Zaburzenia seksualne u kobiet

Jak ważna jest sfera seksualna?

Seksualność jest integralną częścią osobowości każdego człowieka, a zdrowie seksualne to stan emocjonalnego, psychicznego, fizycznego i społecznego dobrostanu dotyczącego seksualności. Udana sfera seksualna, to więc nie tylko brak choroby czy dysfunkcji, ale holistyczne ujęcie potrzeb człowieka. Zdrowie seksualne wiąże się z możliwością czerpania przyjemności z relacji seksualnych oraz nabywaniem nowych bezpiecznych doświadczeń seksualnych bez naruszenia praw seksualnych drugiej osoby. Są one wolne od przymusu, przemocy i dyskryminacji

Dane z piśmiennictwa ujawniają, że znaczny odsetek populacji cierpi z powodu różnego typu zaburzeń seksualnych. Zdecydowanie częściej jednak mówi się o zaburzeniach seksualnych u mężczyzn, zapominając o potrzebach i problemach kobiet w tej sferze.

Etiologia zburzeń seksualnych może mieć podłoże nieorganiczne, czyli psychogenne lub organiczne wynikające z choroby somatycznej. Często jednak przyczyna jest wieloczynnikowa lub też nieznana.

Zanim omówię poszczególne problemy seksualne u kobiet, zapoznajmy się z ogólną definicją dysfunkcji seksualnej, by móc diagnozować poszczególne zaburzenia dotyczące sfery seksualnej.

Zaburzenia seksualne u kobiet możemy podzielić na:

Zaburzenia pożądania

Wśród nich wyróżniamy:

1. Brak/utratę pożądania

Brak lub utrata popędu płciowego przejawia się brakiem zainteresowania tematami o treści seksualnej, zdecydowanej redukcji ulegają myśli oraz fantazje o charakterze erotycznym a potrzeba seksualna nie występuje lub jest istotnie ograniczona. Brak jest zainteresowania inicjowaniem kontaktów, aktywności seksualnej z partnerem oraz podejmowania masturbacji.Kobieta ocenia swój poziom aktywności seksualnej jako niższy w porównaniu z tym, który był w przeszłości  lub tym oczekiwanym.Ważne jest to, że brak potrzeby seksualnej nie wyklucza uzyskania podniecenia czy satysfakcji seksualnej. Jednak podjęcie czy nawet zainicjowanie relacji seksualnej jest mniej prawdopodobne.

2. Brak radosnego przeżywania

Brak radosnego przeżywania rozpoznajemy, gdy w trakcie kontaktu seksualnego, w czasie trwania pobudzenia seksualnego u kobiety pomimo prawidłowej reakcji genitalnej (nawilżenia pochwy, powiększenia łechtaczki) czy przeżycia orgazmu nie towarzyszy temu przyjemne, satysfakcjonujące doznanie ani zadowalające podniecenie. Sytuacja taka nie jest spowodowana lękiem czy obawą przed kontaktem seksualnym.

3. Awersja seksualna

Z awersją seksualną spotykamy się, gdy myśl o jakimkolwiek kontakcie seksualnym z partnerem wywołuje u kobiety lęk i niechęć o takim nasileniu, że unika go lub – gdy już do niego dojdzie – powoduje on pojawienie się silnych negatywnych emocji  uniemożliwiających przeżywanie przyjemności.Niechęć do podjęcia aktywności seksualnej nie jest spowodowana lękiem przed brakiem sprawności seksualnej. Może ona dotyczyć tylko określonych, konkretnych zachowań seksualnych, fantazji dotyczących seksu. W skrajnej postaci awersja seksualna może być uogólniona i odnosić się do wszelkich jego przejawów.Jakie są możliwości terapeutyczne w zaburzeniach pożądania?

Zawsze należy uwzględnić podłoże zdiagnozowanej dysfunkcji. Wówczas możemy w zależności od przyczyny wdrożyć odpowiednie postępowanie psychoterapeutyczne i/lub farmakologiczne, czy relaksacyjne.

Brak reakcji genitalnej

Brak reakcji genitalnej rozpoznajemy w sytuacji, gdy kobieta ma trudności w uzyskaniu lubrykacji pochwy oraz nabrzmienia warg sromowych w przebiegu stymulacji seksualnej, by umożliwić swobodne wprowadzenie członka. Reakcja może mieć charakter uogólniony, gdy problem występuje podczas dowolnej aktywności seksualnej i kontaktu z jakimkolwiek mężczyzną jak i sytuacyjny dotyczący tylko konkretnych elementów gry miłosnej.
Co możemy zrobić?

Po weryfikacji przyczyny mamy możliwość w terapii wykorzystania leczenia miejscowego i /lub ogólnoustrojowego, często w połączeniu z psychoterapią indywidualną i/lub partnerską.

