Światowy Dzień Zapalenia Płuc — co warto wiedzieć o tej chorobie?

Światowy Dzień Zapalenia Płuc - 12 listopada

Światowy Dzień Zapalenia Płuc ustalono corocznie na dzień 12 listopada. Jest to święto międzynarodowe, ustanowione przez Światową Koalicję przeciwko Zapaleniu Płuc u Dzieci (ang. Global Coalition Against Child Pneumonia), wspierane technicznie przez Światową Organizację Zdrowia (WHO), UNICEF oraz Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom (CDC).

Głównymi celami tego dnia są:

• podnoszenie świadomości społecznej na temat zapalenia płuc jako jednej z najczęstszych przyczyn zgonów dzieci na świecie;
• promowanie profilaktyki – zachęcanie do szczepień (np. przeciw pneumokokom, grypie), zdrowego stylu życia i unikania czynników ryzyka omawianej choroby;
• edukacja o objawach i czynnikach ryzyka – informowanie o tym, jak rozpoznać chorobę i kiedy szukać pomocy medycznej;
• zwrócenie uwagi na nieprawidłowości zdrowotne – szczególnie w krajach rozwijających się, gdzie dostęp do leczenia jest ograniczony;
• mobilizacja działań globalnych – wspieranie inicjatyw WHO, UNICEF i innych organizacji w walce z zapaleniem płuc.

Dzięki zwiększaniu świadomości społeczeństwa na ten temat w wielu przypadkach można efektywnie zabezpieczyć się przed tą chorobą oraz możliwie jak najszybciej rozpoznać ją u siebie i/lub swoich najbliższych, jeszcze zanim wygeneruje powikłania.

Zapalenie płuc jest chorobą charakteryzującą się naciekiem z komórek zapalnych w miąższu płucnym oraz wysiękiem w przestrzeni międzypęcherzykowej, co utrudnia wymianę gazową i prowadzi do hipoksemii z konsekwencjami ogólnoustrojowymi.

Sezon zachorowania na zapalenie płuc i przyczyny

Przyczyną zapalenia płuc są najczęściej infekcje bakteryjne wywołane patogenami takimi jak Streptococcus pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae oraz Haemophilus influenzae. W przypadku szpitalnych zapaleń etiologia zależy od czasu trwania hospitalizacji. W ciągu pierwszych czterech dni są to zwykle powyższe bakterie, natomiast od piątego dnia przeważają szczepy wielolekooporne, najczęściej tlenowe pałeczki Gram-ujemne, wśród nich Acinetobacter spp.

Zapalenie płuc może być też wywołane przez czynniki wirusowe, np. wirusy grypy, RSV (syncytialny wirus oddechowy), koronawirusy, jak również przez czynniki grzybicze, np. Pneumocystis jirovecii (choć jest to znacznie rzadsze). Inne możliwe przyczyny i czynniki ryzyka zapalenia płuc to: wdychanie toksycznych substancji (dymu, chemikaliów, pyłów), zanieczyszczenie powietrza, palenie tytoniu, słaba odporność, niektóre choroby przewlekłe, aspiracja treści pokarmowej lub płynów do dróg oddechowych.

Sezon zachorowań na zapalenie płuc przypada głównie na miesiące jesienno-zimowe, kiedy wzrasta liczba infekcji wirusowych, a warunki pogodowe sprzyjają rozwojowi chorób układu oddechowego. Wszystko dlatego, że:

• obniżona temperatura powoduje wychłodzenie organizmu, co osłabia odporność. Sprzyja temu też słabszy dostęp do świeżych warzyw i owoców oraz krótszy czas dziennej ekspozycji na słońce;
• większe zagęszczenie ludzi w zamkniętych pomieszczeniach sprzyja transmisji wirusów i bakterii;
• wzrasta częstotliwość zachorowań na grypę i przeziębienia, które mogą prowadzić do powikłań w postaci zapalenia płuc;
• zanieczyszczenia powietrza w postaci smogu w miastach są mocniej odczuwalne.

Zgodnie ze statystykami, w 2023 roku w Polsce odnotowano ponad 27 tysięcy zgonów wśród hospitalizowanych pacjentów z zapaleniem płuc.

Zapalenie płuc — objawy

Najczęstsze objawy wskazujące na zapalenie płuc to:

• kaszel – często mokry, z odkrztuszaniem wydzieliny (czasem z krwią);
• gorączka – zwykle wysoka, z dreszczami i potami;
• duszność – trudności w oddychaniu, uczucie braku powietrza;
• ból w klatce piersiowej – nasilający się przy głębokim wdechu lub kaszlu;
• przyspieszony oddech i tętno – organizm próbuje zrekompensować niedotlenienie;
• osłabienie i zmęczenie – ogólne pogorszenie samopoczucia;
• zaburzenia świadomości – szczególnie u osób starszych.

Zapalenie płuc — diagnostyka

Diagnostyka zapalenia płuc opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz badaniach obrazowych i laboratoryjnych. Kluczowe znaczenie ma RTG klatki piersiowej, ponieważ może potwierdzić obecność zmian zapalnych w płucach. Tomografia komputerowa (TK) jest stosowana w trudniejszych przypadkach lub przy podejrzeniu powikłań.

Uzupełnieniem diagnostyki są badania krwi, pulsoksymetria, bronchoskopia czy badania serologiczne.

Zapalenie płuc — leczenie

Leczenie zapalenia płuc zależy od przyczyny i ciężkości objawów. Najczęściej obejmuje:

• antybiotyki – w przypadku bakteryjnego zapalenia płuc;
• leki przeciwwirusowe – np. w przebiegu grypy;
• leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe – np. paracetamol, ibuprofen;
• leki wykrztuśne lub przeciwkaszlowe – zależnie od rodzaju kaszlu.

Dodatkowo leczenie może obejmować tlenoterapię, odpoczynek, nawadnianie, inhalacje i unikanie czynników ryzyka. Hospitalizacja jest wskazana w ciężkich przypadkach lub u pacjentów z grup ryzyka.

Jak się chronić przed zapaleniem płuc?

Najskuteczniejsze sposoby zapobiegania zapaleniu płuc to szczepienia ochronne (np. przeciw grypie, pneumokokom, COVID-19), higiena osobista i wzmacnianie odporności poprzez zdrową dietę, aktywność fizyczną oraz unikanie palenia.

U osób leżących konieczna jest częsta zmiana pozycji ciała, ćwiczenia oddechowe, nawilżanie powietrza i regularne wietrzenie pomieszczeń.

Bibliografia:

1. Starzyk-Łuszcz K., Zielonka T., Trudności w leczeniu zapalenia płuc – opis przypadku, Lekarz Wojskowy, 1/2018.
2. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.