Światowy Dzień Cukrzycy — walcz z tą chorobą!

Spis treści

• Światowy Dzień Cukrzycy - 14 listopada
• Typy cukrzycy
• Skąd się bierze cukrzyca?
• Objawy cukrzycy
• Cukrzyca — metody leczenia
• Profilaktyka cukrzycy

Światowy Dzień Cukrzycy - 14 listopada

14 listopada obchodzimy Światowy Dzień Cukrzycy. To rocznica urodzin Fredericka Bantinga, odkrywcy insuliny. Jego odkrycie sprawiło, że cukrzyca, opisywana już przez starożytnych lekarzy, przestała być chorobą śmiertelną. Mimo tego wciąż pozostaje realnym problemem medycyny XXI wieku, głównie przez wzgląd na częstość występowania oraz spore ryzyko powikłań, które są tak częste u pacjentów nieprawidłowo leczonych lub bagatelizujących zalecenia.

Zgodnie z definicją WHO (ang. World Health Organization) cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.

Światowy Dzień Cukrzycy został ustalony po części po to, by zwiększać świadomość ludzi na temat omawianej choroby. W tym czasie głosi się, jak istotna jest profilaktyka i leczenie cukrzycy, a także jak poważne konsekwencje może mieć nieprzestrzeganie zaleceń lekarzy. W tym dniu zachęca się do systematycznych badań poziomu glukozy we krwi, a także informuje się o czynnikach ryzyka cukrzycy, takich jak otyłość, brak aktywności fizycznej, nieprawidłowa dieta.

Typy cukrzycy

Wyróżnia się 2 podstawowe typy cukrzycy:

1. cukrzyca typu 1 - insulinozależna, wywołana rzeczywistym brakiem insuliny (w konsekwencji uszkodzenia komórek beta wysp Langerhansa trzustki). Choroba pojawia się najczęściej u dzieci i osób młodych. Leczenie wymaga stałego podawania insuliny, ponieważ przyczyną choroby jest uszkodzenie komórek beta przez własny układ odpornościowy (autoagresja), na co nie ma sposobów leczenia przyczynowego;
2. cukrzyca typu 2 - insulinoniezależna, stanowi najczęstszą postać cukrzycy. U chorych zaburzone jest zarówno działanie, jak i wydzielanie insuliny (chorzy są mało wrażliwi na działanie insuliny, pojawia się więc tzw. insulinooporność). Leczenie polega zwykle na prowadzeniu zdrowego stylu życia oraz przyjmowaniu doustnych leków przeciwcukrzycowych. U części chorych po pewnym czasie trwania choroby konieczna jest insulinoterapia. Cukrzyca typu 2 występuje najczęściej u osób starszych z otyłością lub innymi zaburzeniami metabolicznymi.

W medycynie wyróżnić można jednak także trzecią postać, jaką jest cukrzyca ciężarnych. Rozwija się ona u kobiet w ciąży, które przed zajściem w nią nie miały problemów z poziomem glukozy czy wydzielaniem insuliny. Czynniki predysponujące to infekcje, silny stres, czynniki genetyczne oraz ekspozycje środowiskowe, m.in. na leki i niektóre związki chemiczne.

Skąd się bierze cukrzyca?

Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, na której rozwój mamy niski wpływ. Występuje jako konsekwencja zadziałania odpowiednich czynników genetycznych i środowiskowych. Najczęściej pojawia się już w młodym wieku i nie ma większego związku z prowadzonym trybem życia.

Cukrzyca typu 2 wiąże się przede wszystkim ze stylem życia. Jej głównymi czynnikami ryzyka są: otyłość i nadwaga, stan przedcukrzycowy, zaburzenia gospodarki lipidowej, nadciśnienie tętnicze, brak aktywności fizycznej, silny stres, wiek (ryzyko wzrasta powyżej 45. roku życia).

Cukrzyca ciążowa rozwija się wskutek czynników genetycznych oraz zmian hormonalnych w tym wyjątkowym okresie życia. Otyłość przed zajściem w ciążę znacząco zwiększa jej ryzyko, podobnie jak brak ruchu przed ciążą i w ciąży.

Objawy cukrzycy

Charakterystyczne objawy cukrzycy to przede wszystkim:

• polidypsja – nadmierne pragnienie;
• poliuria – częste oddawanie dużych ilości moczu;
• zmęczenie i senność;
• postępująca utrata masy ciała;
• niewyraźne widzenie;
• częste i nawracające infekcje;
• pogorszenie gojenia się ran;
• mrowienie, drętwienie kończyn – objawy neuropatii cukrzycowej.

Nietypowe objawy cukrzycy mogą obejmować: poranne bóle głowy, osłabienie organizmu, suchość skóry i świąd, zwiększony apetyt, zaburzenia koncentracji oraz rozdrażnienie.

Cukrzyca — metody leczenia

Podstawowe cele leczenia cukrzycy to uzyskanie wartości docelowych w zakresach: glikemii, lipogramu, ciśnienia tętniczego i masy ciała.

Leczenie cukrzycy typu 1 obejmuje:

• insulinoterapię – różne typy insuliny;
• pompy insulinowe;
• monitorowanie glikemii – glukometry, systemy CGM;
• edukację diabetologiczną – samokontrola, rozpoznawanie objawów hipo- i hiperglikemii.

Leczenie cukrzycy typu 2 obejmuje:

• zmianę stylu życia – dieta, aktywność fizyczna, redukcja masy ciała;
• leki doustne – metformina, inhibitory SGLT2, sulfonylomoczniki;
• insulinę w późniejszych stadiach;
• monitorowanie glikemii – glukoza i HbA1c.

Leczenie cukrzycy ciążowej obejmuje:

• dietę i aktywność fizyczną;
• podaż insuliny, jeśli dieta nie wystarcza;
• systematyczne badania – glikemia na czczo, OGTT, USG płodu.

Diagnostyką i leczeniem cukrzycy zajmuje się lekarz diabetolog.

Profilaktyka cukrzycy

Profilaktyka pierwszorzędowa cukrzycy obejmuje zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 2 poprzez profilaktykę nadwagi i otyłości. Największe znaczenie ma promocja właściwego żywienia i aktywności fizycznej. Lekarz rodzinny powinien przynajmniej raz w roku dokonywać pomiarów masy ciała, wzrostu, obwodu w talii, określać BMI, odnotować te dane i podjąć interwencję, jeśli będzie konieczna. Należy wykluczyć wtórne przyczyny otyłości, w tym niedoczynność tarczycy.

Dodatkowo należy unikać pozostałych czynników ryzyka cukrzycy typu 2, takich jak brak aktywności fizycznej, niezdrowa dieta, stan przedcukrzycowy, dyslipidemia, nadciśnienie tętnicze.

Profilaktyka drugorzędowa to zapobieganie przewlekłym powikłaniom cukrzycy poprzez wczesne wykrycie choroby. W cukrzycy typu 2 jest to szczególnie istotne, ponieważ choroba często przez lata przebiega bezobjawowo. Pacjenci muszą przestrzegać zaleceń i systematycznie się badać.

Bibliografia

1. Mastalerz-Migas A., Czupryniak L., Fabian W., i inni, Wytyczne rozpoznawania i leczenia cukrzycy dla lekarzy rodzinnych Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Lekarz POZ, 4/2022.
2. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/swiatowy-dzien-cukrzycy-krotka-historia-choroby/
3. https://www.gov.pl/web/zdrowie/cukrzyca