Zniesienie kryterium wieku w badaniach prenatalnych

W ostatnich latach zaobserwowano wzrost średniego wieku kobiet rodzących. Szacuje się, że kobiety powyżej 35. roku życia stanowią już do 10% ogólnej rodzących. Powyżej 35. roku życia wzrasta statystycznie ryzyko wystąpienia patologii płodu uwarunkowanej aberracją chromosomalną. Niestety także w przypadku młodszych kobiet zauważa się tendencję rosnącą w aspekcie wad płodu. Wychodząc naprzeciw potrzebom pacjentek, zniesiono kryterium wieku w przypadku badań prenatalnych. Co warto o tym wiedzieć?

Czym jest program badań prenatalnych?

Program badań prenatalnych to zbiór istotnych badań — nieinwazyjnych oraz inwazyjnych — mających na celu wczesną diagnostykę wad rozwoju płodu, w tym aberracji chromosomalnych, zespołów genetycznych czy upośledzeń anatomicznych. Do grona badań nieinwazyjnych należą:

• badania biochemiczne — wykonywane z próbki krwi pacjentki. W skład ocenianych parametrów wchodzą m.in.: PAPP-A, free-β-hCG, AFP, estriol;
• USG płodu — wykonywane obowiązkowo dwukrotnie: między 11. a 14. tygodniem ciąży oraz między 18. a 22. tygodniem ciąży.

Na podstawie badań nieinwazyjnych pacjentka może zostać zakwalifikowana do wykonania badań inwazyjnych. Ma to miejsce wówczas, gdy w pierwszym etapie diagnostyki lekarz zauważy jakiekolwiek nieprawidłowości. Do grona badań inwazyjnych zaliczyć można m.in.:

• amniopunkcję — pobranie i przeanalizowanie w laboratorium płynu owodniowego;
• kordocentezę — pobranie i przeanalizowanie krwi z naczynia pępowinowego płodu;
• biopsję kosmówki — pobranie i przeanalizowanie w laboratorium próbki komórek pobranych długą igłą z łożyska.

W razie widocznych nieprawidłowości każda kobieta ciężarna może liczyć na wsparcie poradni genetycznej. Celem programu badań prenatalnych jest umożliwienie kobiecie wczesnej identyfikacji ryzyka wad płodu oraz wczesnego ich rozpoznania, jeśli występują. Program badań prenatalnych ustalony został przez Ministerstwo Zdrowia.

Program badań prenatalnych — kryterium wieku

Jeszcze do niedawna z programu badań prenatalnych mogły skorzystać wyłącznie kobiety ciężarne od 35. roku życia, ponieważ właśnie na tej granicy wieku wzrasta ryzyko wszelkich wad płodu. 12 kwietnia 2024 roku nastąpiły jednak znaczne zmiany w tym zakresie — w projekcie nowelizacji rozporządzenia Ministra Zdrowia zaproponowano zniesienie kryterium wieku, w związku z czym aktualnie z programu badań prenatalnych mogą skorzystać wszystkie kobiety w ciąży. Wystarczy posiadać skierowanie wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę, zawierające informację dotyczącą zaawansowania ciąży w tygodniach. Usunięcie kryteriów kwalifikacji do pierwszych dwóch etapów programu znosi wszelkie ograniczenia w dostępie do priorytetowych badań prenatalnych.

Jeśli natomiast badania biochemiczne i/lub USG wyjdą nieprawidłowo, kobieta ciężarna uzyskuje od lekarza prowadzącego ciążę skierowanie z informacją o wskazaniach do objęcia programem wraz z opisem nieprawidłowości i dołączonymi wynikami badań potwierdzającymi zasadność skierowania do dalszych etapów programu. Taka pacjentka odbędzie poradę genetyczną oraz zostanie zapisana na prenatalne badania inwazyjne, które z większą dokładnością ocenią stan zdrowia płodu.

Dlaczego warto badać się w ciąży?

Sporą część wad płodu można rozpoznać już w I lub II trymestrze ciąży. Ma to dla przyszłej matki ogromne znaczenie, ponieważ może ona przygotować się (fizycznie i emocjonalnie) na narodziny dziecka o zwiększonych potrzebach. Jeszcze na etapie ciąży można zaplanować wspólnie z lekarzami leczenie takiego dziecka, nierzadko umożliwiając mu dzięki temu prawidłowy rozwój w życiu późniejszym. Jeśli wyleczenie zdiagnozowanej choroby nie jest możliwe, kobieta ciężarna może psychicznie przygotować się do nowej sytuacji, zaopatrzyć mieszkanie w niezbędne akcesoria, znaleźć dobrych lekarzy, którzy będą wspólnie z nią opiekować się dzieckiem. Wiedza na temat stanu zdrowia dziecka zawsze jest istotna.

Gdzie można skorzystać z programu badań prenatalnych?

Z programu badań prenatalnych można skorzystać w poradniach ginekologiczno-położniczych w całej Polsce, w tym także w placówkach medycznych Salve w Łodzi. Diagnostyka prenatalna dostępna jest w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ), a więc nieodpłatnie. Termin wizyty zostanie ustalony na podstawie aktualnego tygodnia ciąży przez poradnię, do której zgłosiła się pacjentka.

Jak przygotować się do badań prenatalnych?

Badania laboratoryjne w tym przypadku wyjątkowo nie muszą być wykonywane na czczo. Około 30 minut przed pobraniem krwi ciężarna powinna usiąść i odpocząć, aby ustabilizować podstawowe parametry życiowe. Do USG w ciąży nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Można natomiast założyć luźną odzież, która pozwoli komfortowo odsłonić brzuch do badania bez konieczności rozbierania się. Przeważnie na USG przychodzi się z wypełnionym pęcherzem moczowym — warto spytać o to lekarza podczas umawiania wizyty.

W przypadku badań inwazyjnych najlepiej stawić się do placówki z opróżnionym pęcherzem moczowym jednak nie trzeba być na czczo. Należy zabrać ze sobą komplet ciążowej dokumentacji medycznej wraz ze skierowaniem. Dobrym pomysłem jest poproszenie bliskiej osoby o towarzystwo w tym dniu.