Osteotomia podkolanowa – kiedy jest wskazana i jak wygląda zabieg?

Czym jest osteotomia podkolanowa i w jakich przypadkach jest wykonywana?

Pacjenci często zastanawiają się, w momencie, w którym padnie diagnoza: osteotomia, co to jest i na czym polega. Osteotomia podkolanowa jest skuteczną procedurą stosowaną w leczeniu wielu różnych problemów stawu kolanowego. Głównym celem zabiegu jest poprawa funkcji w uszkodzonym stawie oraz zniesienie dolegliwości bólowych poprzez korekcję zniekształceń kątowych w stawie kolanowym i transfer sił obciążających przyśrodkowy przedział stawu kolanowego na przedział boczny. Podstawowymi wskazaniami medycznymi do osteotomii podkolanowej są między innymi:

• zwyrodnienie przyśrodkowego przedziału stawu kolanowego przy stabilnym stawie kolanowym;
• zwyrodnienie przyśrodkowego przedziału stawu kolanowego z towarzyszącą niestabilnością więzadeł, np. więzadła krzyżowego przedniego, więzadła krzyżowego tylnego lub mieszane deficyty więzadłowe;
• przyśrodkowa bolesność stawu kolanowego z towarzyszącym uszkodzeniem łąkotki przyśrodkowej oraz uszkodzeniem chrząstki;
• nieprawidłowa oś mechaniczna kończyny — szpotawość (częściej) lub koślawość powodująca przeciążenie jednej strony stawu.

Istnieją różne techniki osteotomii podkolanowej, każda ma swoje zalety i wady. Najczęściej wykonuje się dwie podstawowe metody: otwarta osteotomia klinowa oraz zamknięta osteotomia klinowa. To lekarz decyduje, która sprawdzi się lepiej w danym przypadku.

Jak przebiega osteotomia podkolanowa w Salve?

Zabieg polega na przecięciu kości piszczelowej i jej ustabilizowaniu tak, aby przywrócić prawidłową oś kończyny. Po operacji kończyna jest prostsza, a ból po stronie przyśrodkowej ustępuje. Osteotomia podkolanowa wykonywana jest w szpitalu Salve w Łodzi. Całą procedurę można przedstawić następująco:

1. kwalifikacja pacjenta do zabiegu;
2. przygotowanie pacjenta do zabiegu, w tym wykonanie badań kontrolnych, skompletowanie całej dokumentacji medycznej, zaopatrzenie się w pomoce ortopedyczne (np. kule łokciowe);
3. stawienie się w szpitalu;
4. wykonanie osteotomii podkolanowej w znieczuleniu przewodowym (od pasa w dół);
5. rekonwalescencja.

Pacjent zakwalifikowany do osteotomii podkolanowej w Salve pozostaje w szpitalu przez 2 dni, po czym zostaje wypisany do domu. Zabieg może być wykonany zarówno w ramach NFZ, jak i prywatnie. Ile kosztuje osteotomia w Salve? Prywatnie to kosz od 12 500 zł (nie zawiera kosztu wizyty kwalifikacyjnej), a czas oczekiwania na zabieg wynosi wówczas do 2 tygodni.

Jakie są wskazania do zabiegu i kto kwalifikuje się do osteotomii?

Do osteotomii podkolanowej kwalifikują się pacjenci spełniający następujące kryteria:

• pacjent szczupły, aktywny fizycznie;
• pacjent relatywnie młody, w przedziale wiekowym 40-60 lat;
• brak nadwagi oraz RZS;
• początkowe stadium choroby zwyrodnieniowej obejmujące 1 przedział, a także nieobecne lub minimalne zmiany po stronie przeciwnej;
• dobra ruchomość kolana — w tym pełny wyprost oraz zgięcie co najmniej 90 stopni;
• brak bólu podrzepkowego.

Najczęstszymi wskazaniami do wykonania osteotomii są: ból po stronie przyśrodkowej stawu kolanowego, nieprawidłowe biomechaniczne ustawienie stawu, choroba zwyrodnieniowa stawu, uszkodzenia aparatu więzadłowego kolana. Do osteotomii podkolanowej kwalifikuje pacjenta lekarz chirurg ortopeda po zapoznaniu się z wynikami badań obrazowych, najlepiej RTG oraz rezonansu magnetycznego.

Jakie są ryzyka i powikłania związane z osteotomią podkolanową?

