Płaskostopie u dzieci - jak wygląda i jak leczyć?

Płaskostopie u dzieci jest jedną z najczęściej diagnozowanych wad postawy. Nieleczone może rzutować na rozwój innych, np. skoliozy, bocznego skrzywienia kręgosłupa, zaburzeń w obrębie kolan i bioder. Diagnostyką i leczeniem problemu zajmuje się ortopeda dziecięcy oraz fizjoterapeuta. Jak wygląda płaskostopie, z czego wynika i jak je leczyć?

Fizjologiczne płaskostopie u dzieci

Nie zawsze płaskostopie powinno wzbudzać niepokój rodziców, ponieważ w pewnym wieku jest zjawiskiem całkowicie normalnym i fizjologicznym. Uznaje się je za wariant prawidłowo rozwijającej się stopy dziecka. Wszystko przez to, że podeszwa stópki niemowlęcia wyścielona jest dość grubą podściółką tłuszczową. Jeszcze do ukończenia przez dziecko 5 lat zaobserwować można przyleganie całej stopy do podłoża podczas stania. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że malec ma płaskostopie. Jednak wraz z dalszym rozwojem fizjologiczne łuki stopy (jeden poprzeczny i dwa podłużne) zaczną się wysklepiać, co sprawi, że przyśrodkowy brzeg stopy uniesie się ku górze.

Płaskostopie - przyczyny

Przyczyną występowania płaskostopia bez względu na wiek jest niewydolność mięśni odpowiedzialnych za utrzymanie łuków stopy. Łuki utrzymywane są głównie dzięki wydolności mięśni: piszczelowego przedniego i tylnego, strzałkowego długiego, mięśni podeszwy stopy. Ich osłabienie i rozciągnięcie prowadzi do stopniowego obniżania się i zaniku łuków stopy, zaś w przypadku dzieci może spowodować brak ich właściwego wykształcenia się. Możliwe przyczyny płaskostopia u dzieci są następujące:

• nadwaga i otyłość;
• noszenie źle dopasowanego obuwia, zwłaszcza z wąskimi noskami;
• chodzenie wyłącznie po twardym podłożu, unikanie chodzenia boso;
• ubieranie dziecka w zbyt ciasne skarpetki;
• zachęcanie dziecka do nauki chodzenia, zanim jeszcze jego organizm jest na to gotowy;
• błędne stosowanie wkładek ortopedycznych.

W przebiegu płaskostopia obserwuje się ponadto przykurcz mięśnia trójgłowego łydki i koślawe ustawieni pięty. To zaś jest przyczyną innych wad postawy, głównie w obrębie kolan i bioder, lecz wraz z upływem czasu - także kręgosłupa.

Płaskostopie - rodzaje

Wyróżnia się 2 podstawowe rodzaje omawianej wady postawy:

• płaskostopie poprzeczne - stanowi konsekwencję obniżenia łuku poprzecznego stopy;
• płaskostopie podłużne - stanowi konsekwencję obniżenia łuku przyśrodkowego stopy, zwanego również dynamicznym.

Stopa płaska podłużnie występuje znacznie częściej. Diagnostyka rodzaju i zaawansowania płaskostopia odbywa się współcześnie na podstawie prostych testów funkcjonalnych oraz zaawansowanych badań komputerowych stopy. 

Płaskostopie - objawy

Płaskostopie jest dość łatwe w rozpoznaniu - zaobserwować można przyleganie całej stopy do podłoża podczas stania. W warunkach fizjologicznych u dzieci, u których stopa powinna być już w pełni rozwinięta, pożądanym zjawiskiem jest widoczne uniesienie przyśrodkowego brzegu stopy, nawet podczas jej obciążania. Gwarantuje do dobrą amortyzację w trakcie chodu czy biegania.

Płaskostopiu towarzyszyć mogą (choć nie muszą) następujące objawy:

• bóle podbicia, zwłaszcza podczas dłuższej aktywności fizycznej;
• pieczenie podeszwy stopy;
• modzele i odcisku na podeszwach stóp;
• rogowacenie podeszwowej części stopy.

Ponadto nieleczone płaskostopie prowadzić może do przewlekłych stanów zapalnych torebek i więzadeł stawowych stopy, co ze względu na silny ból uniemożliwia stanie i chodzenie. Przeciążenia wywołują rozchodzenie się wachlarzowato kości śródstopia. Przy tej wadzie typowe są również kolana koślawe. Kolana koślawe opisują charakterystyczne ustawienie kończyn dolnych w kształt litery “X” podczas stania przy złączonych nogach. 

Jak leczyć płaskostopie?

Leczeniem płaskostopia powinien zajmować się ortopeda oraz fizjoterapeuta dziecięcy. Podstawą jest przede wszystkim zmiana nawyków dziecka:

• częste chodzenie boso, zwłaszcza po nierównym i niestabilnym podłożu;
• noszenie wyłącznie wygodnego i szerokiego obuwia;
• redukcja masy ciała przy otyłości;
• częsta aktywność fizyczna wymuszająca pracę mięśni odpowiadających za właściwe wysklepienie stóp, w tym pływanie.

Specjaliści zlecą ponadto korzystanie ze specjalnie, indywidualnie wyprofilowanych wkładek, których celem jest bierne podparcie stopy. Nie zastąpią one jednak systematycznych, codziennych ćwiczeń. Odbywają się one po konsultacji z fizjoterapeutą, jako uzupełnienie cotygodniowych wizyt.

Jakie buty na płaskostopie dla dzieci wybrać? Także one powinny być dobrane indywidualnie, dlatego zachęca się do konsultacji ze specjalistą. Powinny być na tyle szerokie, aby nie ściskały palców, ale jednocześnie na tyle dopasowane, by stopa nie przesuwała się wewnątrz buta. Rekomenduje się buty z naturalnych, przewiewnych i łatwych w czyszczeniu materiałów. Należy pamiętać, że stopa dziecka bardzo szybko rośnie — obowiązkiem rodziców jest kontrolowanie tego i w razie konieczności wymiana obuwia na większą parę. Przy motywacji i systematyczności płaskostopie można z powodzeniem wyleczyć.