Przegrzanie organizmu - jak je rozpoznać i reagować?

Spis treści:

Czym jest przegrzanie organizmu i jak do niego dochodzi?

Przegrzanie organizmu zwane jest również hipertermią. To stan, w którym temperatura ludzkiego ciała przekracza 38,5 stopni C, ponieważ mechanizmy termoregulacyjne nie są w stanie skutecznie odprowadzić nadmiaru ciepła. W momencie, w którym temperatura wewnętrzna przekroczy 40–41 stopni C, może dojść do uszkodzenia białek i komórek, a nawet zagrożenia życia. Dlatego tak ważne jest, aby nie dopuścić do przegrzania, a jeśli już ono wystąpi, aby jak najszybciej je zwalczyć.

Do przegrzania organizmu może dojść w przebiegu następujących czynników i problemów zdrowotnych:

• ekspozycja ciała na wysokie temperatury, np. podczas opalania się lub aktywności fizycznych na dużym słońcu w letnie dni. Szczególnymi czynnikami ryzyka są tutaj: duża wilgotność powietrza oraz brak zacienienia;
• intensywny wysiłek fizyczny (bez względu na pogodę) przy braku właściwej wentylacji (np. bardzo sztuczna, nieprzepuszczająca powietrza odzież) oraz przy braku nawodnienia;
• zaburzenia termoregulacji, które często pojawiają się w przebiegu chorób układu krążenia, układu nerwowego i układu oddechowego, a także przyjmowania niektórych leków (w tym diuretyków, neuroleptyków, środków antyhistaminowych) czy spożywania alkoholu.

W grupie szczególnego ryzyka przegrzania organizmu znajdują się zwłaszcza małe dzieci, kobiety ciężarne, seniorzy. Częstym błędem jest choćby zostawianie dzieci w zamkniętym aucie w słoneczne dni lub nakrywanie wózka kocem lub chustą podczas spacerów przy upałach. Już w krótkim czasie może dojść do przegrzania organizmu.

Jakie są objawy przegrzania organizmu?

W dzisiejszych czasach bardzo poważnym i niestety również częstym problemem medycznym jest przegrzanie organizmu. Objawy powinny być więc znane każdej osobie, aby w miarę wcześnie była ona w stanie zainterweniować, gdy pojawi się taka potrzeba. Jakie są objawy przegrzania organizmu i kiedy stają się one rzeczywiście niebezpieczne?

Wczesne objawy przegrzania to najczęściej:

• bóle głowy i zawroty głowy;
• nudności, nieco rzadziej również wymioty;
• uczucie osłabienia, zmęczenie, apatia;
• nadmierna potliwość ciała;
• przyspieszone tętno i podwyższenie ciśnienia tętniczego;
• sucha, gorąca skóra;
• stan podgorączkowy.

Natomiast zaawansowane objawy przegrzania organizmu określa się jako udar cieplny. Są to między innymi:\

• zaburzenia świadomości, dezorientacja;
• utrata przytomności, omdlenie;
• drgawki;
• zaburzenia widzenia, zwłaszcza mroczki przed oczami i widzenie podwójne;
• dreszcze;
• brak oddawania moczu, co jest oznaką odwodnienia w związku z przegrzaniem organizmu.

W przypadku niemowląt dość charakterystycznym objawem udaru cieplnego jest zapadnięcie się ciemiączka. Jeśli wystąpi przegrzanie organizmu, ile trwa, również ma wpływ na intensywność objawów. Im dłużej jesteśmy narażeni na czynniki ryzyka, tym objawy będą mocniej zaznaczone i nasilone.

Kiedy przegrzanie organizmu staje się niebezpieczne?

Skutek przegrzania organizmu może być niezwykle groźny. Dlatego warto wiedzieć, które objawy określa się jako alarmowe i wysoce niepokojące. Z reguły przegrzanie organizmu uznaje się za wyjątkowo niebezpieczne, gdy temperatura ciała zaczyna przekraczać 40 stopni C, a także gdy pojawią się: drgawki, zaburzenia rytmu serca, omdlenie, brak pocenia się ciała, zaburzenia świadomości z dezorientacją na czele.