Osteotomia podkolanowa jest dość poważną operacją, dlatego też może wiązać się z pewnym ryzykiem powikłań, z czego każdy pacjent musi zdawać sobie sprawę. Powikłaniami śródoperacyjnymi są:

• uszkodzenie struktur naczyniowo-nerwowych – zwłaszcza nerwu strzałkowego przy osteotomii bocznej;
• złamanie nieplanowane (np. tylnej korówki piszczeli lub kłykcia przyśrodkowego);
• nieprawidłowa korekcja osi (zbyt duża lub zbyt mała korekcja), co może skutkować brakiem poprawy lub przeciążeniem przeciwnego przedziału kolana;
• uszkodzenie więzadeł kolana lub torebki stawowej.

Ryzyko takich powikłań przy braku przeciwwskazań do osteotomii oraz przy prawidłowej kwalifikacji pacjenta do doświadczonego lekarza chirurga jest jednak niewielkie. Po operacji we wczesnym etapie usprawniania możliwe powikłania są następujące:

• krwiaki;
• zaburzenia czucia w okolicy goleni;
• zakrzepica żył głębokich;
• zespół ciasnoty przedziałów powięziowych.

Powikłaniami późnymi są natomiast:

• artrofibroza, czyli patologiczne zwłóknienie i zesztywnienie torebki stawu kolanowego;
• złamanie w miejscu osteotomii lub nad płytą;
• brak zrostu kostnego;
• podrażnienie od implantów;
• przyspieszenie zmian zwyrodnieniowych w przeciwnym przedziale

Aby zminimalizować ryzyko powikłań, warto uczęszczać na rehabilitację przygotowawczą do operacji, jak również powinno się pozostać pod opieką doświadczonego fizjoterapeuty ortopedycznego już od pierwszego dnia po operacji.

Jak długo boli noga po osteotomii podkolanowej? To pytanie nurtuje wielu pacjentów. Tak naprawdę jest to kwestia mocno indywidualna. Silny ból pooperacyjny może utrzymywać się do 2 tygodni, a u niektórych osób może minąć już po kilku dniach. Do 6 tygodnia utrzymywać się jednak będzie umiarkowany ból u większości pacjentów. Między 6 a 12 tygodniem ból jest okresowy, umiarkowany. Po 3 miesiącach od operacji dolegliwości praktycznie nie występują, jeśli prowadzona jest fizjoterapia.

Jak wygląda rehabilitacja po osteotomii podkolanowej?

Protokół rehabilitacji pooperacyjnej po osteotomii podkolanowej można przedstawić w 4 podstawowych fazach:

• I − etap wewnątrzszpitalny i wczesny etap domowej rekonwalescencji - profilaktyka przeciwobrzękowa, nauka chodu o kulach (które będą potrzebne 6-8 tygodni), elewacja i drenaż nogi, zimne okłady, ćwiczenia izometryczne i proste ćwiczenia czynne w leżeniu. W tym okresie głównymi celami będą uzyskanie maksymalnych zakresów ruchomości oraz redukcja obrzęku;
• II − etap podostry - rozpoczyna się po 2 tygodniu od osteotomii, obejmuje coraz trudniejsze ćwiczenia wzmacniające oraz zabiegi fizykalne przyspieszające gojenie. Trwa do 6 tygodnia od operacji;
• III − progresywne obciążanie i wzmacnianie trwające między 6 a 12 tygodniem od operacji. Zaczynamy obciążać kończynę dolną, stopniowo odrzucamy kule. Fizjoterapia obejmuje reedukację chodu, ćwiczenia wzmacniające z oporem i w wysokich pozycjach;
• IV − powrót do pełnej aktywności, co może trwać do 12 miesięcy od operacji, w zależności od tego, czy pacjent chce wrócić do zwykłej aktywności, czy może jest to sportowiec planujący powrót na boisko i do zawodowego sportu. Ćwiczenia ukierunkowane są tu na indywidualne potrzeby pacjenta.

Cały proces rehabilitacji uzależniony jest jednak od wielu czynników. Każdy element dobiera się indywidualnie.

Bibliografia

1. Kubasik W., Humpa F., Bressler K., Klusa I., Kubasik A., Bar K., Osteotomia kości piszczelowej w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego, Rehabilitacja, 3/2018.
2. Sergiew M., Osteotomia rozwierająca piszczeli w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego, Poznań 2010.
3. https://salve.pl/leczenie-szpitalne/oddzialy-szpitala/ortopedia/ortopedia-kolana/osteotomia-podkolanowa