Co to jest błędnik?

Błędnik jest elementem ucha środkowego i składa się z części kostnej, wypełnionej jamami i kanałami oraz części błoniastej, złożonej z kanału ślimakowego i aparatu odpowiadającego za równowagę. Ten niewielki narząd pełni bardzo ważne funkcje związane z naszym zmysłem słuchu i poczuciem równowagi. Jeśli wszystkie elementy błędnika działają poprawnie, mamy komplet informacji o ułożeniu naszego ciała i jego położeniu w przestrzeni. Gdy praca tego delikatnego i skomplikowanego mechanizmu ulega upośledzeniu, doświadczamy problemów ze słuchem i równowagą ciała.

Jak działa błędnik i co się dzieje, gdy zawodzi?

Mechanizm działania błędnika opiera się na płynach znajdujących się w kanałach półkolistych i przedsionku. Gdy poruszamy głową, ciecz przesuwa się w tych strukturach, pobudzając receptory nerwowe, które przekazują informacje o ruchu i położeniu ciała do mózgu. Jeśli przepływ tych informacji zostaje zakłócony – na skutek infekcji, urazu lub zmian zwyrodnieniowych – błędnik zaczyna wysyłać nieprawidłowe sygnały. Mózg otrzymuje niespójne dane, co skutkuje dezorientacją, zawrotami głowy, a czasem także nudnościami.

Im silniejsze zaburzenia błędnika, tym większy dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu – nawet najprostsze czynności mogą stać się wyzwaniem.

Zaburzenia błędnika

Zaburzenia błędnika są zwykle konsekwencją powikłań infekcji w obrębie ucha wewnętrznego lub środkowego. Przyczyn problemów z błędnikiem może być jednak więcej, łączą je podobne objawy. Dowiedz się więcej na temat zaburzeń błędnika, ich diagnostyki i leczenia.

O tym, że mamy błędnik i jak ważnym jest on narządem dowiadujemy się dopiero wtedy, gdy zaczynamy odczuwać skutki jego nieprawidłowej pracy. Objawy zaburzeń błędnika są bowiem dość nieprzyjemne.

Przyczyny zaburzeń błędnika

Istnieje wiele przyczyn, które mogą powodować zaburzenia pracy błędnika. Do najczęstszych należą infekcje ucha środkowego/wewnętrznego oraz różnego rodzaju urazy głowy. Jeśli chodzi o stany zapalne błędnika, to mogą być one spowodowane infekcjami ucha na tle bakteryjnym, wirusowym (wrodzonymi lub nabytymi), a w rzadkich przypadkach także zakażeniami grzybicznymi i pierwotniakowymi (toksoplazmoza).

Częstą przyczyną problemów z błędnikiem jest także choroba lokomocyjna (kinetoza), odczuwana przez wiele osób w środkach transportu. Podstawą problemu jest tu brak zgodności pomiędzy wzrokowym, subiektywnym postrzeganiem ruchu za oknem, a sygnałami, które odbierane są przez błędnik. Zazwyczaj objawy choroby lokomocyjnej ustępują po zakończeniu podroży i nie wiążą się z powikłaniami.

Rzadką przyczyną problemów z błonnikiem jest choroba Meniere’a, w przebiegu której w błędniku błoniastym gromadzi się nadmierna ilość śródchłonki. W konsekwencji następuje wzrost ciśnienia cieczy w tej części ucha i błędne odbieranie sygnałów przez zakończenia nerwowe przedsionka błędnika.

Warto pamiętać również, że funkcjonowanie błędnika oraz sprawność układu równowagi i układów czuciowych pogarsza się wraz z wiekiem. W przypadku osób w podeszłym wieku, to właśnie starcze zanikowe zmiany w błędniku są najczęstszą przyczyną problemów z błędnikiem, objawiających się utratą równowagi, zawrotami głowy i w konsekwencji upadkami.

Zaburzenia błędnika – objawy

Jednym z pierwszych, a zarazem najbardziej charakterystycznych objawów zaburzeń błędnika są zawroty głowy. Mają one zwykle nagły i napadowy charakter. Pojawiają się w bardzo różnych sytuacjach, najczęściej podczas wstawania (szczególnie rano) i pochylania się, ale doświadczyć można ich również leżąc czy siedząc, niezależnie od tego, czy mamy otwarte czy zamknięte oczy. Długo utrzymujące się zawroty głowy mogą wywoływać dotkliwe bóle głowy, a te z kolei jeszcze bardziej nasilają mdłości i w konsekwencji mogą wywoływać wymioty.

Zaburzenia błędnika na tle choroby Meniere’a objawiają się dodatkowo uczuciem rozpierania w uchu i natarczywym szumem. W przebiegu tej choroby charakterystyczna jest postępująca utrata słuchu i nasilający się oczopląs, czyli nagły ruch gałek ocznych przy zmianie pozycji.

Diagnostyka zaburzenia błędnika

Każdy ból ucha, szczególnie połączony z wysoką temperaturą oraz nawracające zawroty głowy wymagają szybkiej konsultacji lekarskiej. Infekcja ucha środkowego/wewnętrznego może bowiem dawać powikłania i pozostawić trwałe następstwa. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, mogących wskazywać na infekcję ucha lub zaburzenia błędnika, należy udać się do laryngologa. Czasem potrzebna jest również konsultacja z neurologiem.

Do metod diagnostycznych umożliwiających rozpoznanie zaburzeń błędnika należą:

tomografia komputerowa,
rezonans magnetyczny,
próby błędnikowe, polegające na ocenie narządu równowagi,
badanie audiometryczne, czyli badanie słuchu,
elektronystagmografia i videonystagmografia, czyli badanie potencjałów elektrycznych w czasie oczopląsu.

Leczenie zaburzeń błędnika

Leczenie zaburzeń błędnika zależy przede wszystkim od przyczyny dolegliwości oraz nasilenia objawów. W fazie ostrej, gdy pacjent odczuwa silne zawroty głowy, nudności czy trudności z utrzymaniem równowagi, stosuje się leczenie objawowe – głównie leki przeciwwymiotne, uspokajające oraz poprawiające ukrwienie mózgu i ucha wewnętrznego. Jeśli źródłem problemu jest infekcja wirusowa (np. zapalenie nerwu przedsionkowego), lekarz może zalecić również środki przeciwzapalne lub przeciwwirusowe.

W kolejnych etapach kluczową rolę odgrywa rehabilitacja przedsionkowa, czyli zestaw specjalistycznych ćwiczeń ruchowych, które pomagają ośrodkowemu układowi nerwowemu przystosować się do zmienionych warunków równowagi. Takie ćwiczenia przyspieszają powrót do pełnej sprawności i zmniejszają ryzyko nawrotów.

W przypadku łagodnych położeniowych zawrotów głowy (BPPV), stosuje się tzw. manewry repozycyjne – np. manewr Epleya – które przesuwają drobinki wapnia zalegające w kanałach półkolistych błędnika i przywracają prawidłowe działanie narządu równowagi. U części pacjentów pomocna okazuje się także terapia manualna, zwłaszcza gdy zawroty głowy mają związek z napięciem mięśni szyi lub problemami z kręgosłupem szyjnym.

W Salve Medica pacjenci mogą liczyć na kompleksową diagnostykę i indywidualnie dobraną terapię – od konsultacji laryngologicznych i neurologicznych, przez badania audiologiczne i testy równowagi, aż po rehabilitację i opiekę długoterminową. Dzięki takiemu podejściu leczenie nie ogranicza się wyłącznie do łagodzenia objawów, ale skupia się na znalezieniu i wyeliminowaniu ich przyczyny.

Powrót