Zespół przetrwałego podniecenia seksualnego

Rozpoznanie zespołu przetrwałego podniecenia seksualnego stawiamy, gdy kobieta odczuwa trwające przez kilka godzin czy nawet dni niepożądane podniecenie seksualne z towarzysząca reakcją genitalną pod postacią mrowienia, obrzmienia okolic intymnych, pulsowania przy jednoczesnym braku subiektywnego pożądania seksualnego czy jakichkolwiek myśli lub fantazji erotycznych. Zredukowanie i rozładowanie napięcia seksualnego nie jest możliwe przez jakąkolwiek stymulację seksualną zakończoną orgazmem.

Co w takiej sytuacji?

Po uzyskaniu diagnozy i wykluczeniu chorób współistniejących oraz podłoża organicznego przede wszystkim wdrażane jest leczenie farmakologiczne.

Zaburzenia orgazmu

Wśród nich rozpoznajemy:

• zahamowanie orgazmu/anorgazmię;
• orgazm zbyt wczesny.

Zahamowania lub brak orgazmu (anorgazmia)

Kolejną grupę dysfunkcji stanowią zaburzenia orgazmu, gdzie najczęściej rozpoznaje się zahamowanie lub brak orgazmu (anorgazmia).  Kobieta nie odczuwa orgazmu, nie dochodzi do niego pomimo subiektywnie wysokiego poziomu odczuwanego podniecenia seksualnego. Intensywność jego odczuwania jest istotnie obniżona lub jego osiągniecie jest opóźnione, pomimo stymulacji seksualnej.

Zaburzenia orgazmu mogą mieć charakter pierwotny, jak i wtórny, sytuacyjny lub uogólniony.

Orgazm zbyt wczesny

Jako kolejne zaburzenie seksualne, manifestuje się niezdolnością do opóźnienia orgazmu umożliwiającego odbycie satysfakcjonującego kontaktu seksualnego.

Jakie postępowanie możemy wdrożyć?

W leczeniu zaburzeń orgazmu po uwzględnieniu ich podłoża, proponujemy kobiecie rozpoczęcie zazwyczaj postępowania psychoterapeutycznego i/lub farmakologicznego.

Zaburzenia seksualne związane z bólem

Do nich zaliczamy:

• pochwicę;
• dyspareunię.

Istnieje też osobna  grupa zaburzeń seksualnych związanych z bólem, wśród których najczęściej rozpoznaje się pochwicę, definiowaną jako skurcz mięśni otaczających pochwę, co uniemożliwia do niej wejście, a wprowadzenie członka jest bolesne lub wręcz niemożliwe. Skurcz ma charakter odruchowy, niezależny od woli. Rzadko występującym wariantem pochwicy jest tzw. penis captivus, czyli uwięźnięcie członka w pochwie, spowodowane skurczem mięśni pochwy uniemożliwiającym jego wycofanie. Istotą problemu w pochwicy jest lęk, powodujący zwiększenie napięcia mięśni pochwy.

Drugim w kolejności rozpoznawania zaburzeniem związanym z bólem podczas aktywności seksualnej jest dyspareunia, czyli ból podczas stosunku. Diagnozę stawiamy po wykluczeniu organicznego podłoża schorzenia.

Jak leczyć zaburzenia seksualne?

Opcji terapeutycznych jest kilka, m.in. psychoterapia indywidualna, partnerska, trening autogenny, fizjoterapia czy farmakoterapia.

Zaburzenia, dysfunkcje seksualne na podłożu psychogennym rozpoznajemy po dokładnie zebranym wywiadzie, przeprowadzonych badaniach laboratoryjnych i ewentualnych konsultacjach specjalistycznych oraz wykluczeniu podłoża organicznego. Pod uwagę bierzemy czynniki relacyjne (partnerskie), kulturowe, społeczne oraz środowiskowe podłoże wystąpienia zaburzeń, szczególnie wpływ relacji rodzinnych na rozwój psychoseksualny we wczesnym okresie życia dziecka – okres dzieciństwa, wiek szkolny, nastoletni, ze szczególnym uwzględnieniem czasu inicjacji seksualnej, zachowań i relacji oraz preferencji seksualnych, nadużycia seksualnego.

Rozpoczynamy wówczas odpowiednio dobraną do potrzeb terapię psychologiczną i/lub farmakologiczną.

Artykuł opracowany przez:

Dr n.med. Katarzynę Antczak-Domagałę psychiatra, seksuolog

Od autora:

Chciałabym, by dzięki tym artykułom zarówno kobiety jak i mężczyźni mogli zapoznać się rożnymi aspektami ludzkiej seksualności, zaburzeniami dotyczącymi sfery seksualnej  i jednocześnie, by mogli bez skrępowania komunikować swoim partnerom/partnerkom o swych potrzebach i problemach oraz podejmować dalsze działania diagnostyczne i lecznicze u lekarza seksuologa celem poprawy jakości swojego życia seksualnego. Aby tematy dotyczące seksualności, seksu, nie były obszarami tabu, by relacja seksualna dawała Państwu radość i przyjemność, a nie była tylko obowiązkiem i zachowaniem mechanicznym.