przypadku zmian przednowotworowych lub potwierdzonego HSIL może podjąć decyzję o:

• konizacji — wycięciu fragmentu szyjki macicy;
• laseroterapii — usunięciu zmian wiązką lasera;
• krioterapii — zamrożeniu zmienionych komórek;
• histerektomii — usunięciu macicy (ostateczność).

Decyzję o dalszym postępowaniu podejmuje się indywidualnie.

Źródła:

1. Wrześniewska M., Adamczyk-Gruszka O., Gruszka J., Bąk B., Możliwości diagnostyczne i diagnostyczno-terapeutyczne w profilaktyce raka szyjki macicy, Studia Medyczne 2013; 29(1): 109–116.

2. Cytologia - czy o niej pamiętasz?, pacjent.gov.pl.

3. Bidziński M., Zimmer M., Czajkowski K., Schemat postępowania w skriningu podstawowym raka szyjki macicy Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników (PTGiP) — czerwiec 2022 roku.