Pogotowie ratunkowe należy wezwać również wtedy, gdy poszkodowana osoba nie reaguje na próby schłodzenia (np. zimne okłady, nawodnienie), a także gdy objawy utrzymują się lub nasilają mimo odpoczynku.

Jakie czynniki zwiększają ryzyko przegrzania organizmu?

Kluczowe czynniki ryzyka związane z przegrzaniem organizmu to:

• wysoka temperatura otoczenia przekraczająca 35 stopni C;
• znaczna wilgotność powietrza, ponieważ utrudnia ona odparowywanie potu;
• brak wentylacji, przebywanie w dusznych, zamkniętych pomieszczeniach;
• ekspozycja na promieniowanie UV bez dodatkowej ochrony, np. nakrycia głowy;
• noszenie nieprzewiewnej odzieży w gorące dni;
• intensywny wysiłek fizyczny podczas upałów;
• brak odpowiedniego nawodnienia organizmu w trakcie uprawiania sportu;
• zaburzenia wydzielania potu;
• przewlekłe choroby ogólnoustrojowe, zwłaszcza dotyczące układu krążenia;
• przyjmowanie leków: moczopędnych, neuroleptyków, przeciwhistaminowych, przeciwdepresyjnych;
• spożycie alkoholu lub zespół odstawienny alkoholu;
• nadwaga lub otyłość;
• bardzo młody lub podeszły wiek;
• ciąża;
• zaawansowane zaburzenia hormonalne, menopauza.

Większości powyższych czynników ryzyka można uniknąć, dlatego tak ważne jest właściwe postępowanie zmniejszające możliwość wystąpienia przegrzania organizmu.

Jakie pierwsze kroki podjąć, gdy dojdzie do przegrzania organizmu?

Co na przegrzanie organizmu sprawdzi się najlepiej? Każdy człowiek powinien znać podstawowe kroki pierwszej pomocy przy przegrzaniu organizmu. Prezentują się one następująco:

• zaprowadzenie poszkodowanego w zacienione miejsce, a jeśli nie jest to możliwe, zadbanie o dobrą wentylację i chłód w miejscu pobytu, np. poprzez otworzenie okien, włączenie klimatyzacji;
• podawanie poszkodowanemu chłodnych napojów, jednak nie mogą to być napoje alkoholowe ani bardzo zimne;
• przyłożenie zimnych, mokrych okładów do ciała poszkodowanego;
• w przypadku utraty przytomności: ułożenie poszkodowanego w pozycji półsiedzącej;
• spryskiwanie poszkodowanego zimną wodą lub wachlowanie jego ciała, aby jak najszybciej obniżyć jego temperaturę.

Przy takim postępowaniu większość osób poszkodowanych powinna zacząć wracać do świadomości i dobrego samopoczucia. Jeśli jednak tak się nie dzieje, konieczne jest jak najszybsze wezwanie pogotowia ratunkowego. Nawet jeśli taka osoba dojdzie do siebie, kontrolnie rekomenduje się jej wizytę u lekarza internisty, który na podstawie wywiadu i podstawowej diagnostyki (np. badań krwi) wykluczy ewentualne powikłania przebytego przegrzania.

Kiedy należy skontaktować się z lekarzem?

Jeśli wystąpi udar cieplny lub zaawansowane przegrzanie organizmu, co robić i kiedy najlepiej skontaktować się z lekarzem? Kontakt z lekarzem przy przegrzaniu organizmu jest absolutnie konieczny, gdy pojawiają się objawy wskazujące na udar cieplny lub poważne zaburzenia funkcji organizmu. Przegrzanie może bowiem szybko przejść z łagodnego dyskomfortu w stan zagrożenia życia, w związku z czym warto znać moment, w którym nie wolno już zwlekać.

Kontakt z lekarzem jest bezwzględnie wskazany przy następujących dolegliwościach: temperatura ciała powyżej 40 stopni C, brak reakcji na próby schłodzenia ciała, utrata przytomności, zaburzenia świadomości, problemy z oddychaniem, szybkie tętno, drgawki, brak pocenia się, halucynacje. Wizyta lekarska jest też obowiązkowa w przypadku kobiet ciężarnych oraz małych dzieci.