Ospa wietrzna u dzieci - przyczyny, objawy, leczenie

Ospa wietrzna to choroba wirusowa charakteryzująca się wysoką zaraźliwością i endemicznym występowaniem na całym świecie. Dotyczy głównie dzieci, choć może nią zarazić się także osoba dorosła. Typowym przejawem zakażenia jest wysypka skórna, której towarzyszą dolegliwości grypopodobne. Objawy ospy wietrznej z łatwością rozpozna dermatolog dziecięcy, choć w większości przypadków diagnostyką i leczeniem zajmuje się lekarz rodzinny lub pediatra.

Ospa wietrzna - przyczyna występowania choroby

Ospa wietrzna u dzieci zaliczana jest do najbardziej zakaźnych i powszechnych chorób infekcyjnych spotykanych u dzieci - szacuje się, że rocznie w Polsce choruje do 200 tysięcy dzieci, głównie w wieku 5-9 lat. 90% osób przed ukończeniem 15. roku życia ma już za sobą zachorowanie na ospę wietrzną. Zakażenie wywołuje pierwotna infekcja Varicella zoster. To wirusy, które szybko rozprzestrzeniają się drogą kropelkową (np. podczas kichania, kaszlu, wycierania nosa), a które mogą ulec reaktywacji z postaci latentnej w życiu dorosłym, wywołując półpasiec.

Jeśli u dziecka występuje ospa wietrzna, ile trwa i jak długo miejsce ma ryzyko zarażania innych? Objawy mogą otrzymywać się nawet do 21 dni, jednak pacjent zaraża innych jedynie przez 7-10 dni. To czas, w którym należy odizolować go od otoczenia, np. nie posyłając do szkoły.

Ospa wietrzna - objawy

Jedną z najczęstszych chorób infekcyjnych wieku dziecięcego jest właśnie ospa wietrzna. Jak wygląda? Jej przebieg powinni znać wszyscy rodzice. Charakterystycznym objawem klinicznym ospy wietrznej jest polimorficzna wysypka z przewagą zmian grudkowo-pęcherzykowych, choć należy wiedzieć, że nie pojawia się ona od razu. Pierwsze objawy ospa wietrzna daje około 2 dni później, od wniknięcia patogenu do organizmu, czyli od momentu zakażenia. Miejsce ma bezobjawowa inkubacja wirusa, po czym rozwijają się objawy takie jak: 

• zmęczenie;
• ogólne złe samopoczucie;
• utrata apetytu;
• bóle głowy;
• objawy zakażenia górnych dróg oddechowych.

Są to również charakterystyczne objawy grypy, zatem rodzice często nie podejrzewają u swojego dziecka ospy wietrznej, dopóki nie rozwinie się wysypka. Początkowo ma postać plamek, następnie grudek i pęcherzyków. Ostatecznie zmiany skórne przekształcają się w strupki, które wraz z upływem czasu samoistnie odpadają. Towarzyszy temu świąd i dyskomfort, dlatego dziecko chce je zdrapywać, co jest sporym błędem - efektem takich działań może być powstanie trwałych blizn na skórze. Ospa wietrzna u niemowlaka przebiega tak samo, jak u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. 

Choroba przebiega etapami. Część wysypki może mieć już postać strupków, a część dopiero zaczyna wykwitać. Po wystąpieniu wysypki pojawia się wysoka gorączka, a samopoczucie dziecka jeszcze się pogarsza. Dochodzą do obrazu klinicznego bóle mięśni i biegunki. Choroba przeważnie przebiega łagodnie i nie wymaga hospitalizacji. Jednak w przypadku niewielkiej części dzieci dynamika zmian jest nieprzewidywalna. Zdarzają się przypadki, w których leczenie szpitalne staje się niezbędne wskutek ciężkiego przebiegu choroby i rozmaitych powikłań.

Ile razy choruje się na ospę wietrzną?

Zachorowanie na ospę wietrzną u większości osób wywołuje trwałą odporność, co oznacza, że choruje się na nią tylko raz w życiu. Jednak według piśmiennictwa 1 na 500 osób może chorować dwukrotnie. 

Ospa wietrzna - powikłania

Źle leczona ospa wietrzna (a skrajnie również ospa wietrzna u ogólnie zdrowych dzieci) może wiązać się z powikłaniami, dlatego, choć zazwyczaj przebiega łagodnie, nie należy jej bagatelizować. Możliwymi powikłaniami są:

• bakteryjne zakażenia skóry, w tym ropnie, róża, zapalenie tkanki podskórnej;
• infekcje dróg oddechowych o charakterze przewlekłym, zwłaszcza zapalenie płuc i oskrzeli;
• zapalenie móżdżku, opon mózgowych, mózgu oraz szereg dolegliwości neurologicznych, w tym: polineuropatie, zapalenie nerwu wzrokowego, udar niedokrwienny;
• zapalenie mięśnia sercowego;
• zapalenie jądra, które może prowadzić do bezpłodności;
• niedokrwistość;
• zespół Schönleina-Henocha.

Spośród wyżej wymienionych zdecydowanie najczęściej dochodzi do nadkażenia bakteryjnego zmian skórnych wywoływanych głównie przez paciorkowce grupy A oraz gronkowca złocistego. Taka sytuacja zawsze wymaga kontaktu z dermatologiem dziecięcym. 

Jak rozpoznać ospę wietrzną?

Rozpoznanie choroby odbywa się w gabinecie lekarza pediatry lub lekarza rodzinnego na podstawie obserwowanych objawów klinicznych. W większości przypadków diagnostyka laboratoryjna nie jest konieczna, ponieważ rozpoznanie ospy nie sprawia większych trudności. 

Ospa wietrzna - szczepienia

W naszym kraju zgodnie z aktualnie obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest obowiązkowe dla dzieci do ukończenia 12. roku życia z upośledzeniem odporności, o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, zakażonych wirusem HIV. W przypadku pozostałych dzieci czy osób dorosłych szczepienia są jedynie rekomendowane, jednak nieobowiązkowe. 

Ospa wietrzna - leczenie

Leczenie niepowikłanej ospy wietrznej przebiega w domu, po wcześniejszej konsultacji lekarskiej. Dziecku podaje się leki przeciwgorączkowe i łagodzące świąd, stosuje maści bezpośrednio na zmiany skórne oraz zachęca do wypoczynku. Jednym z najlepszych sposobów na szybkie wyzdrowienie jest sen, podczas którego organizm regeneruje się najintensywniej. Jednocześnie należy unikać kontaktu dziecka ze światem zewnętrznym, jeśli nie jest to konieczne, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się wirusów. 

Gorączkę zwalczać można również domowymi sposobami, np. chłodnymi okładami lub herbatkami napotnymi, natomiast suplementacja witaminy D, witaminy C i kwasów tłuszczowych omega 3 może wesprzeć odporność małego pacjenta i wzmocnić układ immunologiczny w walce z chorobą. Zabronione jest natomiast drapanie wysypki oraz mocne wycieranie jej ręcznikiem, co może doprowadzić do naruszenia zmian.