Wzdęty brzuch - co może być jego przyczyną?

Spis treści:

Co to są wzdęcia brzucha?

Uważa się, że wzdęcie brzucha należy do grona najczęstszych objawów ze strony przewodu pokarmowego zgłaszanych przez pacjentów w codziennej praktyce lekarskiej. Istnieje wiele definicji opisujących ten problem. Najczęściej “wzdęcie” oznacza subiektywne uczucie rozdęcia, wypełnienia jamy brzusznej. Podkreśla się jednak także, że dla części chorych wzdęcie odnosi się bardziej do uczucia ucisku na ścianę jamy brzusznej czy uczucia obecności nadmiernej ilości gazów w jamie brzusznej.

Co powoduje wzdęcia brzucha?

Wzdęcie brzucha może być objawem izolowanym w przebiegu czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego – jest to tzw. wzdęcie czynnościowe. Może być również objawem towarzyszącym innym czynnościowym zaburzeniom gastroenterologicznym oraz wielu chorobom organicznym. Przyczyn jest wiele, dlatego przy nawracających lub przewlekłych wzdęciach ogromny nacisk kładzie się na szczegółową diagnostykę różnicową.

Ciekawostką jest, że u zdrowego człowieka całkowita objętość gazów w przewodzie pokarmowym mieści się pomiędzy 150 a 200 ml. W składzie znajdziemy głównie azot, tlen, dwutlenek węgla, wodór, metan oraz inne gazy, np. lotne kwasy organiczne i siarkowodór, które pochodzą z połykanego powietrza, dyfuzji z krwi, reakcji chemicznych i fermentacji bakteryjnej.

Często uważa się, że kluczową rolę w patofizjologii wzdęć odgrywa nieprawidłowa gospodarka gazami jelitowymi, która obejmuje produkcję, transport i uwalnianie gazów z przewodu pokarmowego. Produkcja gazów jest zdeterminowana przez trzy główne czynniki, takie jak: dostępność składników niewchłoniętych w jelicie cienkim do fermentacji bakteryjnej, skład i rozmieszczenie flory jelitowej oraz w niewielkim stopniu dyfuzja z krwi.

Jakie są najczęstsze przyczyny wzdętego brzucha?

Do grona najczęściej obserwowanych przyczyn wzdęć brzucha zaliczyć możemy następujące kwestie i problemy zdrowotne:

• choroby jelit — w tym między innymi zespół jelita drażliwego, celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, SIBO, niedrożność jelit, uchyłkowatość jelita cienkiego;
• inne choroby układu pokarmowego — choroba refluksowa przełyku, niedobór laktazy, choroby wrzodowe żołądka i/lub dwunastnicy, kolka żółciowa;
• dieta bogata w produkty gazotwórcze, takie jak np. rośliny strączkowe (fasola, groch, soczewica), warzywa kapustne (kapusta, brukselki, kalafior), cebula, jabłka, gruszki, produkty pełnoziarniste, napoje gazowane;
• połykanie powietrza w związku ze zbyt szybkim, zachłannym spożywaniem pokarmów, piciem napojów przez słomkę, żuciem gumy;
• palenie papierosów.

Warto zaznaczyć, że do wzdęć brzucha predysponuje również silny stres przy braku umiejętności radzenia sobie z nim oraz wszelkiego rodzaju napięcia emocjonalne.

Kiedy warto udać się do lekarza?

Wizyta u lekarza będzie wskazana przy wzdęciach brzucha zawsze wtedy, gdy objawy są nietypowe, nasilone lub utrzymują się przez dłuższy czas. Choć wzdęcia często wynikają z diety lub stylu życia, mogą też sygnalizować poważniejsze problemy zdrowotne. Sygnały alarmowe wskazujące na możliwość wizyty lekarskiej są następujące:

• nagłe i silne wzdęcie brzucha, wskutek czego staje się on powiększony i twardy;
• silny ból brzucha;
• stale powiększający się obwód brzucha;
• nudności i wymioty;
• krew w stolcu;
• wysoka gorączka;
• utrata apetytu i nagły spadek masy ciała;
• silne biegunki lub zaparcia.

Niepokojące są również przewlekłe lub nawracające wzdęcia u małych dzieci oraz u osób powyżej 50. roku życia, które wcześniej nie doświadczały tego stanu. W pierwszej kolejności warto udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (lekarza rodzinnego), który w razie potrzeb skieruje do lekarza gastroenterologa.

Jakie domowe sposoby mogą pomóc w redukcji wzdęć?

Wzdęcia zawsze należy w pierwszej kolejności leczyć przyczynowo, co oznacza, że jeśli występują one w przebiegu jakiejkolwiek choroby, należy rozpocząć jej leczenie lub należy ją ustabilizować, gdy nie ma możliwości wyleczenia całkowitego. Bez względu na przyczyny, warto jednak posiłkować się licznymi, sprawdzonymi i domowymi metodami poprawiającymi trawienie i zmniejszającymi wzdęcia brzucha. Są to przede wszystkim:

• napary ziołowe — zwłaszcza z kminku, kopru włoskiego, mięty pieprzowej, imbiru, rumianku. Można pić je po posiłku;
• zioła i przyprawy dodawane do potraw — zwłaszcza te wymienione wyżej, a także anyż, kurkuma, majeranek, cynamon, oregano, szałwia, cząber i wiele innych;
• szklanka ciepłej wody z cytryną, co rozluźnia mięśnie brzucha i ściany jelit;
• ciepły okład na brzuch np. z użyciem termoforu, co działa silnie rozkurczowo;
• siemię lniane pite na czczo z samego rana;
• masaż brzucha wykonywany delikatnie zgodnie z ruchem wskazówek zegara;
• aktywność fizyczna — przeciwwzdęciowo dobrze sprawdza się joga, ćwiczenia rozciągające, spacer, jazda rowerem, mobility;
• zmiany nawyków żywieniowych — jedzenie powolne, z dokładnym przeżuwaniem kęsów pokarmowych, o stałych porach, unikanie napojów gazowanych i posiłków ciężkostrawnych.

Warto też do codziennej diety dodać naturalną żywność probiotyczną, a jeśli to konieczne, dodatkowo rozważyć suplementację probiotyków. Wspierają one mikroflorę jelitową, która w dużej mierze oddziałuje na trawienie i produkcję gazów.

Jakie badania mogą pomóc w diagnostyce przyczyn wzdętego brzucha?

Diagnostykę wzdęć rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu zdrowotnego z pacjentem. Powinny paść pytania odnośnie: stylu życia (diety, suplementacji, aktywności fizycznej, nałogów, aktywności zawodowej, stresu na co dzień), chorób własnych pacjenta i tych występujących w jego rodzinie, przyjmowanych leków, dolegliwości, które skłoniły do rozpoczęcia diagnostyki.

W dalszej kolejności lekarz zleca badania krwi, a ewentualnie również badania moczu i kału, a także USG jamy brzusznej. Bardziej szczegółowe badania są dobierane już indywidualnie w zależności od podejrzeń lekarza. Przykładowo do oceny zaburzeń trawienia i wchłaniania węglowodanów wykorzystuje się badanie kału, ocenia obniżone pH oraz obecność substancji redukujących świadczy o nieprawidłowym trawieniu cukrów. Z kolei w celu potwierdzenia celiakii jako przyczyny wzdęć są wskazane badania serologiczne. Oznaczenie przeciwciał ma zaś zastosowanie w diagnostyce chorób układowych.